حذف زنان؟!
فعالان سیاسی زن در گفت و گو با«جهان‌صنعت» ازضیافت‌های افطاری رییس‌جمهور بدون حضور زنان انتقاد کردند
روزنامه جهان صنعت نوشت: به فراموشی سپرده شدن وعده‌های انتخاباتی خاصه وعده‌های مربوط به حوزه زنان بعد از روی کار آمدن دولت‌ها تازگی ندارد اما دولت سیزدهم در بی‌اعتنایی به شعارها و عملکرد برخلاف جهت آنها، مرزها را جابه‌‌جا کرده است. چنان که سطح مطالبه و گلایه از اینکه چرا وزیر زن انتخاب نکردید، چرا معاونت زنان خوب عمل نمی‌کند و حتی چرا زنان را به ورزشگاه راه نمی‌دهید؛ رسیده به اینکه چرا زنان را به مراسم افطاری دعوت نمی‌کنید، چرا گاز فلفل می‌پاشید و…!
عملکرد دولت رییسی در حوزه زنان با توجه به جریان سیاسی متبوع او دیدگاهی که از وی سراغ داشتیم تا اندازه‌ای قابل پیش‌بینی بود اما از یک‌سو مطالبه‌گری و تلاش جامعه زنان برای ارتقای موقعیت این بخش از جامعه در سطوح مختلف، از سوی دیگر گام‌هایی که در دولت‌های قبل برداشته شده بود و از سویی هم فعال شدن همسر و دختر رییسی در دوره رقابت‌های انتخاباتی و ابتدای شروع به کار دولت این گمانه را ایجاد کرده بودند که شاید آنچه در عمل از دولت می‌بینیم آنقدرها هم بد نباشد. اکنون اما هنوز به یک‌سالگی دولت نرسیده، شاهد بلند شدن صدای انتقاد زنان هستیم. فقط هم دولت نیست؛ یکی در شهرداری دنبال حصارکشی پارک‌ها است، یکی در مجلس دنبال متمرکز کردن زنان بر افزایش جمعیت و… گویی که آقایان در جریان سیاسی حاکم دست به دست هم داده‌اند تا زنان را از جامعه حذف و روانه پستو کنند.
کج‌سلیقگی و بی‌تدبیری
اعتراضات و انتقاداتی که این روزها به دولت می‌شود، در همین راستا است. مثلا سید حمیده زرآبادی، سخنگوی مجمع ایثارگران در واکنش به آنچه طی روزهای گذشته در ارتباط با وضعیت زنان در دولت و همچنین شهرداری تهران مورد انتقاد افکار عمومی قرار گرفت، به نوعی «کج‌سلیقگی» و «بی‌تدبیری» اشاره کرده و معتقد است یکی از علل گوناگون جایگزینی مدیران مردِ همفکرِ دولت کنونی با زنانی که در دولت قبل به‌کار گرفته شده بودند، بی‌توجهی این جریان سیاسی به اهمیت و لزوم پرورش مدیران زنان است.
او در گفت‌وگویی با «عصر ما» یادآوری کرد که «در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری نه‌فقط آقای رییسی، بلکه دیگر کاندیداهای همفکر ایشان ازجمله آقای زاکانی شهردار کنونی تهران و دیگر کاندیداهای اصولگرا نیز وعده‌های بسیاری در رابطه با مسائل حوزه زنان و به‌خصوص به‌کارگیری زنان در کرسی‌های ارشد مدیریتی دادند، تا جایی که عملا شاهد نوعی مسابقه در این حوزه بودیم و به عنوان نمونه درحالی که هر یک از کاندیداها سعی داشت در شعارهایش عدد بزرگتری را به عنوان تعداد وزیران زن کابینه خود وعده بدهد، آقای قاضی‌زاده‌هاشمی که ایشان هم هم‌اکنون معاون آقای رییسی و رییس بنیاد شهید است، در جریان انتخابات وعده داد که همه کابینه‌اش را زنان تشکیل خواهند داد!»
زرآبادی که حداقل انتظار افکار عمومی را این می‌داند که اگر در دولت اقدامی برای جبران وضعیت کنونی انجام نمی‌شود، دست‌کم اوضاع را به سوی وخامت بیشتر سوق ندهند، می‌گوید: «فراموش نکنیم که تداوم این وضع و وخامت دوچندان آن در گذر زمان، درمجموع بر امید اجتماعی و اعتماد عمومی تاثیر منفی می‌گذارد.»
