بایدن می‌تواند عادی سازی رابطه اسرائیل و عربستان را به میراث خود تبدیل کند؟

موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک،  یک اندیشکده غیرانتفاعی مستقر در واشنگتن است که در سال ۱۹۸۵ تأسیس شد. هدف اصلی این اندیشکده بررسی مسائل مربوط به خاورمیانه و سیاست خارجی آمریکا در این منطقه است.  کارشناسان و تحلیل‌گران این مؤسسه اغلب از میان افرادی با تجربه‌های گسترده در حوزه‌های سیاسی، نظامی، و دانشگاهی انتخاب می‌شوند. این موسسه در تازه ترین نوشتار به قلم David Makovsky درباره تاثیر خروج جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده از رقابت های انتخاباتی 2024 بر رابطه اسرائیل و آمریکا نوشت:

در ماه‌های آینده هنوز امید به تحقق رویای رئیس‌جمهور ایالات متحده برای عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان وجود خواهد داشت   اما تنها در صورتی که  بنیامین نتانیاهو ، نخست وزیر رژیم اسرائیل در مقابل شرکای ائتلاف راست افراطی خود بایستد. اعلامیه جو بایدن مبنی بر اینکه او به دنبال انتخاب مجدد نخواهد بود و در عوض باقی مانده دوره ریاست جمهوری خود را صرفاً بر کار در همین محدوده زمانی متمرکز خواهد کرد، گفتمان سیاسی آمریکا را کمتر از چهار ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری تغییر داده است. همچنین این تحول سفر این هفته بنیامین نتانیاهو به واشنگتن را تحت تاثیر قرار می دهد.

در حالی که در مورد میراث ریاست جمهوری بایدن در خاورمیانه بحث زیادی وجود دارد، یک سوال جالب مطرح می شود. اگر بایدن دیگر نیازی به تمرکز بر مبارزات انتخاباتی نداشته باشد، آیا می تواند قبل از پایان دوره ریاست جمهوری خود کاری برای ارتقای میراث خود انجام دهد؟

بایدن با شور و اشتیاق زیادی در مورد آزادی 116 اسیر اسرائیلی در غزه صحبت می کند و گفته می شود  که شماره همراه  خود را به خانواده های اسیران داده است. می توان فرض کرد که او تمام تلاش خود را برای آزادی آنها به کار خواهدگرفت.  فراتر از این، شکی نیست که برای بایدن ، صلح بین دولت یهود و عربستان سعودی، قدرتمندترین کشور عربی، یک دستاورد بزرگ خواهد بود. دولت او در سال گذشته به شدت تلاش کرد تا عادی سازی رابطه  اسرائیل-عربستان را به بهانه «ادغام منطقه ای»، که تلاشی برای منزوی کردن ایران و تشکیل یک اتحاد اسرائیل-عربی علیه آن است، به واقعیت تبدیل کند.   هر چند هفته یکبار، حداقل یکی از مشاوران ارشد کلیدی جو بایدن در ریاض حضور دارد. یک توافق ابراهیم وجود دارد پس  چرا نباید توافق جو بایدن هم وجود داشته باشد؟

این فقط رویای بایدن نیست: اسرائیلی‌ها مدت‌هاست که می‌خواهند با عربستان سعودی صلح کنند. در واقع، هنگامی که نتانیاهو در سال 2009 با هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه وقت ملاقات کرد، اولین سوال او این بود که آیا می‌تواند پیشرفت دیپلماتیکی بین اسرائیل و ریاض حاصل کند؟ چنین توافقی برای نتانیاهو بیش از هر زمان دیگری مهم است، نتانیاهو که با حسابرسی شکست 7 اکتبر و نقش قابل توجه در تقسیم جامعه اسرائیل مواجه شده اکنون به دنبال یک دستاورد مهم به عنوان میراث باقی مانده از خود  است. علاوه بر این، هرگونه معامله با عربستان سعودی نه تنها به جنگ اسرائیل با کشورهای عربی سنی پایان می‌دهد، بلکه بهترین فرصت برای منزوی کردن ایران و متحدانش در خاورمیانه خواهد بود.

