گره آمریکایی کور مذاکرات هسته‌ای
معاون وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به اینکه آیا او در واقع توافق برجام را توافقی خوب می‌داند، گفت: «برجام توافقی بوده که میان ایران و ۱+۵ شکل گرفت و از سوی طرف مقابل مورد خدشه و صدمه قرار گرفته است. مذاکراتی هم که قرار است ما داشته باشیم با۱+۴ برای این است که آن‌ها پایبندی خود را به مفاد برجام نشان دهند.»
روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی گره اصلی عدم پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای را تشریح کرد. به نوشته این نشریه، واشنگتن حاضر به ارائه تضمین به ایران برای عدم خروج از برجام نیست؛ زیرا این موضوع را خارج از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ می‌داند. استدلال آمریکایی‌ها این است که هیچ رئیس‌جمهوری در این کشور اختیار ملزم کردن دولت بعدی آمریکا برای ماندن در برجام را ندارد. این ادعا در حالی مطرح می‌شود که آمریکا حتی حاضر به ارائه تضمین برای عدم خروج از برجام در دوره بایدن هم نیست.
لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه «وال‌استریت ژورنال» در یک رشته توییت نوشت که به تازگی گفتگو‌هایی را با منابع غربی درباره وقفه ایجاد شده در مذاکرات وین میان ایران و ١+٤ داشته و مدعی شد که پس از گفتگو با منابع غربی دریافته است که آمریکا «تضمین مورد درخواست ایران برای عدم‌خروج مجدد از برجام» را نمی‌دهد.
همچنین پیش‌تر تریتا پارسی، عضو اندیشکده کوئینسی در تحلیلی با عنوان «چگونه بایدن یک راه مسوولانه برای احیای برجام را رد کرد؟» برای «ریسپانسیبل استیت کرافت» نوشت: «اطلاعات تازه‌ای که به دست رسیده نشان می‌دهد که بن‌بست موجود در آغاز مذاکرات، به دلیل احساس امنیت ایران در برابر فشار نیست بلکه عمدتا به این دلیل است که بایدن، از قبول این تعهد پرهیز کرده که در بقیه دوران ریاست جمهوری اش، تحریم‌ها علیه ایران را بازنگرداند حتی اگر ایران به توافق هسته‌ای پایبند بماند.»
به گزارش «ایسنا»، خبرنگار روزنامه وال‌استریت ژورنال در ادامه نوشت که نقل‌قول‌ها درباره درخواست ایران از آمریکا برای ارائه تضمین دائمی مبنی بر عدم‌خروج مجدد آمریکا از توافق هسته‌ای صحت دارد و مدعی شد که این، به عاملی برای ایجاد بن بست در مذاکرات تبدیل شده است. نورمن افزود: «آمریکا تضمین دادن در این خصوص را مغایر برجام می‌داند، چراکه معتقد است در توافق ٢٠١٥ چنین تضمینی وجود نداشته و برجام یک توافق سیاسی بر مبنای تعهدات سیاسی است. واشنگتن می‌گوید که اگر ایران می‌خواهد توافق را تغییر دهد، آمریکا هم خواسته‌های خود را دارد.»
ضمانت دائمی منتفی است
خبرنگار وال‌استریت ژورنال در توییتی دیگر با تاکید بر اینکه منابع مختلف دیدگاه‌های مختلفی دارند، نوشت: «برداشت من از این روایت‌ها این است: اینکه ایران و آمریکا به طور مستقیم با یکدیگر گفتگو نمی‌کنند، در ایجاد سوءتفاهم آن‌ها از مواضع و انتظارات یکدیگر نقش داشته است.»
وی مدعی شد که تیم ایران به سرپرستی عراقچی در دوران ریاست‌جمهوری روحانی در مراحل پایانی مذاکرات وین درخواستش را از دریافت ضمانت دائمی درباره عدم‌خروج دوباره آمریکا از برجام تقلیل داده و خواستار اخذ ضمانتی مبنی بر عدم‌خروج دولت بایدن از توافق هسته‌ای شده بود.» این خبرنگار همچنین نوشت: «مساله روشن بود؛ در واقع، به صورت علنی اعلام شد که ضمانت دائمی منتفی است. هیچ رئیس جمهور آمریکا اختیار ملزم کردن دولت بعدی به یک معاهده غیرالزام آور که از تایید کامل سنا برخوردار نیست را ندارد. همان‌طور که (رابرت) مالی گفته بود.»
