جمهوری آذربایجان و چیزهایی که فراموش کرده است

پایگاه خبری "اوراسیا نِت" در گزارشی، ضمن پرداختن به تنش‌های جاری در روابط ایران و آذربایجان، به طور خاص تحرکات ضدایرانیِ دولت آذربایجان و نقش آن‌ها در وقوعِ تنش‌های اخیر را مورد اشاره قرار داده و تاکید داشته که ایجاد ناامنی و بی ثباتی در روابط دو کشور، با توجه به تحولات اخیر در افغانستان، عراق و منطقه خلیج فارس، به نفعِ هیچکس نیست.

"اوراسیا نِت" در این رابطه می‌نویسد: «روابط آذربایجان با ایران به عنوان بزرگترین همسایه جنوبی این کشور، از سال گذشته و پس از پایان جنگ آذربایجان با ارمنستان، دستخوش فراز و نشیب‌های زیادی بوده است. در روز‌های اخیر، دولت آذربایجان با تعیینِ عوارض ورود و خروج به کامیون‌های ایرانی که عازم بخش‌های جنوبی ارمنستان هستد و باید از بخش‌هایی از قلمروِ کنونی آذربایجان عبور کنند، عملا موجب تشدید تنش‌ها با ایران شده است.

در ابتدا، دولت ایران علی رغمِ تاییدیه مقام‌های پلیس و گمرک آذربایجان مبنی بر برقراری موانع برای کامیون‌های ایرانی و اخذ وجه از آن ها، سکوت کرد. در این رابطه، برخی رسانه‌های ارمنستان گزارش دادند که کامیون‌های ایرانی حاملِ سیمان برای "ایروان" و "استپاناکرت" (شهری که به عنوان پایتخت منطقه قره باغ شناخته می‌شود) ارمنستان بوده اند. این منطقه از دهه ۱۹۹۰ میلادی در کنترل نیرو‌های ارمنستان است.

در این راستا، اخیرا سخنگوی وزارت کشور آذربایجان از بازداشت دو تن از راننده کامیون‌های ایرانی به دلیل آنچه ورود غیرقانونی از خاک ارمنستان به داخل خاک آذربایجان عنوان شده، خبر داده است. در این رابطه، وزارت خارجه ایران قویا از مقام‌های آذربایجانی درخواست کرده تا راننده کامیون‌های ایرانی را آزاد کند. دراین زمینه دیدار‌هایی نیز میان مقام‌های ایرانی و آذربایجانی انجام شده است.

"عباس موسوی" سفیر ایران در آذربایجان، با "حکمت حاجی اِف" مشاور ارشد سیاست خارجی "الهام علی اف" رئیس جمهور آذربایجان، دو بار در یک هفته اخیر ملاقات کرده است. وی (عباس موسوی) در این رابطه توئیت کرده که: "دو طرف به بررسی وضعیت کنونی و همچنین آینده روابط حسنه خود و دیگر موضوعات مورد علاقه دو کشور پرداخته اند".

در ۲۳ سپتامبر سال جاری میلادی، "حسین امیر عبداللهیان" وزیر خارجه ایران با همتای آذربایجانی خود "جیحون بایراموف" ملاقات کرد (در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد). در بیانیه ای، وزارت خارجه آذربایجان به این مساله اشاره کرده که دو وزیر، وضعیت جاری در منطقه را به بحث گذاشته اند. امیرعبداللهیان در موضع گیری‌های خود به طور خاص به وجود برخی طرف‌های ثالتِ متخاصم در روابط ایران با آذربایجان اشاره کرده است. امری که به زعم بسیاری از تحلیلگران اشاره به اسرائیل و روابط گرمِ آن با دولت آذربایجان دارد.

