اینترنت استارلینک به زودی در اختیار ایرانیان قرار می‌گیرد؟
در صورتی که ایلان ماسک بخواهد اینترنت استارلینک را در اختیار کاربران ایرانی قرار دهد، از دو طریق می‌تواند اقدام کند؛ راه اول همکاری با دولت مستقر در ایران و خرید خدمات این شرکت توسط دولت ایران و راه دوم تامین منابع مالی مورد نظر و منابع سیاسی لازم به منظور استقرار تسهیلات و پایانه‌های انتقال داده در ایران است.
رویداد۲۴ نوشت: این روز‌ها همزمان با اوج گرفتن دوباره اعتراضات مردمی در ایران دوباره بحث اینرنت ماهواره‌ای نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان اوج گرفته است. قبل از این نیز همزمان با جنگ روسیه و اوکراین، ایلان ماسک مالک شرکت اسپیس ایکس در همکاری با دولت اوکراین تسهیلات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را در این کشور راه اندازی کرد تا تسهیلاتی به صورت رایگان و با سرمایه‌گذاری دولت ایالات متحده به دست مردم و نهاد‌های دولتی و نظامی اوکراین برسد.
امروز نیز با بالا گرفتن موج اعتراضات اجتماعی در ایران و با حمایت دولت آمریکا، ایلان ماسک بار دیگر با مطرح کردن فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای برای ایران موجب بحث‌های فنی و تکنیکی و حقوقی زیادی شده است. در این میان توجه به برخی پیش‌زمینه‌های این طرح می‌تواند راهگشا باشد تا ببینیم ایا اساسا اینترنت ماهواره‌ای در ایران در کوتاه‌مدت می‌تواند پاسخگوی نیاز‌های جامعه باشد؟
به صورت تاریخی بحث اینترنت بدون نیاز به شبکه فیبر نوری زمین پایه بحث جدیدی نیست، بلکه این بحث از ابتدای دهه دوم قرن بیست و یکم از طرف موسسات مختلفی و با پلتفرما‌های مختلفی مطرح شده است. از جمله بالون‌های گوگل که قرار بود با استقرار بر فراز مناطق غیر قابل دسترس جغرافیایی اینترنت پرسرعت و امن را برای مردمان مناطق صعب العبور فراهم کند.
همچنین از سال ۲۰۰۹ مباحث مرتبط با اینترنت چمدانی نیز از سوی وزارت خارجه آمریکا همزمان با بالاگرفتن اعتراضات خیابانی در ایران در اعتراض به نتایج انتخابات بحث‌برانگیز سال ۲۰۰۹ پیگیری شد. اما در سال ۲۰۱۰ این شرکت اسپیس ایکس بود که با طرح اینترنت ماهواره‌ای خود پاسخی واقع‌بینانه به تمام سوالات مطرح شده در این زمینه داد.
در این سال اسپیس ایکس با طرح مفهوم اینترنت پر سرعت ماهواره‌ای که نیازی به تسهیلات زمین‌پایه مانند شبکه‌های فیبر نوری نداشته باشد را ارائه کرد. در این سال مخوصا با اوج جنگ داخلی ده ساله سوریه و سایر تحولات بهار عربی وزارت خارجه و حتی وزارت دفاع آمریکا گزینه‌های جذابی را در چنین طرحی مشاهده کردند؛ طرحی که حتی می‌تواند ارتباطات ایمن واحد‌های ننظامی را در شرایط جنگ الکترونیک شدید خارج از پروتکل‌های ارتباطی کنترل فرماندهی نظامی برقرار کند.
به هر صورت از آن سال شرکت اسپیس ایکس با مفهوم‌پردازی اولیه این طرح دست به طراحی توسعه و ساخت ماهواره‌های کوچک ارتباطی به منظور استقرار در مدار پایینی زمین در حجم بالا زده است. این ایده که خود الهام گرفته از ساختار و معماری سیستم‌های مکان‌یابی جهانی نظیر جی‌پی‌اس آمریکایی یا گلوناس روسی است بر ارتباط یک گیرنده- فرستنده زمین‌پایه با حداقل سه و در آینده ده ماهواره مستقر در مدار پایینی زمین – مدار لئو- است تا ضمن ارائه یک اینترنت پرسرعت و امن زمینه‌های دخالت زمین‌پایه بر ارتباطات اینرنت ماهواره‌ای را به حداقل برساند. چنین امکانی به صورت مشخص بر خلاف سایر اشکال ارتباطات ماهواره‌ای رهگیری و مکان یابی محل فرستنده گیرنده را به دلیل توان ارتباطی چند جانبه چنین سیستمی به حداقل ممکن کاهش می‌دهد.
