حبس نفس در آستانه انتخابات ترکیه / توافق شرافتمندانه اپوزیسیون علیه اردوغان؟
به طور سنتی، ملی‌گرایان ترک همیشه در این وزارتخانه‌ها و بخش امنیتی حضور پررنگی داشته‌اند و ائتلاف اردوغان با حزب جنبش ملی (MHP) از سال 2016 باعث جسارت و تقویت قدرت ملی‌گرایان شده است.
با نزدیک شدن به انتخابات 14 می ترکیه، پیروزی مخالفان به طور فزاینده‌ای محتمل است. اما سرمایه‌گذاران بین‌المللی و دیپلمات‌های خارجی به یک نگرانی عمده توجه دارند؛ «آیا ائتلاف اپوزیسیون «میز شش نفره» پس از تصاحب ریاست‌جمهوری متحد می‌ماند؟»
گاندی ترک؛ کابوس اردوغان می شود؟
در بهترین حالت این یک اتحاد دور از انتظار است. در ترکیه ناسیونالیست‌هایی داریم که با اسلام گرایان، لیبرال‌های سکولار و محافظه‌کاران سوسیال متحد شده‌اند، و سیاستمدارانی که در کنار وزرای سابق دولت قبلی اردوغان، با حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) مبارزه می‌کنند.
یک کتاب مقدس برای مخالفان
احزاب بزرگ باید قدرت را با احزابی که برای به دست آوردن یک درصد آرا تلاش می کنند تقسیم کنند. اتحاد آنها حول رئیس‌جمهوری که همه از آن متنفرند، حفظ می‌شود. برنامه آنها در یک کتاب 234 صفحه‌ای به نام «یادداشت تفاهم در مورد سیاست‌های مشترک» در هم آمیخته است، یک کتاب مقدس برای مخالفان که همه چیز را از اقتصاد گرفته تا سیاست خارجی و محیط زیست پوشش می‌دهد.
ابراهیم چاناکچی، معاون رئیس حزب «دوا»، آن را برمی‌دارد و می‌گوید هر گونه اختلاف در اپوزیسیون با بررسی متن مفصل این یادداشت قابل حل است.
چاناکچی به میدل‌ایست‌آیگفت: «ما توافق نامه‌هایی نوشته‌ایم که قبلاً به مردم اعلام کرده‌ایم. ما قصد خود را برای تبدیل نظام ریاستی فعلی ترکیه به یک سیستم پارلمانی تقویت‌شده به مردم اعلام کرده‌ایم و در مورد عناصر مشخص به توافق رسیده‌ایم.»
توافق شرافتمندانه
هنگام صحبت با میدل‌ایست‌آی ، چاناکچی بارها و بارها برای پاسخ به سوالات سیاسی به یادداشت اشاره کرد و توضیح داد که چارچوبی برای رسیدگی به اختلافات با سایر احزاب وجود دارد، از جمله پروتکلی که اطمینان حاصل می‌کند که هر حزب در ائتلاف سهم عادلانه خود را به دست می آورد.
این پروتکل پیشنهاد می‌کند که هر حزب سیاسی با حداقل یک وزیر در کابینه نمایندگی خواهد شد و انتصاب یا برکناری آنها توسط رئیس‌جمهور با توافق با رهبر آن حزب انجام می‌شود. همچنین می‌گوید که رئیس‌جمهور هنگام انتصاب مقامات ارشد، از همه رهبران احزاب امضا می‌گیرد.
اما مطمئناً این روشی نیست که سیاست در ترکیه تحت هر حکومتی در تاریخ آن کار کرده است. آیا می‌توانیم انتظار داشته باشیم که اکنون این سیستم کار کند؟ آیا واقعاً یک توافق شرافتمندانه کافی است؟
چه کسی از پای میز اتحاد بلند شد؟
یکی از امضاکنندگان آن، قبلاً یک بار از ائتلاف دور شده است. مرال آکشنر، رئیس حزب ملی‌گرای (IYI) ترکیه، در ماه مارس برای مدت کوتاهی از ائتلاف جدا شد و از پای «میز» بلند شد و با نامزدی کمال قلیچداراوغلو برای انتخابات ریاست جمهوری مخالفت کرد.
پس از چند ساعت پرتنش، آکشنر به جمع برگشت. اما شکاف‌های دیگری نیز وجود داشته است.
مرال آکشنر، رئیس حزب IYI در یک گردهمایی با شهردار استانبول اکرم امام اوغلو در دسامبر 2022 سخنرانی می کند
ائتلاف نتوانسته است متعهد شود که دوباره به کنوانسیون استانبول علیه خشونت علیه زنان و دختران بپیوندد، زیرا یکی از رهبران آن، تمل کرم‌الله‌اوغلو، رئیس حزب اسلامگرای سعادت، معتقد است که این کنوانسیون ارزش‌های خانواده را تضعیف می‌کند و جامعه دگرباشان را تقویت می‌کند.
