پنج عملیات‌ نظامی مهم نیروی هوایی ارتش؛ از کمان ۹۹ تا شمشیر سوزان

خبر فوری نوشت: امروز ۱۹ بهمن، روز نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است. نقش نیروی هوایی در جنگ ۸ ساله تحمیلی و نتیجه آن غیر قابل کتمان است. عملیات های سریع، کوبنده، پیچیده و غافل‌گیرکننده باعث شدند ارتش بعث بارها دچار شوک شده و نتواند از تاسیسات حساس خود دفاع کرده یا اهداف سیاسی و نظامی خود را پیش ببرد.

در این گزارش قصد داریم پنج عملیات را که می توان آنها را مهمترین عملیات های نیروی هوایی ارتش در طول دفاع مقدس نامید، معرفی و بررسی کنیم.

عملیات کمان ۹۹

عملیات کمان ۹۹ یا البرز یکی از بزرگترین و عجیب‌ترین عملیات های نیروی هوایی ارتش است که در روز نخست جنگ به وقوع پیوست. این حمله هوایی گسترده و غافل‌گیرکننده باعث نابودی بسیاری از تاسیسات عراق شد و بغداد را برای مدتی فلج کرد.

در عملیات کمان۹۹، حدود ۲۰۰ هواپیمای جنگی ایران حضور داشتند که ۱۴۰ فروند از آنها از مرز عبور کردند و اهداف نظامی، فرودگاه‌ ها و آشیانه‌ های نظامی متعلق به ارتش عراق از جمله پایگاه هوایی کرکوک، پایگاه هوایی رشید، پایگاه هوایی علی، پایگاه هوایی التقدم  و اهدافی در موصل،  حبانیه،  ناصریه،  شعیبیه، کوت، بصره، ام‌قصر و المثنی و فرودگاه بین‌المللی بغداد را مورد هدف قرار دادند و ۶۰ فروند دیگر نیز کار پشتیبانی را در این عملیات هوایی، انجام می‌ دادند.

در نتیجه، این حملات باعث شدند برتری کامل هوایی از آن خلبانان نیروی هوایی ایران شود و توان ارتش عراق، به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند. در واقع، با انجام این عملیات، نیروی هوایی عراق بیش از ۵۵درصد از توان خود را از دست داد و تا مدت‌ ها پایگاه‌ های هوایی آنان قادر به استفاده از توان خود نبودند. 

 عملیات اچ ۳

عملیات اچ ۳ نیز یکی از پیچیده‌ترین عملیات‌های تاریخ نیروی هوایی ارتش بود. این عملیات در ۱۵ فروردین ۱۳۶۰ آغاز شد و طی آن، پایگاه هوایی اچ ۳ عراق که در مرز مشترک با اردن واقع بود، بمباران شد. در این عملیات، به نیروهای ایرانی هیچ خسارتی وارد نشد، اما در مقابل بیش از ۴۸ هواپیمای عراقی که بیشتر آن‌ها بمب‌افکن‌های روسی بودند از بین رفتند. به همین دلیل، اچ ۳ را یکی از بزرگترین پیروزی‌های هوایی ایران بر عراق می دانند. مشهور است که این عملیات باعث خشم فراوان صدام حسین و مجازات برخی فرماندهان نظامی عراق گردید.

عملیات اچ ۳ به تلافی حملات هوایی عراق به ایران صورت گرفت. ارتش بعث جنگنده های روسی خود را از ترس ایرانی ها به پایگاه اچ ۳ در مرز اردن انتقال داده بود تا مورد هدف نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار نگیرند اما نیروی هوایی با یک نقشه نامتعارف و شجاعت بی‌نظیر خلبانان به اچ ۳ حمله کرد. مسیر طی شده توسط فانتوم‌های ایرانی برای اجرای این عملیات، نزدیک به ۴۰۰۰ کیلومتر بود که با چهار ساعت و ۵۰ دقیقه پرواز و چهار مرحله سوخت‌گیری ممکن شد.

 عملیات بغداد

این عملیات در ۳۰ تیر ۱۳۶۱ آغاز شد. در این عملیات، نیروی هوایی ماموریت داشت تا بغداد را ناامن کند تا جلسه سران جنبش عدم تعهد در عراق برگزار نشود.

با توجه به اینکه حریم هوایی بغداد توسط توپ ضدهوایی ۵۷ میلیمتریِ مجهز به رادار و نیز سامانه‌های موشکی سام ۲، سام ۳، سام ۶ و موشک رولند حفاظت می‌شد، ریسک عدم بازگشت از این پرواز ۸۵ تا ۹۰ درصد بود. با این حال، چند خلبان شجاع ایرانی اجرای این عملیات را بر عهده گرفتند و ضمن بمباران تاسیسات عراق مانع از برگزاری جلسه سران جنبش عدم تعهد شدند.

در این عملیات خلبانان ایرانی موفق شدند پالایشگاه الدوره را بمباران کنند اما تلفاتی هم داشتند. هواپیمایی که محمود اسکندری و ناصر باقری آن را هدایت می‌کردند، هرچند مورد اصابت قرار گرفت، اما توانست به ایران بازگردد. اما، هواپیمای عباس دوران در نتیجه اصابت موشک رولند به شدت آسیب دید. کمک وی، منصور کاظمیان با چترِ نجات از هواپیما بیرون پرید، ولی عباس دوران با هواپیما در یکی از میدان‌های نزدیکِ هتل الرشید سقوط کرد و شهید شد.

عملیات اوسیراک (شمشیر سوزان)

عملیات شمشیر سوزان عملیاتی غافلگیرانه توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران علیه نیروگاه هسته‌ای در حال ساخت اوسیراک عراق بود که در ۸ مهر ۱۳۵۹ در سال نخست جنگ ایران و عراق برنامه‌ریزی و اجرا شد.

این حمله پیشگیرانه، نخستین حمله هوایی به یک رآکتور هسته‌ ای و یکی از سه حمله به تأسیسات هسته‌ ای در طول تاریخ است. قصد ایران نابودی کامل تاسیسات هسته ای عراق نبود، به همین علت، نیروی هوایی به تاسیسات جنبی هسته ای حمله کرد و آن را به طور کامل نابود نکرد.

 عملیات سلطان ۱۰

این عملیات در ۷ آبان ۱۳۵۹ آغاز شد. در این عملیات، چندین بمب افکن به پایگاه الحریه موصل عراق حمله کردند. در این عملیات تعداد قابل توجهی اف-۴ که به وسیله اف-۱۴ها  اسکورت می‌ شدند در عمق ۳۰۰ کیلومتری شمال عراق عملیاتی انجام دادند. افراد کلیدی در این برنامه سرهنگ افشار و سرگرد شوقی بودند.

این عملیات به این علت انجام شد که فرانسه چند جنگنده میراژ خود را به عراق داد و قرار بود در پایگاه الحریه به خلبانان عراقی آموزش دهد.

در  پایان این عملیات، اف-۴های ایران موصل را بمباران کردند. دست‌کم یک تکنیسین فرانسوی در این حمله کشته شد و یکی دیگر زخمی گردید. به همه پرسنل فرانسوی دستور داده شد فورا به فرانسه برگردند. چهار فروند میگ-۲۳ سرنگون گردید. خلبان سه فروند از چهار فروند میگ-۲۳ای که سرنگون شده بودند، کشته شدند. یکی از کشته شدگان سروان احمد صباح بود که در روزهای نخست جنگ دو فروند اف-۵ ایران را سرنگون کرده بود.