از دوری چین و دهن‌کجی عراق، تا خطر مسکو/ کجای کار دیپلماسی رئیسی می‌لنگد؟

خبر فوری نوشت: عملکرد وزارت امور خارجه دولت سیزدهم فراز و نشیب‌های زیادی داشته که هرکدام در مقاطعی جنجالی شده است.

عضویت ایران در سازمان شانگهای و احیای مذاکرات هسته ای در وین قدم های محکم اولیه حسین امیرعبداللهیان و تیمش بود که خیلی زود به پایان رسید. در عوض، در چند ماه اخیر انفعال و ضعف شدیدی بر عملکرد وزارت امور خارجه حاکم شده است.

تعلیق مذاکرات هسته ای، دوری بیشتر و بیشتر اروپا از ایران و تصویب قطعنامه علیه کشورمان، قرار دادن نام سپاه پاسداران در لیست گروه های تروریستی پارلمان اروپا، اتهام علیه ایران درباره همکاری با روسیه در جنگ اوکراین، ائتلاف چین و عربستان و صدور بیانیه شی جین پینگ در رابطه با مالکیت جزایر سه گانه، به کار گیری واژه مجعول خلیج ع‌ر‌ب‌ی توسط مقامات عراقی و برگزاری مسابقاتی فوتبالی با این نام و... همه و همه از جمله ضربه های وارد شده به وزارت امور خارجه در این مدت بوده‌اند.

البته نمی توان تمام کاسه و کوزه ها را سر وزارت امور خارجه شکست. چراکه حسین امیرعبداللهیان در تمام این مدت تلاش کرده نسبت به تمام این اتفاقات واکنش نشان دهد. اگرچه احضار سفرا، اخطارهای دیپلماتیک و صدور بیانیه، پاسخ های قاطعی نیستند اما از انفعال محض هم به دورند‌ اما این مساله هم قابل انکار نیست که فقدان یک سیاست دیپلماتیک واحد، منسجم، سنجیده و عقلانی باعث افزایش ضعف وزارت امور خارجه و تیم دیپلماسی ایرانی در یک سال اخیر شده است.

سیاست بیسمارک و ایرانی که هر روز بیشتر از آن دور می شود

مشکل اینجاست که تیم دیپلماسی ایران همه تخم مرغ هایش را در یک سبد گذاشته و سبدهای دیگر را خالی رها کرده است. این سیاستی است که در تقابل با سیاست دیپلماسی سنجیده یا سیاست بیسمارک قرار می گیرد.

بسیاری معتقدند بیسمارک، صدراعظم آلمان (پروس) پدر دیپلماسی نوین است. او در طول حکومتش همزمان با اتریش، فرانسه، روسیه و انگلیس درگیر بود اما در عین حال با هر چهار کشور ائتلاف ایجاد کرد. بیسمارک هنگام حمله به اتریش، انگلیس و روسیه را راضی به عدم دخالت کرد و هنگام جنگ با فرانسه با قدرت دیپلماتیک خود مانع از دخالت اتریش شد. او هر چهار امپراتوری وقت اروپا را در حالت بیم و امید نگه می داشت.

بیسمارک از طریق ائتلاف های کوتاه مدت، دولت های بزرگ وقت را از دشمنی جدی یا جنگ با پروس باز می داشت. به این طریق، صدراعظم آهنین توانست پروس را به آلمان تبدیل کرده و یک امپراتوری نوین در اروپا و جهان به وجود بیاورد.

آنچه در حال حاضر در ایران اجرا می شود، نقطه مقابل آلمان عصر بیسمارک است. دستگاه دیپلماسی ایرانی یک راهبرد و سند بالادستی مشخص و منسجمی ندارد و به همین دلیل، در حال از دست دادن تمام قله های سیاسی خود است. تعلیق کامل مذاکرات هسته ای باعث شد غرب دیگر در حالت بیم و امید نماند و شروع به اقدام جدی علیه کشور ما کند. ایران بعد از تعلیق برجام و مذاکرات هسته ای نیز رویکرد مناسبی نداشت.

ائتلاف و نزدیکی به چین جهت جبران نقیصه برجام پیگیری نشد و مذاکرات با عربستان به عنوان یک قدرت منطقه ای هم آنطور که باید و شاید دنبال نگردید.

این انفعال باعث شد روسیه که درگیر جنگ با اوکراین بوده و است بیش از گذشته ایران را متحد جنگی خود نشان دهد و در رسانه هایش نیز این مساله را اعلام کند. انفعال و سردرگمی دیپلماتیک باعث شد ایران نتواند مانع از ترویج این باور در دنیا شود. به جرات می توان گفت نزدیکی اجباری ایران به روسیه بر مخالفت غربی ها، دوری چین و حتی اتفاقات مربوط به عراق موثر بود.

اگرچه سرنوشت جنگ اوکراین هنوز مشخص نیست اما در حال حاضر، روسیه برای کشورهای دنیا اسب بازنده است و حتی چین به عنوان غول شرق و دشمن آمریکا هم حاضر نیست روی آن شرط بندی کند. به همین دلیل، هر کشوری که به روسیه نزدیک شود در محاصره دیپلماتیک قرار می گیرد و منزوی می شود. این اتفاقی است که برای ایران در حال وقوع است و وظیفه دستگاه دیپلماسی کشور است که جلوی آن را بگیرد.

متری که از دست رفته است

همانطور که سیاست بیسمارک نیز نشان می دهد، دیپلماسی مبتنی بر رعایت فاصله است. فاصله یک کشور از سایر کشورها نه باید آنقدر زیاد باشد که به دشمنی بین دو ملت بدل شود و نه آنقدر کم باشد که به اتحادی دائمی و تحریک و دشمنی سایر دولت ها و کشورها بدل گردد.در حال حاضر، دستگاه دیپلماسی ایران نتوانسته این فاصله را رعایت کند.

متر وزارت امور خارجه از دست رفته و ایران در حال خروج از اعتدال دیپلماتیک است. تا دیر نشده باید متر و میزان به دستگاه دیپلماسی کشور بازگردد.