پرونده اسرائیل

نویسنده این مطلب در ادامه با تلاش برای تهدیدسازی از ایران و فعالیت های آن در منطقه می  نویسد: حل و فصل توافق اسرائیل و عربستان سعودی همواره یک ضرورت بوده اما این ضرورت پس از 7 اکتبر و جنگ غزه جنبه جدی تری هم پیدا کرده است. نویسنده با این ادعا که منزوی  کردن تهران در راستای برقراری ثبات در خاورمیانه خواهد بود تاکید می کند که یحیی سنوار رهبر حماس خوشحال است که اسرائیل در هفت جبهه می جنگد: غزه، کرانه باختری، لبنان، یمن، سوریه، عراق و ایران.

حمله پهپادی حوثی ها در تل آویو در روز پنجشنبه، و به دنبال آن اقدام تلافی جویانه اسرائیل در بندر حدیده یمن، این نکته را یاداوری می کند که  ایران تلاش های منطقه ای علیه اسرائیل را سازماندهی می کند. این اولین باری است که اسرائیل به یمن حمله می کند و یکی از طولانی ترین حملاتی است که تاکنون توسط نیروی هوایی اسرائیل انجام شده است.

در شب سرنوشت‌ساز 13 و 14 آوریل، اسرائیل دریافت که بهترین کار مقابله با ایران در قالب یک ائتلاف گسترده است. ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، اردن و عربستان سعودی در سطوح مختلف به اسرائیل پیوستند تا بیش از 400 موشک و پهپاد شلیک شده توسط ایران و نیروهای نیابتی آن را رد کنند. (اشاره به عملیات وعده صادق ایران که در پاسخ به حمله اسرائیل به ساختمان کنسولی ایران در دمشق، پایتخت سوریه انجام  شد.)  با این حال، نمی توان تصور کرد که این فرماندهی منطقه ای قادر به حفظ این ائتلاف یا تعمیق همکاری در میان آشفتگی منطقه ای بر سر مسئله فلسطین باشد.

به نظر می‌رسد که تنها یک رئیس‌جمهور دموکرات می‌تواند سناتورهای دموکرات را - همراه با بسیاری از جمهوری‌خواهان - تحت تأثیر قرار دهد تا از یک معاهده دفاعی به قدکفایت برای تصویب آن حمایت کنند

پرونده عربستان سعودی

نویسنده این مطلب در ادامه ادعا می  کند که در عربستان سعودی که زمانی صلح با اسرائیل غیر قابل تصور بود، اکنون ضرورت این امر احساس می شود.  یک تغییر نسلی در رهبری عربستان سعودی رخ داده است و ولیعهد مردی است   که نسبت به پدرش انعطاف پذیرتر است.

در حالی که ملک سلمان تنها در پایان روند صلح ( پس از تشکیل کامل کشور فلسطین)  ، صلح با یک دولت یهودی را متصور بود، ولیعهد تنها به دنبال تعهدات واقعی مبتنی بر راه حلی است که موجبات راه حل دو کشوری را در آینده فراهم می کند. عربستان سعودی همچنین مزایای اقتصادی و دفاعی صلح با اسرائیل و دسترسی به بخش پویا فناوری پیشرفته را یک امتیاز بزرگ می  داند.  با این حال، افزایش عدم محبوبیت اسرائیل در جهان عرب در طول جنگ غزه توجه صرف به این امتیازها و چشم بستن بر واقعیت های میدان را برای عربستان سخت کرده است.

قوی‌ترین دلیل پادشاهی برای صلح با اسرائیل، یک بخش از توافق صورت گرفته با واشنگتن است:   یک معاهده دفاعی آمریکا و عربستان برای محافظت در برابر حمله ایران.  در حالی که چنین معاهده ای برای به دست آوردن حمایت دو سوم مورد نیاز در سنای ایالات متحده با مشکل مواجه می شود، ترکیب آن با عادی سازی رابطه اسرائیل و عربستان می تواند سناتورهای امریکایی را هم راضی کند.  چنین پیمانی اولین بار از زمان پیمان دفاعی با ژاپن در سال 1960 خواهد بود، دورانی که فضای سیاسی در آمریکا به مراتب کمتر از امروز دوقطبی بود.