وی با اشاره به صحبت‌های رابرت مالی که گفته بود آمریکا نمی‌خواهد این همه برای بازگشت به توافق تلاش کند تا تنها دلیلی برای خروج دوباره از آن بیابد، تاکید کرد: «آن زمان رایزنی‌هایی جدی درباره لحن این ضمانت نامه وجود داشت تا اطمینان کافی به ایران داده شود و تیم این کشور بتواند در خانه آن را به عنوان یک دستاورد ارائه دهد. دولت بایدن به صراحت این موضوع را بیان کرد که هرگونه ضمانت حقوقی، فراتر از توافقی خواهد بود که بر سر آن اجماع شده است. با این حال، آن‌ها تمایل داشتند داخل متن، تعهد سیاسی خودشان به اجرای توافق و پایبندی به آن را درج کنند.»
نورمن ادامه داد: «در آن زمان متوجه شدم که بحث‌هایی درباره لحن و ادبیات این ضمانت در جریان است، اما واضح است که در همین نقطه، یک اختلاف‌نظر واقعی میان ایران و آمریکا وجود داشته که همچنان هم ادامه دارد. با این حال، نکته اساسی این است که مذاکرات در جریان بود و ادامه داشت. به نظر نمی‌آید که این، دلیل توقف مذاکرات باشد، زیرا مذاکره کنندگان آشکارا می‌گفتند که رایزنی‌ها ادامه دارد و در حال پیشرفت است، اما شاید این، خط قرمز قطعی تهران است. چیزی که در حال حاضر آن را هرگز نمی‌فهمیم.»
این خبرنگار با تاکید بر این موضوع که منابع غربی دریافته اند خروج آمریکا از برجام در سال ٢٠١٨ سبب شده است که ایران خواستار تضمین (برای عدم‌خروج دوباره) شود، گفت: «این، یک درخواست کاملا منطقی است. شاید این شکافی بود که نمی‌توان آن را از میان برد، اما تنها راه آزمایش آن، مذاکره است؛ به طور ایده‌آل: مذاکره مستقیم.»
افزایش فشار بر ایران
از سوی دیگر شبکه خبری سی ان ان می‌گوید مقام‌های آمریکایی به شدت تردید دارند که مذاکرات مجدد بر سر توافق هسته‌ای برجام نتایج مطلوب به همراه داشته باشد و فعالانه به دنبال اعمال مجازات‌هایی علیه ایران هستند. این شبکه خبری می‌گوید جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا با متحدان این کشور درباره این موضوع دیدار خواهد کرد. سی ان ان به نقل از منابع خود که نامشان ذکر نشده گفته است در دولت جو بایدن بحثی در مورد وضعیت موجود و نحوه وارد کردن فشار بیشتر به ایران در جریان است. این شبکه خبری می‌گوید آمریکا و متحدانش آماده هستند اگر ایران به اقدامات مغایر با توافق برجام ادامه دهد، هزینه بیشتری به این کشور برای عدم‌دستیابی به توافق تحمیل کنند.
مخالفت مسکو با فشار بر تهران
در عین حال واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه در سازمان ملل در یک کنفرانس خبری در پاسخ به سوالی درباره چشم‌انداز از سرگیری مذاکرات وین تاکید کرد که فشار بر ایران کمکی به تسریع بازگشت این کشور به مذاکرات نمی‌کند. بنابر گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، نبنزیا در ادامه با ابراز امیدواری نسبت به از سرگیری هرچه سریع‌تر مذاکرات برجامی گفت: «از نظر من این وضعیتی است که درخصوص هر کشور دیگری هم صدق می‌کند، فشار بر ایران برای الزام این کشور به بازگشت سریع به مذاکرات کمک نخواهد کرد. چه این کار را یک‌جانبه انجام دهید، چه از طریق یک کمیسیون و چه توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.»
وی افزود: «ما نیز از آن‌ها خواسته‌ایم و گفته‌ایم که باید بر سر میز مذاکره بنشینیم و سرانجام به توافق بازگردیم. امیدوارم که هرچه سریع‌تر این اتفاق روی دهد.» این دیپلمات روس همچنین خاطرنشان کرد که وضعیت موجود پیرامون برنامه هسته‌ای ایران و برداشتن گام‌هایی در راستای کاهش تعهدات برجامی از سوی تهران، نتیجه خروج یک‌جانبه واشنگتن از توافق هسته‌ای است.