چنددستگی در عین یکدستی
فاطمه راکعی دبیر کمیته زنان خانه احزاب معتقد است که آنچه امروز در حوزه زنان شاهدیم نتیجه چنددستگی در عین یکدستی حاکمیت است. او به «جهان‌صنعت» گفت: «قطعا دیدگاه‌های جریان حاکم بر قوای سه‌گانه کشور با دیدگاه‌های اصلاح‌طلبان در حوزه زنان مغایرت‌هایی دارد اما این مغایرت‌ها گاهی خیلی رادیکال‌تر از موضعی است که باید در دولت و قوه قضاییه به طور خاص وجود داشته باشد. این را برای آن می‌گویم که برخورد این دو قوه را در بدو قرار گرفتن در مسند کار دیدیم؛ آنها از همه نخبگان کشور در زمینه‌های مختلف برای اداره بهتر امور کشور، نظرخواهی کردند و این قدم مناسبی بود که برداشته شد.
رویکردهایشان کم‌و‌بیش این امید را می‌داد که بعد از یکدست شدن قوا، سختگیری‌های بی‌مورد و برخی رفتارهایی که قبلا از سوی طیفی از اصولگرایان صورت گرفته بود و در مجموع به ضرر مدیریت کشور تمام شده بود؛ نتیجه نداشته و باید رفتارها تغییر کند. در این راستا به نظر می‌رسید که با زنان نیز در قالب قانون اساسی عمل شده و به مسائل و سختگیری‌های بی‌مورد دامن زده نشود اما متاسفانه خیلی زود متوجه شدیم که در دیدگاه‌های حاکم بر قوای کشور و برخی مسوولان که مدیریت‌های جدی را برعهده دارند یکدستی وجود ندارد.»
وی افزود: «این عدم یکدستی در عین یکدستی قوای سه‌گانه به خصوص حوزه زنان خودش را نشان داده است. همین مسائل اخیر مثل جلوگیری از ورود زنان به ورزشگاه مشهد- به خصوص که هم بلیت خریده بودند و هم حجاب عرفی داشتند و به نظر نمی‌رسید که مشکل خاصی وجود داشته باشد- نشان می‌دهد که برخورد جنسیتی در حوزه ورزش و هنر وجود دارد. یک گروه با موضوع مشکل نداشته و بلیت فروختند و گروه دیگری مانع ورود زنان شدند. این موضوع غیراز دودستگی حاکم نشان می‌دهد که یک رادیکالسیم شدید وجود دارد که مانع از پیش گرفتن آن منشی است که می‌خواستند در قوه مجریه و قضاییه پیش بگیرند.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در ادامه با اشاره به اینکه بسیاری از سیاسیون در جریان اصلاح‌طلبی با وجود گلایه‌هایی که از روند انتخابات اخیر داشتند، به ندای همکاری‌طلبی قوا پاسخ مثبت داده و آرا و نظرات خود را به آنان منتقل کرده‌اند، گفت: «انتظار داشتیم نقطه‌نظرهایی که به نفع کشور است مورد استفاده قرار بگیرد اما متاسفانه اینطور نشد و کشور آن‌طور که در ابتدای شروع به کار مطرح کرده بودند، اداره نمی‌شود. من این را ناشی از رادیکالسیم جناح راست می‌دانم. افراد و گروه‌هایی که بعضا در سمت‌های کلیدی قرار دارند به خود اجازه می‌دهند که فراتر از نگاه و رویکرد موجود که نسبتا مسالمت‌آمیز بود، عمل کنند و حتی خودنمایی هم در این عرصه کرده و نشان دهند که کشور باید آن‌طور که ما می‌خواهیم اداره شود.»
رادیکالیسم نامعقول
راکعی با تاکید بر خطرناک بودن این رویه گفت: «این رویه به خصوص در شرایط فعلی که با مسائل مختلف بین‌المللی و منطقه‌ای مواجه هستیم خطرناک است. شرایط ایجاب می‌کند که هر چه سریع‌تر شاهد یک تجدیدنظر از سوی قوای سه‌گانه باشیم تا حالا که این یکدستی حاصل شده، به وحدت ملی و انسجام کشور کمک شود تا دشمنان نتوانند از این شرایط استفاده کنند. این طور که به نظر می‌رسد برخی در کشور ما تعقل در حکمرانی ندارند و به مسائل دامن می‌زنند.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به اتفاقات و حواشی اخیر در حوزه زنان گفت: «اتفاقاتی مثل ممانعت از ورود زنان به ورزشگاه مشهد، جلوگیری از حضور نوازندگان زن در برنامه‌های موسیقی یا برکناری دو مربی ماهشهری نشان از برنامه‌ریزی برای حذف زنان از حوزه‌های ورزشی و هنری دارد و بسیار هم زننده است. به خصوص که در همه موارد اخیر پوشش عرفی توسط زنان رعایت شده و هیچ کاری که خلاف معیارهای فرهنگی و اسلامی باشد، صورت نگرفته بود.»