تنش‌ها میان تهران و باکو، در پی برگزاری یک مانور نظامی دریایی مشترک با حضور آذربایجان و ترکیه در دریای خزر، تشدید شده است. وزارت خارجه ایران دراین رابطه گفته است که برگزاری این مانور، عملا یکی از تعهدات بین المللی را که نیرو‌های خارجی را از ورود به دریای خزر منع می‌کند، نقض کرده است. در این راستا، ایران نیز به صورت متقابل اقدام به برگزاری یک رزمایش نظامی در نزدیکی مرز‌های خود با آذربایجان کرده است.

در این رابطه، برخی مقام‌های ایرانی حملات شدیدی را علیه آذربایجان انجام داده اند. به عنوان مثال، "احمد نادری" از نمایندگان مجلس شورای اسلامی ایران در توئیتی گفته است که "موضع گیری‌های اخیر آذربایجان علیه ایران، بزرگتر از اندازه و ظرفیت‌های این کشور بوده است". "محمد رضا احمدی سنگری" یکی دیگر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی ایران نیز گفته است که "آذربایجان در پی پیروزی نظامی خود بر ارمنستان، مغرور شده است". پیروزی که به زعم وی با دوپینگِ حمایتی ترکیه از آذربایجان محقق شد. وی در ادامه گفته است: "تاریخِ کشور کوچک آذربایجان، کمتر از سنِ کم سن و سال‌ترین نماینده مجلس شورای اسلامی ایران است".

با این حال، در باکو تحلیلگران می‌گویند که دولت آذربایجان از تحرکات کامیون‌های ایرانی که برای مدت طولانی نیاز‌های ارمنستان را تامین می‌کرده اند، آزرده خاطر بوده و اکنون به دنبال تامین منافع خاصی است.

در پی جنگ اخیر آذربایجان با ارمنستان و به دست گرفتنِ کنترل بخش‌هایی از جاده ترانزیتی ایران به ارمنستان (محور مواصلاتی که عملا ایران را به بخش‌های جنوبی ارمنستان متصل می‌کند)، عملا موجب شده تا دولت آذربایجان بر روند مراودات خارجی ایران با ارمنستان اثرگذاری کند.

در این رابطه، "الهام علی اف" رئیس جمهور آذربایجان در موضع گیری در تاریخ ۲۷ سپتامبر ادعا می‌کند که: "میان تاریخ ۱۱ آگوست تا ۱۱ سپتامبر سال جاری میلادی، باکو ۶۰ کامیون ایرانی را که از مسیر‌های غیرقانونی و خاکِ آذربایجان عبور کرده اند، مورد شناسایی قرار داده است". بر اساس آنچه علی اف ادعا کرده، برخی از این کامیون‌ها حتی سعی کرده اند تا هویت خود را با استفاده از پلاک‌های ارمنستانی پنهان کنند.

در شرایط کنونی، اغلب رسانه‌های آذربایجانی با این دید که ایران در جریان منازعات آذربایجان با ارمنستان، جانبِ ارمنستان را می‌گیرد، به مساله می‌نگرند. این در حالی است که این نوعِ نگاه، برخی مولفه‌های سیاسی و امنیتی را نادیده می‌گیرد. ایران تاکنون بار‌ها و بار‌ها از حاکمیت ملی آذربایجان در سطوح سیاسی و مذهبی، حمایت کرده است.

در این راستا، "اِلدار ممدوف" کارشناس و تحلیلگر سیاسی می‌گوید: "وقتی آذربایجان، ایران را به اتخاذ مواضع حمایت از ارمنستان متهم می‌کند، باید تصویری بزرگتر را در ذهن خود داشته باشد: برای مثال، روابط نزدیک آذربایجان با اسرائیل یا تاکیدات پیدا و پنهان در آذربایجان که اشاره به برخی مباحث جدایی طالبانه در ایران دارند، همه و همه موجب ایجاد بدبینی‌های گسترده از سوی تهران شده اند. با این همه، با توجه به تحولات منطقه‌ای که در عراق، افغانستان، و منطقه خلیج فارس شاهد آن‌ها هستیم، تنش زاییِ بیشتر به نفع هیچ کشوری نیست».

منبع: فرارو