تحولات قفقاز| موانع مذاکرات صلح آذربایجان و ارمنستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان در نشستی که در گرانادای اسپانیا و بدون مشارکت آذربایجان برگزار شد، بیانیه‌ای را امضا کرد که تمامیت ارضی این کشور را به رسمیت می‌شناسد.

به گفته فؤاد شهبازوف تحلیلگر سیاسی، اظهارات مکرر پاشینیان مبنی بر به رسمیت شناختن تمامیت ارضی آذربایجان نشان می‌دهد که ارمنستان نیز علاقه‌مند به برقراری روابط دیپلماتیک با آذربایجان است. ارمنستان باید تهدیدهای خارجی را برای مبارزه با بی‌ثباتی داخلی ارزیابی و حل کند. در غیر این صورت، هم مشکلات داخلی و هم مشکلات خارجی می‌تواند منجر به بحران‌های عمیق سیاسی شود.

فؤاد شهبازوف دیدار پیش‌بینی شده بین سران ارمنستان و آذربایجان در بروکسل در ماه اکتبر را فرصتی مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: روند عادی‌سازی روابط دیپلماتیک بین آذربایجان و ارمنستان می‌تواند از اینجا آغاز شود. آذربایجان معتقد است که مناقشه قره‌باغ پایان یافته و می‌تواند روابط دیپلماتیک با ارمنستان برقرار کند و می‌تواند دشمنی چندین ساله موجود را پشت سر بگذارد.

اما او معتقد نیست که بتوان سندی مرتبط با توافقنامه صلح در بروکسل امضا کرد و می‌افزاید که چنین نشستی بین طرفین می‌تواند در مسکو برگزار شود.

زائور شیریف نماینده گروه بین‌المللی بحران آذربایجان می‌گوید که در سال‌های پس از جنگ دوم قره‌باغ، 3 نکته اصلی مربوط به توافق‌نامه صلح بین طرفین، امنیت ارمنی‌ها در قره‌باغ و خطوط ارتباطی نخجوان و آذربایجان و تعیین حدود بود.

پس از «عملیات ضد تروریستی» 19 تا 20 سپتامبر در قره‌باغ، الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان خطاب به مردم این کشور تأکید کرد که این مانع که عامل اصلی امضای توافقنامه صلح با ایروان بود پس از تسلط کامل آذربایجان بر قره‌باغ از بین رفت.

اما همین عامل منجر به گسترش اعتراضات علیه دولت پاشینیان در ارمنستان شد.

زائور شیریف با استناد به این مطلب می‌گوید که اوضاع در داخل ارمنستان ممکن است مانع از امضای توافقنامه صلح پاشینیان تا پایان سال جاری شود.

این تحلیلگر می‌افزاید که اگر طرفین بر سر دو موضوع دیگر یعنی تعیین حدود مرزها و باز شدن راه‌های ارتباطی به توافق برسند، ممکن است تا پایان سال توافقنامه صلح امضا شود.

علاوه بر این، او معتقد است که اگرچه آذربایجان کنترل قره‌باغ را دوباره به دست گرفته است، اما خروج ارامنه ساکن آنجا موضوع حقوق ارامنه قره‌باغ را به سطح دیگری منتقل کرده است.

زائور شیریف می‌گوید: به عبارت دیگر، ایروان که حقوق ارامنه قره‌باغ را به عنوان موضوعی در مذاکرات صلح مطرح کرده است، اکنون می‌تواند این موضوع را در قالب حقوق ارمنی‌هایی که از قره‌باغ نقل‌مکان کرده‌اند به میز بکشاند.

به گفته روبن محرابیان کارشناس مرکز مطالعات بین‌المللی و سیاسی ارمنستان، رویدادهای اخیر ضربه محکمی به روند مذاکرات وارد کرده و معماری ایجاد شده بر اساس بیانیه 10 نوامبر 2020 را به کلی از بین برده و به جای استفاده از فرصتی برای ادامه مذاکرات و در نهایت دستیابی به پیشرفت و توافقات جدید، آذربایجان به اقدامات بی‌ثبات کننده متوسل می‌شود و به نظر او این روسیه است که پشت اوضاع منطقه است.

توماس دی وال، کارمند بنیاد کارنگی برای قفقاز جنوبی مستقر در واشنگتن، که می‌گوید موقعیت آذربایجان پس از عملیات نظامی تقویت شده است، معتقد است که باکو با روسیه به اجماع رسیده تا امتیازات بیشتری از ارمنستان بگیرد.

به گفته وی، امتیازاتی که در نتیجه اجماع از ارمنستان خواسته می‌شود، فراهم کردن جاده نخجوان است که باکو آن را «کریدور زنگه‌زور» می‌نامد و بازگشت مسالمت‌آمیز آوارگانی که به عنوان آوارگان «آذربایجانی غربی» به زنگه‌زور معرفی شده‌اند.

این کارمندان بنیاد کارنگی می‌گوید: دولت پاشینیان در حال حاضر به دلیل عدم تمایل خود به انجام این خواسته‌ها تحت فشار شدید قرار دارد. علاوه بر این، در ارمنستان معتقدند که پاشینیان به قره‌باغ خیانت کرده است، بنابراین اکنون ساکنان قره‌باغ در خیابان‌ها مانده‌اند. در چنین حالتی، من معتقد نیستم که در آینده نزدیک توافقنامه صلحی بین باکو و ایروان وجود داشته باشد.

اولگ ایگناتوف محقق روسیه در گروه بین‌المللی بحران، معتقد است: به دلیل جنگ در اوکراین، روسیه منابع لازم برای تضمین امنیت ارمنستان را ندارد. بنابراین، مسکو خواهان امضای توافقنامه صلح بین باکو و ایروان است، زیرا روسیه علاقه‌ای به تضعیف بیشتر ارمنستان ندارد.

اولگ ایگناتوف افزود: علاوه بر این، ارمنستان طرف بازنده جنگ قره‌باغ است. بنابراین مسکو در حال حاضر از عادی‌سازی روابط آذربایجان و ارمنستان حمایت می‌کند. روسیه رسماً اعلام کرد که نگران جنگ مستقیم بین ارمنستان و آذربایجان است. این موضوع به اختلاف نظر در مورد کریدور زنگه‌زور اشاره دارد. مسکو تلاش می‌کند از چنین درگیری جلوگیری کند، زیرا در این صورت باید به این روند واکنش نشان دهد که روسیه در حال حاضر چنین منابعی ندارد.