وی تاکید کرد: «ما با طیف رادیکال که نه به توصیه‌های امام و رهبری توجه دارند و نه به قانون اساسی. کاری نداریم اما از سران قوای سه‌گانه انتظار داریم حالا که جامعه به صورت یکدست اداره می‌شود، همان‌طور که در شعارهای انتخاباتی مطرح کرده بودند برای حفظ منافع کشور و خدمت به مردم اجازه ندهند که گروه‌هایی از درون جریان سیاسی متبوع آنها موجب افزایش رادیکالیسم شود. بدیهی است که این رویه موجب کاهش اعتماد عمومی است. به هرحال زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند و هر اقدام خلاف کرامت زنان، آنها و خانواده‌هایشان یعنی همه جامعه را درگیر می‌کند لذا روسای قوا نباید اجازه بروز و ظهور این وضعیت را بدهند و در قبال آن پاسخگو باشند.»راکعی همچنین ابراز امیدواری کرد که دیدگاه‌های افراطی و خلاف قانون در شرایطی که جامعه با این همه مشکلات اقتصادی، تلاطم‌های سیاسی، کمبود رفاه اجتماعی و… مواجه است، کاهش یابد. وی خاطرنشان کرد: «مسلما رفتارهای خیلی از زنان در جامعه ما واکنشی است به برخی اقدامات افراطی که متاسفانه به نام اسلام و جمهوری اسلامی تمام می‌شود.»
حاشیه‌نشینی زنان
اشرف بروجردی فعال سیاسی اصلاح‌طلب و فعال حوزه زنان البته هنوز امیدوار است که دولت با برگزاری یک دیدار با زنان به انتقادات مطرح‌شده، پاسخ دهد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «به هر حال خانم‌ها در اصناف و مقاطع مختلف حضور دارند و حذف آنان از تجمعات و جلسات کاملا معنادار است. معنای آن هم این است که آقای رییسی و اطرافیان او نگاهی به زنان نداشته و فقط یقه‌سفیدها را می‌بینند، ضمن اینکه دغدغه مسائل زنان را ندارند و اساسا نسبت به حضور زنان به نوعی دافعه داشته و تمایلی به بروز و ظهور زنان در جامعه ندارند.»
وی افزود: «این رویکرد درحالی است که همسر آقای رییسی به عنوان بانوی اول یک فرد دانشگاهی و تحصیلکرده است. البته ما حضور او را هم در جاهای مختلف نمی‌بینیم و این یک نقیصه بزرگ است.»
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه به برخورد دولت‌های قبلی با مسائل حوزه زنان اشاره کرد و گفت: به تدریج از زمانی که آقای هاشمی که مشاوره در امور زنان را راه‌اندازی کردند، دوره آقای خاتمی که مدیریت برخی بخش‌ها برعهده زنان قرار گرفت و حتی دوره آقای احمدی‌نژاد و بعد هم روحانی شاهد رشد حضور زنان بودیم. در این دوره اما شاهد حاشیه‌نشینی زنان بیش از هر دوره دیگری هستیم.»
بروجردی البته امیدوار است که همین وضعیت هم نتیجه مثبتی داشته باشد. او می‌گوید: «زنان را در حاشیه قرار داده و در گوشه عزلت نشانده‌اند و این به‌تدریج سبب می‌شود که یک هم‌صدایی بین زنان در اعتراض به این نحو رفتارها که نادیده گرفتن بخش عظیمی از سرمایه اجتماعی و انسانی کشور است، شکل بگیرد.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به اینکه آقای رییسی در یک رقابت هم‌سنگ رییس‌جمهور نشده است، گفت: «با این رویه اعتراض‌ها به دولت رییسی افزوده خواهد شد. اکنون شاهدیم که زنان همه از این بابت نگران بوده و این رویه را بازگشت به عقب می‌دانند. این عقبگرد نوعی دور شدن از توسعه کشور، پاسخگویی به نیاز نسل امروز و جامعه جهانی است. به هرحال ما امروزه در عرصه سیاست زنانی را در جایگاه رییس‌جمهور و نخست‌وزیر و … در دنیا شاهدیم.
