توافق؛ نیاز مشترک ایران و آمریکا

گروه سیاست نامه نیوز - مذاکرات برجامی اگرچه مثبت و سازنده و رو‌به‌جلو و حتی در مرحله حساس و نهایی توصیف و ارزیابی می‌شود اما هنوز ادامه دارد و نتیجه نیز نامعلوم است. امیدواری‌های موجود به اینکه نتیجه نهایی احیای برجام باشد هم اغلب از اراده مشترک دو طرف اصلی یعنی ایران و آمریکا، برای رسیدن به این نقطه ناشی می‌شود. در این بین شاهدیم که برخی نیروهای سیاسی همچنان اصرار دارند که با برخی اظهارنظرها و تندروی‌ها توپ را در زمین طرف مقابل اندازند. نه فقط در آمریکا، بلکه در ایران نیز اینگونه موارد را می‌بینیم. مثلا همین اظهارنظر اخیر سیدمحمود نبویان گفته بود ما اصلا نیازی به مذاکره نداریم (نقل مضمون). او با اشاره به نگرانی‌های آمریکا و غرب از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران به این نتیجه رسیده بود که آنکه به توافق نیاز دارد آنها هستند، نه ما. درباره اینکه آنکه هم نیازمند توافق و خواهان آن هستند، بیراه نگفته است اما این شکل از اظهار بی‌نیازی و نادیده گرفتن بر واقعیات مثل شرایط اقتصادی ایران که خوشمان بیاید یا نیاید، با توافق و برجام گره خورده است، نتیجه خوبی ندارد چرا که ارائه این تصویر غیرواقعی از شرایط می‌تواند در رویکرد تیم ایران در جریان چانه‌زنی‌ها هم اثر داشته باشد. 

برای همین هم شاهدیم که اغلب تحلیلگران داخلی در هفته‌های گذشته مدام از نیاز و اراده مشترک دو طرف برای رسیدن به توافق گفته و می‌گویند. مثلا جاوید قربان‌اوغلی کارشناس مسائل بین‌المللی در گفت‌وگو با «نامه نیوز» با تاکید بر اینکه تصمیم بر مذاکره که در سطح عالی نظام گرفته شده؛ بر اساس درک نیاز ایران به انجام مذاکره و رسیدن به توافق است، می‌گوید: «نکته قابل توجه دیگر این است که وقتی مجلس شورای اسلامی برجام را 20 دقیقه تصویب کرد، ناشی از همین احساس نیاز بود. رویکرد ایران بعد از خروج ترامپ از برجام و تلاش برای ماندن در برجام یا حتی ورود دولت جدید به مذاکرات نیز از یک طرف نشانه همین نیاز و از طرف دیگر نشانه گرفته شدن این تصمیم در سطح عالی نظام است».

وی تاکید کرد: «موضوع واضحی که همه می‌دانند این است که ما نیاز داریم از طریق مذاکره به تفاهم رسیده و به واسطه آن تفاهم از فشار تحریم‌هایی که کشتی اقتصاد ما را به گل نشانده، رها شویم. اما این معادله دو طرفه است و طرف مقابل به نیز به همین اندازه به انجام مذاکرات و توافق نیاز و تمایل دارد».

این دیپلمات پیشین گفت: «می‌دانیم که آمریکایی‌ها یا غربی‌ها هم نیاز به مذاکره دارند. نشانه‌اش هم همین اصراری است که به مذاکره و احیای برجام دارند. برای غربی‌ها احیای برجام نوعی کنترل ایران در مسائل هسته‌ای و عدم اشاعه است چون نگران هستند که اگر ایران رها شود، به سوی ساخت بمب و رسیدن به گریز هسته‌ای بروند. به هرحال آنها به خاطر منافع ما دنبال احیای برجام نیستند و هدف خود را دارند. مساله اما این است که هم ما و هم آنها به احیای برجام نیاز داریم. این نیاز مشترک ما را وادار می‌کند که به سوی مذاکره برویم.»

وی در پاسخ به اینکه درک این نیاز مشترک چقدر در به نتیجه رسیدن مذاکرات موثر خواهد بود، نیز گفت: «مذاکره محل چانه‌زنی است و الان هم دو طرف در حال چانه‌زنی هستند. چانه‌زنی در واقع روشی است که هر کسی بتواند با کمترین داده بیشترین گرفته را کسب کند. البته برای این کار هم ابزار و لوازمی لازم است. اولین ابزار این کار برخورداری از قدرت برای چانه‌زنی، دوم یارگیری درست در ائتلاف بین‌المللی و سوم شناخت توانمندی‌ها و نقاط ضعف حریف و مهم‌تر از همه مذاکره‌کنندگان قهار است. طرف مقابل هم که الان هم قدرت دارد و هم می‌تواند ائتلاف‌سازی کند و مذاکره‌کنندگان قوی دارد. طرف ما نیز در دولت قبل تیمی بود که همه اذعان داشتند، تیم مذاکره‌کننده قوی است. اکنون هم امیدواریم که آقایان با این بضاعتی که دارند بتوانند برای حل لغو تحریم و عبور از این شرایط بحرانی کمک کنند.»

علی بیگدلی نیز پیش‌تر در گفت‌وگو با «نامه نیوز» بر نیاز مشترک ایران و آمریکا به توافق اشاره کرده و به خاطر همین احساس نیاز هم نسبت به اینکه نتیجه مذاکرات مثبت باشد، ابراز امیدواری کرده بود. او گفته بود: « ایران الان در شرایطی است که از یک طرف هیات مذاکره‌کننده ما مشکل داخلی دارد و از طرف دیگر مشکلات اقتصادی در داخل دارد. آمریکایی‌ها نیز البته به این توافق نیاز دارند چون بایدن تاکنون عملکرد ضعیفی داشته و نتوانسته به تعهدات انتخاباتی خود عمل کند لذا ناچار است که با برگ برنده ایران در برابر کنگره برای خود کسب حیثیت کند. لذا هر دو طرف به شدت دنبال حل موضوع هستند. منتها اختلافاتی وجود دارد که من فکر می‌کنم ایران راهی ندارد تا در این قضیه قدری کوتاه آید.»

او تاکید کرد: «اینکه هر دو طرف نیازمند رسیدن به یک توافق خوب هستند، روشن است اما ما این را می‌گوییم و عیان می‌کنیم اما آمریکایی‌ها کمتر می‌گویند. آنچه از دل انتظارات و اظهارات هر دو طرف مشخص می‌شود، این است که سطح انتظارات ایران خیلی بالاست و دلیل آن هم همان نگرانی‌ها از بابت خروج آمریکا از برجام است. به هرحال ایران به دلیل شرایط اقتصادی و این سختی معیشتی که مردم با آن روبه‌رو هستند چاره‌ای ندارد که تن به توافق دهد و با حداقل انتظاراتی به موضوع خاتمه دهد. از آنجا هم که هر دو طرف نیازمند توافق هستند می‌توانند امیدوار بود که توافقی ظرف چند هفته آینده ایجاد شود.»