نقطه عطف دیگر این ائتلاف، انتقاد شدید از سیاست‌های اقتصادی حزب عدالت و توسعه در دو دهه گذشته بوده است که به خصوص توسط بیلگه یلماز، یکی از مقامات ارشد IYI که احتمال می‌رود وزیر اقتصاد شود، مطرح شده است.
با این حال ممکن است حزب عدالت و توسعه تنها هدف انتقادات او نباشد. در عوض، خشم او احتمالاً متوجه مرد دیگری در اطراف «میز» مخالفان نیز است: علی باباجان.
مرد پشت پرده
رئیس حزب دموکراسی و پیشرفت دوا و معاون سابق اردوغان در زمان نخست وزیری، مرد پشت پرده بسیاری از سیاست‌های اقتصادی بود که اکنون توسط یلماز هدف قرار گرفته است.
کرم‌الله‌اوغلو نیز مشکلات خود را با باباجان دارد. رهبر حزب سعادت تلاش‌های ناموفقی انجام داده است تا باباجان و حزبش دوا را متقاعد کند که به طور مستقل در انتخابات شرکت کنند، با این استدلال که می‌توانند کرسی‌های بیشتری را در مجلس به دست آورند.
در طی یک مصاحبه تلویزیونی ماه گذشته، کرم‌الله‌اوغلو با عصبانیت حزب دوا را متهم کرد که نتوانسته رای دهندگان لیبرال محافظه‌کار شهری را از جبهه اردوغان جذب کند. او گفت: «آنها حتی نتوانستند به درستی آرای حزب عدالت و توسعه را بدزدند.»
در پایان، هر دوی آنها تحت حزب جمهوری خواه خلق (CHP) به رهبری قلیچداراوغلو رقابت خواهند کرد.
انتخابات شهرداری در پیش است
هر چقدر هم که مناقشات قوی باشد، انگیزه سیاسی قدرتمندی برای حفظ این ائتلاف، حداقل برای یک سال دیگر وجود دارد، تا بتواند تصاحب ریاست جمهوری و احتمالاً پارلمان را تضمین کند.
یکی از مقامات ارشد اپوزیسیون ترکیه که نخواست نامش فاش شود، به میدل‌ایست‌آی گفت: «در این دوره انتخابات دو بخش وجود دارد: انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی، و پس از آن انتخابات شهرداری‌ها، که برای سال آینده برنامه‌ریزی شده است.»
این مقام گفت: «همه مایلند شهرهای بزرگ بیشتری را تصاحب کنند تا هماهنگی خوبی بین دولت‌های محلی و مرکزی برقرار شود. ما در حال حاضر 11 شهر از 16 شهر را کنترل می‌کنیم.»
این مقام گفت که کسب اکثریت در پارلمان تقویت خوبی برای روحیه اپوزیسیون خواهد بود، زیرا به آنها اجازه می‌دهد تا روی تغییراتی که می‌خواهند در سیستم سیاسی ایجاد کنند، از جمله تبدیل ترکیه به یک سیستم پارلمانی از یک نظام ریاستی، کار کنند.
این مقام افزود: ما سیاست داخلی، حل و فصل مسائل قضایی و حکومتی برای برقراری مجدد حاکمیت قانون و کنترل، تعادل و تفکیک قوا را در اولویت قرار خواهیم داد.
اما اگر اپوزیسیون نتواند اکثریت پارلمان را به دست آورد اما ریاست جمهوری را به دست آورد چه؟ آنها چگونه حکومت خواهند کرد؟
این مقام گفت: «در آن صورت ما مجبور خواهیم شد فقط از چیزهایی که داریم استفاده کنیم: احکام ریاست جمهوری.»
طنز این موضوع برای این مقام نیز مشهود است. اپوزیسیونی که هدف اصلی‌اش کاهش اختیارات بیش از حد یک رئیس جمهور و احیای پارلمان است- که هر دو مستلزم تغییر قانون اساسی است – می‌بایست حداقل در کوتاه مدت با استفاده از اختیارات کامل ریاست جمهوری حکومت کند و این گونه میراث اردوغان باقی خواهد ماند.
منابع اپوزیسیون این را یک دوره «گذار» می‌نامند. اما چند بار در خاورمیانه یک وضعیت موقتی، دائمی شده است؟
اختلاف‌نظرها
در این میان سرمایه گذاران خارجی بیشتر نگران ناهماهنگی‌ها و اختلاف نظرهای احتمالی مخالفان بر سر سیاست‌های پولی و اقتصادی هستند.