رایزنی‌های برجامی بایدن در اروپا
از سوی دیگر جو بایدن روز شنبه ۳۰ اکتبر در شهر رم ایتالیا با رهبران آلمان، فرانسه و بریتانیا دیدار کرد. این دیدار یک روز پس از اعلام تحریم‌های جدید آمریکا علیه صنعت پهپادی جمهوری اسلامی صورت گرفت. امانوئل مکرون و جو بایدن روسای جمهور فرانسه و آمریکا پس از دیدار خود در رم بیانیه‌ای مشترک منتشر و در بخشی از آن تاکید کردند که ایران نباید به سلاح اتمی دست پیدا کند. در این بیانیه که متن آن از سوی کاخ الیزه منتشر شده، آمده است که روسای جمهور فرانسه و آمریکا در دیدار روز جمعه خود بر لزوم اطمینان یافتن از عدم‌دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تاکید کردند.
آغاز گفت‌وگوها؛ «به زودی»
این در حالی است که مذاکرات برای احیای برجام در دولت حسن روحانی آغاز، اما با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی متوقف شد و هنوز هم از سر گرفته نشده است. هرچند برخی مقامات ایران از جمله حسین امیرعبداللهیان چند بار اعلام کرده اند که این مذاکرات «به زودی» آغاز خواهد شد. همچنین وزارت امور خارجه ایران هفته پیش اعلام کرد این کشور به مذاکرات وین برای احیای برجام برمی‌گردد. ایران در مذاکرات وین، با بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین، مستقیم و با آمریکا غیرمستقیم گفتگو می‌کرد.
کسب نتیجه ملموس
همچنین علی باقری کنی، معاون سیاسی وزارت خارجه و نماینده ایران در مذاکرات هسته‌ای گفته است ایران در مذاکرات جدید وین، «به دنبال کسب نتیجه ملموس» است. باقری‌کنی افزود: «روسیه و چین نیز از مذاکرات «نتیجه‌محور» از ایران حمایت کرده‌اند.» وی که اخیرا برای دیدار و رایزنی با همتایان روسی اش به مسکو سفر کرده بود، در گفت وگویی با خبرگزاری اسپوتنیک، در پاسخ به اینکه آیا سفر کاری او به مسکو با هدف خاصی و برای رایزنی با مقام خاصی بوده است، گفت: «به طور مشخص یکی از اهداف اصلی من از سفر مسکو این بود که در آستانه شکل گیری دور جدید گفتگو‌ها میان ایران و ۱+۴ برای لغو تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه، تصمیم داشتیم با طرف‌های ۱+۴ رایزنی کنیم. در گام اول به روسیه آمدم، زیرا ایران و روسیه در عرصه‌های مختلف با هم اشتراک‌نظر دارند و جا‌هایی که اشتراک‌نظر نداشته باشند مواضع شان خیلی به هم نزدیک است.»
معاون وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به اینکه آیا او در واقع توافق برجام را توافقی خوب می‌داند، گفت: «برجام توافقی بوده که میان ایران و ۱+۵ شکل گرفت و از سوی طرف مقابل مورد خدشه و صدمه قرار گرفته است. مذاکراتی هم که قرار است ما داشته باشیم با۱+۴ برای این است که آن‌ها پایبندی خود را به مفاد برجام نشان دهند.»
سوءاستفاده غرب از آژانس
باقری‌کنی در پاسخ به سوال اسپوتنیک که پرسید: «رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام داشته است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مرتبا اطلاعات جزئی در مورد برنامه هسته‌ای ایران را منتشر می‌کند، اتفاقی که در مورد سایر کشور‌ها رخ نمی‌دهد و حتی نامه‌های محرمانه ایران را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهد و اگر این وضعیت تغییر نکند، در همکاری خود با آژانس تجدید نظر خواهیم کرد»، در توضیح این سخنان گفت: «همکاری‌های ما با آژانس در چارچوب ان پی تی و توافقنامه پادمان از قبل وجود داشته، وجود دارد و در آینده نیز ادامه خواهد داشت، زیرا ما یک عضو مسوول آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستیم. بعضا برخی کشور‌ها و به‌ویژه کشور‌های غربی، در تعارض منافعی که با جمهوری اسلامی ایران دارند تلاش می‌کنند که از ظرفیت تخصصی و فنی آژانس برای اهداف سیاسی خودشان سوءاستفاده کنند. ما بار‌ها بر این نکته تاکید کرده‌ایم که این هوشمندی و درایت مسوولان آژانس انرژی اتمی است که اجازه ندهند از ظرفیت تخصصی و فنی این آژانس در راستای اهداف و منافع برخی دولت‌های غربی سوءاستفاده شود.»
منبع: دنیای اقتصاد