حلقه مفقوده؟

در حالی که جنبه های اصلی توافق آمریکا و عربستان در پشت صحنه حاصل و بسته شده است، دو مولفه سیاسی وجود ندارد. اولاً، آیا اسرائیل می‌تواند با تعهد دادن درباره تشکیل کشور  فلسطین، شرایط سیاسی لازم برای عادی‌سازی را به سعودی‌ها بدهد؟ این خواسته آشکارا از نیاز سعودی‌ها به برخورداری  از یک توجیه قابل قبول در فضای  منطقه و جهان اسلام، به‌ویژه در بحبوحه جنگ غزه، ناشی می‌شود، نه اینکه دیدگاه‌های شخصی محمد بن سلمان، ولیعهد باشد.

 عربستان سعودی اکنون  درخواست تاریخ مشخصی برای راه‌حل دو کشوری یا «گام‌های غیرقابل بازگشت» به سوی یک کشور مستقل فلسطینی نمی‌کند، اما آنها می‌خواهند بدانند که اسرائیل می‌تواند متعهد به مذاکرات معتبر با فلسطینی‌ها در این باره شود.

سخنرانی نتانیاهو در کنگره در روز چهارشنبه یک فضا و فرصت عمومی برای اظهارنظر در این باره خواهد بود.  با این حال، ترس از تهدیدهای بتزلل اسموتریچ و ایتامار بن گویر برای سرنگونی دولت ظاهراً دامن نخست وزیر را گرفته است، حتی اگر کنست به زودی وارد یک تعطیلی سه ماهه شود که در آن تهدید رای عدم اعتماد از بین می رود.

دوم، آیا دموکرات های کافی برای حمایت از یک معاهده آمریکا و عربستان وجود خارجی دارند؟  دموکرات‌ها به دلیل حمایت قوی پادشاهی سعودی از حزب جمهوری‌خواه، روابط آن با شرکت‌های بزرگ نفتی آمریکایی و نقض حقوق بشر، از جمله قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی در سال ۲۰۱۸، نگرانی های زیادی درباره تعمیق رابطه واشنگتن و ریاض دارند.

به نظر می‌رسد که تنها یک رئیس‌جمهور دموکرات می‌تواند سناتورهای دموکرات را - همراه با بسیاری از جمهوری‌خواهان - تحت تأثیر قرار دهد تا از یک معاهده دفاعی به قدکفایت برای تصویب آن حمایت کنند.  همانطور که ریچارد نیکسون،  جمهوری‌خواهان را درباره سفر موفقیت‌آمیز خود به چین در سال 1971 متقاعد کرد، بایدن باید سناتورهای دموکرات بدبین را برای رسیدن به چنین توافقی با سعودی با خود همراه سازد.  

برخی استدلال می کنند که چرا سعودی ها منتظر نمی مانند تا ببینند ترامپ پیروز می شود یا خیر؟ پاسخ این است که برخی معتقد نیستند  که ترامپ بتواند به 67 رای موافق در مورد یک معاهده دست یابد، زیرا او به ناچار به سناتورهای دموکرات نیاز دارد. واقعیت این است که سعودی‌ها چیزی کمتر از یک معاهده دفاعی را نمی‌پذیرند.  جو بایدن با کناره گیری از رقابت های انتخاباتی ، فرصتی را  برای خود فراهم کرد تا بتواند با کار بر روی پروژه عادی سازی رابطه عربستان و اسرائیل، میراثی برای خود دست و پا کند. اما زمان کوتاه است. آیا با خروج بایدن از صحنه، پنجره عادی سازی عربستان با اسرائیل بسته خواهد شد؟

منبع: جماران