برزخی به نام‌ برجام؛ سال‌های متوالی سرگردانی و تعلیق اقتصاد و سیاست

در حالی مذاکرات هسته ای دوحه به پایان مرحله نخست خود رسید که بسیاری از ناامیدکننده بودن مذاکرات سخن‌ گفتند. تا پیش از این بسیاری گمان داشتند که با وساطت مورا و پیشرفت هایی که در وین حاصل شده بود، مذاکرات به نتیجه برسد اما خیلی زود، اختلافات عمیق دوجانبه از خود رونمایی کرده و ناظران و کارشناسان را از حصول توافق مایوس کرد.

حالا دیگر می توان از "فرسایش" مذاکرات سخن‌ گفت‌. بیش از ۱۳ سال است که مذاکرات هسته ای ایران و غرب ادامه دارد و در این مدت همه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی ایران دچار یک "تعلیق" طولانی شده است. 

بازاری که از دستور رئیسی سرپیچی می کند 

دولت سید ابراهیم رئیسی با شعار مبارزه با تعلیق فوق الذکر به روی کار آمد. رئیسی وعده داده بود که اقتصاد، تولید و تجارت ایران معطل توافق هسته ای نباشد و این دو، مسیری جداگانه را بپیمایند. با این حال، بعد از گذشت یک سال از عمر دولت سیزدهم مشخص شد این ادعا به واقعیت ارتباطی ندارد. اگرچه ابراهیم‌ رئیسی دولت حسن روحانی را متهم می کرد که اداره کشور را معطل توافق هسته ای و برجام کرده است اما خود او نیز دقیقا همین مسیر را طی کرد و همه فعالیت های کشور را در حالت تعلیق قرار داد تا نتیجه مذاکرات وین و دوحه مشخص شود.

البته دولت رئیسی عمدا وارد این مسیر نشد. تغییرات اقتصادی و ارزی سال جاری نشان داد دولت قصد دارد بدون توجه به‌ نتیجه مذاکرات، تغییراتی اساسی در اقتصاد به وجود بیاورد. با این حال، بازار همچنان منتظر نتیجه مذاکرات است. با وجود این مساله که اقتصاد ایران از جهات مختلف به دولت وابسته است و ما هنوز به اقتصادی آزاد و خصوصی دست نیافته ایم اما بازار نشان داده که ارگانیسم زنده ای است که مستقل از دولت و سیاست هایش فکر می کند و به  تصمیمات دولت واکنش نشان می دهد. رفتار بازار نشان می دهد که نتیجه مذاکرات برای قلب تپنده اقتصادی کشور مهمتر از هر چیزی است. کاهش نرخ ارز بعد از اوج گرفتن مذاکرات وین، افزایش مجدد آن بعد از به بن بست رسیدن مذاکرات، کاهش مجدد نرخ ارز بعد از آغاز مذاکرات دوحه و توقف و افزایش آن بعد از پایان زودهنگام مذاکرات به خوبی نشان می دهد که بازار چه نسبت و ارتباطی با مذاکرات هسته ای دارد. 

سیاست تعلیق و آسیب هایش 

سیاست و اقتصاد ایران به شدت به مذاکرات هسته ای وابسته شده است و از آنجا که مذاکرات دچار فرسایشی حدودا ۱۳ ساله شده است، می توان مدعی شد که سیاست و اقتصاد ایران وارد عصر "تعلیق" شده است. تعلیق کلیدواژه ای است که به بهترین نحو می تواند وضعیت فعلی کشور را نشان دهد. این تعلیق در ۱۰ سال اخیر شدت گرفته و روز به روز عمیق‌تر می شود.

سیاست و اقتصاد تعلیقی می تواند آسیب زا باشد. شخصی که در زندگی خود دچار تعلیق است، نوعی "خوف و رجاء" نسبت به آینده دارد. این شخص همیشه منتظر است تا ببیند در آینده چه اتفاقی می افتد. همه تصمیمات این فرد هم بر اساس همین انتظار گرفته می شود. اگر دوستی از این شخص بخواهد به سفر بیاید قبول نمی کند چرا که منتظر است اتفاقی که مد نظرش است بیفتد و سپس کارهای دیگرش را پی بگیرد. این فرد کارها و فعالیت های بلندمدتش را پیگیری نمی کند و همه را زمین می گذارد تا اتفاقی که منتظرش است بیفتد. در زندگی فرد منتظر همه اقدامات کوتاه مدت هستند و همه چیز موقتی است. 

اقتصاد و سیاست دچار تعلیق نیز دقیقا رویه فرد منتظر را پیگیری می کند. تعلیق مانع از اقدامات بلندمدت، تاثیرگذار و اساسی می شود. کشور دچار تعلیق فقط سیاست های کوتاه مدت، حیاتی و زودگذر را دنبال می کند و فعالیت های بنیادی و پایه ای و توسعه محور را کنار می گذارد تا بعد از رفع تعلیق انجام دهد. در این جامعه، توسعه، پیشرفت و جهش ممکن نیست چرا که همه این دستاوردها مستلزم برنامه ریزی طولانی و اقدامات بلندمدت هستند و تعلیق مانع از اقدام بلندمدت می شود. 

گذر از عصر تعلیق، سیاستی واجب تر از نان شب 

تعلیق بزرگترین آسیب را به اقتصاد و سیاست ایران می زند. تعلیق کنونی حاصل بحران برجام و توافقات هسته ای است. نهاد بازار منتظر است تا نتیجه مذاکرات را ببیند و بعد شروع به فعالیت های اصلی اش کند. با طولانی شدن دوره تعلیق اما فعالیت های بلندمدت اقتصادی و سیاسی کان لم یکن شده و کشور فقط به فعالیت های روزمره می پردازد و چون‌ فردی شده که شعار "دم را غنیمت شمار" می دهد و تنها پی لذات کوتاه مدت و آنی است.

با این وضعیت، واجب است سیاستمداران هر چه سریع تر پرونده هسته ای را به سرانجام رسانده و کشور را از فضای تعلیق خارج کنند.

منبع: خبر فوری