قلیچداراوغلو این هفته گفت که تیم اقتصادی خود را قبل از انتخابات معرفی خواهد کرد. برخی می‌گویند ممکن است این اتفاق روز یکشنبه بیافتد که او یک تجمع عظیم در استانبول برگزار می‌کند.
در حالی که بسیاری از بوروکرات‌ها، اقتصاددانان، بانکداران و سیاست‌گذاران بلندپایه سابق در ائتلاف وجود دارند، اقتصاد ممکن است موضوعی باشد که اپوزیسیون کمترین مشکل را برای آن دارد. و پست‌های ارشد اقتصادی متعددی از رئیس بانک مرکزی گرفته تا وزارتخانه‌ها تا نهادهای نظارتی، بانک‌های دولتی و مؤسسات مالی باید پر شوند.
اگر این انتصابات نسبتاً ساده باشد، انتخاب نام‌ها برای پست‌های کابینه می‌تواند دشوار باشد، به ویژه برای وزارت کشور و وزارت دادگستری.
تقویت قدرت ملی گرایان
به طور سنتی، ملی‌گرایان ترک همیشه در این وزارتخانه‌ها و بخش امنیتی حضور پررنگی داشته‌اند و ائتلاف اردوغان با حزب جنبش ملی (MHP) از سال 2016 باعث جسارت و تقویت قدرت ملی‌گرایان شده است.
و نگرانی هایی وجود دارد که اگر حزب اپوزیسیون ملی‌گرای IYI هر یک از این وزارتخانه‌ها را به دست آورد، هیچ اصلاحی واقعی وجود نخواهد داشت، زیرا این حزب از حزب جنبش ملی منشعب شده است و همان نگاه دولت محور را دارد.
یکی دیگر از مقامات ارشد اپوزیسیون ترکیه نسبت به همکاران خود دیدگاه بدبینانه‌تری داشت و گفت که در صورت پیروزی اپوزیسیون، احتمال اختلاف وجود خواهد داشت.
این مقام گفت: «من می‌ترسم که این اختلاف ما را از انجام وظایفی که قول داده بودیم باز دارد. ما تمام تلاش خود را خواهیم کرد اما از چاله‌های راه آگاه هستیم.»
برخی از ناظران آنکارا بر این باورند که تصمیم آکشنر برای خروج مختصر از ائتلاف میز شش برای نمای کلی مخالفان بسیار گویا بود و نشان می‌داد که آنها ممکن است نتوانند یک دولت منسجم را اداره کنند.
اوغوز کان سالیچی، معاون رئیس حزب جمهوری خواه خلق قلیچداراوغلو، با این تصور موافق نیست.
او هفته گذشته در یک کنفرانس خبری با خبرنگاران خارجی گفت: «آکشنر به دلیل نگرانی‌های خاص خود میز را ترک کرد و همه چیز در دید عموم اتفاق افتاد، هیچ چیز پنهان نشد. او برگشت، زیرا حداقل برخی از نگرانی‌های او از بین رفته بود. اکنون، ما حتی قوی‌تر شده‌ایم.»
آکشنر از شهرداران محبوب استانبول و آنکارا، اکرم امام‌اوغلو و منصور یاواس می‌خواست که به جای قلیچداراوغلو برای ریاست جمهوری نامزد شوند.
برخی معتقدند امام اوغلو و یاواس با حضور در مبارزات انتخاباتی قلیچداراوغلو، محبوبیت او را افزایش داده‌اند، زیرا می‌توانند با مخاطبان گسترده‌ای ارتباط برقرار کنند.
سالیچی مدعی است که دیگر مشکلی در داخل اتحاد وجود ندارد. او گفت: «همچنین، مردم دیده‌اند که شهرداری‌هایی را که در سال ۲۰۱۹ به دست آوردیم، چقدر موفق اداره می‌کنیم».
اپوزیسیون کاملاً از چالش‌های مربوط به وحدت خود آگاه است. به همین دلیل است که تجمع گسترده مخالفان در ازمیر در روز یکشنبه یک فرصت مهم بود.
هر شش رهبر مخالف به همراه دو شهردار و همسرانشان برای اولین بار در مسیر مبارزات انتخاباتی روی صحنه ظاهر شدند و با دستان خود نمادی از قلب ساختند.
با این حال، تنش‌های اساسی همچنان پابرجاست. تصاویر قلیچداراوغلو تا همین اواخر به طرز عجیبی در ویدئوهای تبلیغاتی امام‌اوغلو و یاواس وجود نداشت. به نظر می‌رسد که همه به یک قدم جلوتر فکر می‌کنند.
منبع: اقتصادنیوز