در خیلی از کشورها زنان بر اساس شایسته‌سالاری و بدون توجه به جنسیت در این جایگاه‌ها قرار می‌گیرند اما متاسفانه در جمهوری اسلامی زنان شایسته‌ای که می‌توانند سالار باشند از صحنه مدیریتی حذف می‌شوند و بعد هم آقای رییسی حرف از توانمندی مدیران می‌زند درحالی که بخشی از این توانمندی در بخش زنان است و اگر نادیده گرفته شوند، طبیعتا توانمندی در سطح مدیریتی نیز با کاستی‌هایی همراه خواهد بود.»
سرخوردگی سبد رای
شهربانو امانی فعال سیاسی اصلاح‌طلب از جمله منتقدان مراسم‌های افطاری مردانه آقای رییسی است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «اخبار و تصاویری که از دیدار آقای رییسی با مدیران رسانه و هنرمندان منتشر شده نشان داد که مراسم کاملا مردانه برگزار شده و این قابل نقد است. این دیدگاه آقای رییسی و همکارانشان در دولت کاملا با سخنان و وعده‌های ایشان در دوره انتخابات مغایرت دارد. آن زمان آقای رییسی از شایسته‌سالاری گفته و وعده می‌داد که با این دیدگاه عمل کنند تا شاید زنان بیشتری در دولت فعالیت کنند. اکنون اما شاهدیم که برخلاف آن دیدگاه عمل کرده و زنان، شهروند درجه دوم به حساب آمده‌اند و در حال عقبگرد هستند.»
وی افزود: «این درحالی است که نسل جوان اعم از زنان و مردان با توجه به دانش و دیدگاه‌های خود این رویه را قبول ندارند.
متاسفانه به نظر می‌رسد که تمام تلاش‌های زنان این سرزمین در عرصه برابری‌خواهی و حتی عدالت که دولت مستقر خیلی روی آن تاکید داشت، بی‌نتیجه مانده است. گفتار و رفتار دولت در این زمینه کاملا با هم متفاوت است. برگزاری چنین ضیافت‌هایی در اولین ماه رمضان دولت نتیجه خوبی ندارد.»
این نماینده پیشین مجلس خطاب به رییسی گفت: «آقای رییسی چنین رفتارهایی موجب سرخوردگی زنان در جریان حامی شما خواهد بود. زنانی که به شما رای ندادند که تعجبی نکرده و منتظر این رویه بودند اما این وضعیت که متاسفانه نه همسر رییس‌جمهور فعالیت خاصی دارد و نه معاونت زنان ریاست‌جمهوری اقدام قابل‌توجهی دارد، باعث می‌شود که زنان در سبد رای شما ناامید، سرخورده و تحقیر شوند و اصلا نتیجه خوبی نخواهد داشت.»
عاقبت انباشت نارضایتی
جای خالی زنان در مراسم افطاری رییس‌جمهور با مدیران رسانه‌ها و هنرمندان، ماجرای تلخ ورزشگاه مشهد، حواشی حصارکشی در پارک‌ها و دیگر مواردی که اخیر خاطر نیمی از جامعه را آزرده، شاید به ظاهر موضوعاتی ساده یا حاشیه‌ای باشد اما اگر به هشدارهایی که کارشناسان می‌دهند توجه داشته باشیم، خواهیم دریافت که نتیجه این رفتارهای ناامید‌کننده از یک سو کاهش اعتماد عمومی و از دست رفتن سرمایه انسانی است، از سوی دیگر رفتارهای واکنشی که طبیعتا با انباشته شدن نارضایتی‌ها و گلایه‌ها شدیدتر و خشن‌تر خواهد شد.
از این رو است که در چارچوب رسالت رسانه‌ای خود به دولت محترم و جریان سیاسی متبوع آن که این روزها بر سایر بخش‌ها و نهاد و قوا هم مسلط است، توصیه می‌کنیم که پیش از دیر شدن، عواقب رویه موجود را در نظر گرفته و تجدیدنظرهای لازم را به عمل آورد.