اینترنت ماهواره استارلینک چند کشور را پوشش می‌دهد؟
از سال ۲۰۱۹ کار پرتاب ماهواره‌های ارتباطی استارلینک شروع شده است و تا کنون بیش از ۳۰۰۰ ماهوراه در فضا قرار گرفته‌اند. از ماه ژوئن ۲۰۲۲ نیز تا کنون استارلینک بیش از ۵۰۰ هزار یوزر را در بیش از چهل کشور جهان تحت پوشش خود داشته است. طبق مجوز اولیه سازمان فدرال ارتباطات ایالات متحده به شرکت اسپیس ایکس این شرکت اجازه استقرار ۱۲ هزار ماهواره ارتباطی را داشته است، اما مطابق اخرین درخواستی که این سازمان به اتحادیه بین المللی مخابرات ارسال کرده است احتمالا ۳۰ هزار ماهواره جدید نیز به مجوز قبلی افزوده خواهد شد. از این نظر در شرایط فعلی که هر گیرنده – فرستنده زمینی در هر مختصات جغرافیایی که به استارلینک متصل باشد به سه ماهواره متصل است اما برنامه شرکت اسپیس ایکس افزایش این تعداد به ده ماهواره است.
مطابق برآورد این شرکت از ابتدای راه‌اندازی این پروژه مراحل، طراحی تولید ساخت تست و پرتاب و در نهایت استقرار اتصال و آن لاین شدن این ماهواره‌ها این شرکت بیش از ده میلیارد دلار هزینه کرده است. درآمد این شرکت نیز از محل این پروژه از سال ۲۰۱۹ تا کنون بیش از ۳۰ میلیارد دلار بوده است که این درامد در کنار درامد ۵ میلیارد دلاری حاصل از پرتاب‌های همراه این برنامه سود این شرکت را به ۲۵ میلیارد دلار در یک بازه زمانی دو ساله رسانده است.
آیا اینترنت استارلینک در ایران می‌تواند به زودی در اختیار کاربران قرار گیرد؟
مطابق نظر کارشناسان امر استقرار و استفاده انبوه از این فناوری در ایران به این زودی میسر نیست. دلیل این مسئله نیز علاوه بر مباحث فنی مباحث حقوقی را نیز شامل می‌شود. معمولا در بحث‌های مرتبط موافقان این مسئله به مورد اوکراین توجه می‌دهند.
مطابق قوانین رگلاتوری سرویس‌های بیسیم سازمان بین‌المللی مخابرات ارائه هرگونه سرویس‌های ارتباطی بیسیم باید از طریق رگلاتور‌های دولتی هر کشور مشخص صورت گیرد مسئله‌ای که در مورد کشور اوکراین صدق می‌کرد، به عبارت دیگر دولت اوکراین با توافقی که با شرکت اسپیس ایکس با حمایت دولت آمریکا منعقد کرد، توانست خدمات این شرکت را برای گستره وسیعی از مردم خود فراهم کند. این در حالی است شرکت اسپیس ایکس مدعی است که در ایران تعداد محدودی از کاربران ایرانی به اینرنت ماهواره‌ای متصل شده‌اند. مسئله‌ای که اگر صحت داشته باشد نمی‌تواند ضامن استفاده گسترده در کوتاه‌مدت از این فناوری باشد.
این فناوری برای استقرار بر خط قرار گرفتن نیازمند وجود تسهیلات مشخص زمین‌پایه از جمله پایانه‌های انتقال داده‌ای در محدوده سرزمینی هستند؛ مسئله‌ای که بدون وجود منابع مالی لازم و پشتوانه حقوقی مطمئن انجام آن محل تردید است. در این میان منابع مالی لازم را به احتمال فراوان دولت ایالات متحده تامین خواهد کرد اما بحث موانع حقوقی از جمله مباحث مهم این فناوری است.
در صورتی که ایلان ماسک بخواهد اینترنت ماهواره‌ای را در اختیار کاربران ایرانی قرار دهد تنها از دو طریق می‌تواند اقدام کند؛ راه حل اول همکاری با دولت مستقر در ایران و خرید خدمات این شرکت توسط دولت ایران و راه حل دوم به منظور دور زدن دولت ایران تامین منابع مالی مورد نظر و منابع سیاسی لازم به منظور استقرار تسهیلات و پایانه‌های انتقال داده در ایران است.
اقدام کنگره و وزارت خزارنه‌داری امریکا در لغو تحریم‌های خدمات اینترنت استارلینک برای کاربران ایرانی را تنها می‌توان قدم اول به منظور فراهم کردن پشتوانه حقوقی لازم برای این شرکت برای ارائه خدمات خود به کاربران ایرانی بدون نیاز به مراجعه و عقد قرارداد با دولت ایران دانست.
مباحث حقوقی بعدی مورد نیاز این شرکت برای ارائه خدمات بدون نیاز به مراجعه به رگلاتوری دولتتی را این شرکت و دولت امریکا باید در تعامل با سازمان بین‌المللی محابرات فراهم نمایند یا این که به صورت مستقل دست به توسعه ارائه خدمات به کاربران ایرانی بزنند که در هر صورت مسئله زمان مورد نیاز را مطرح خواهد کرد.