تبعات شکست سنگین ارمنستان از آذربایجان|چرا پوتین به ارمنستان پشت کرد؟

هجوم اخیر آذربایجان به قره باغ تقریبا کار ارمنستان را تمام کرد.

طبق گزارش ها حدود دو سوم ارمنی ها قره باغ را تخلیه کرده اند. اوضاع در ایروان به شدت آشفته است. ملی گراهای تندرو خشمگین اند، نظامیان خواستار استعفای پاشینیان هستند و دولتمردان نیز نگران کودتا اند.

عملیات اخیر آذربایجان نشان داد قدرت الهام علی‌اف چند برابر بیشتر از ارمنستان است و ارمنی ها قدرت مقابله با باکو را ندارند. ارمنی ها بیش از هر چیز سیاست اشتباه پاشینیان را مقصر این فاجعه می دانند. پاشینیان تلاش کرد با استفاده از نیروی روسیه جلوی پیشروی باکو را بگیرد اما این سیاست شکست خورد و در عملیات اخیر، قوای روسیه هیچ اقدامی نکردند.

چرا پوتین به ارمنستان پشت کرد؟

بعد از جنگ دوم قره باغ، روسیه به عنوان نیروی حافظ صلح مامور حفظ امنیت در قره باغ شد. حدود ۲ هزار سرباز روس در قره باغ و مناطق مورد مناقشه حاضر شدند تا مانع از درگیری ارمنی ها و آذری ها شوند.

سیاست پوتین در سال ۲۰۲۰ و قبل از آن حفظ تعادل قوا بین کشورهای استقلال یافته از شوروی بود. به همین علت نمی‌خواست در مناقشه قره باغ یکی از طرفین قدرت یابد. در نتیجه با اعزام قوای خود به قره باغ، فشار بر آذربایجان و ترکیه و حمایت از پاشینیان تلاش کرد جلوی شکست کامل ارمنستان در قره باغ را بگیرد.

با این حال، وقوع جنگ اوکراین همه چیز را به هم ریخت‌. اولویت های پوتین تغییر کرد و توان نظامی و قدرت نفوذ روسیه کاهش یافت. روسیه که تحت شدیدترین تحریم ها بود، احتیاج مبرمی به برقراری ارتباط اقتصادی با ترکیه، تنها گذرگاه به سمت غرب، داشت. به همین علت، ولادیمر پوتین ترجیح داد در مقابل ترکیه و متحدش، آذربایجان کوتاه بیاید و سیاست تعادل قوا در آسیای میانه را برای مدتی کنار بگذارد.

کوتاه آمدن روسیه از تعادل قوا از ماجرای "جاده کوهستانی که ناگورنو" آغاز شد. در این ماجرا، نیروهای باکو حوزه نفوذ خود را گسترش داده و وارد ناگورنو شدند اما روسیه هیچگونه مقاومتی در برابر آنها نکرد. این انفعال به علی‌اف نشان داد که روسیه دیگر علاقه ای به اعمال نفوذ جدی در ماجرای قره باغ ندارد.

انفعال نیروهای روس حاضر در قره باغ در درگیری های سال ۲۰۲۲ به اوج خود رسید و به ارمنستان نشان داد که این قوا دیگر کارایی نداشته و حمایتی از ایروان نخواهند داشت.

تخت لرزان پاشینیان؛ از غرب مانده و از روسیه رانده

به نظر می رسد نیکول پاشینیان پی به اشتباه خود برده و تلاش دارد اولویت های سیاست خارجی خود را تغییر دهد.

در دو هفته اخیر، دولت ارمنستان اقداماتی انجام داده است تا نارضایتی خود را از روسیه نشان دهد. نیکول پاشینیان در یک سخنرانی تند به مقامات روسیه حمله و آنها را متهم به کم کاری کرد. آنا هاکوبیان، همسر پاشینیان کمک‌ های بشردوستانه ای  را به کی‌یف، پایتخت اوکراین برده و نشان داد که ارمنستان از اوکراین حمایت خواهد کرد.

علاوه بر این، دولت ارمنستان اساسنامه رم که راه را برای عضویت کامل در دادگاه بین‌المللی کیفری هموار می‌ کند، تصویب کرد. این دادگاه حکم بازداشت ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه را صادر کرده بود. در آخر هم ایروان نمایندگی خود در سازمان پیمان امنیت جمعی را فراخواند.

پاشینیان سعی دارد هر چه سریعتر غرب را جایگزین روسیه کرده و بدین طریق، دولت خود را نجات دهد. با این حال، غرب نشان داده علاقه ای به حمایت از ارمنستان ندارد و آن را مهره ای ارزشمند برای خود نمی داند. واکنش بین‌المللی به عملیات ۱۹ سپتامبر آذربایجان انعطاف‌پذیر بود و این واکنش به ابراز نگرانی محدود شد. فرانسه، انگلیس و آلمان حمایتی جدی و قاطع از ارمنستان نداشته و آمریکا هم حاضر به محکوم کردن آذربایجان نشد.

این تحولات خبرهای بدی برای پاشینیان بوده و خواهند بود. او در حال حاضر هم حمایت روسیه را از دست داده و هم نتوانسته غربی ها را به حمایت از خود وادارد. پاشینیان روی تخت لرزان نشسته و هر لحظه ممکن است قدرت خود را از دست بدهد.

ارمنی های معترض امید دارند نخست وزیر از مسیر قانونی قدرت خود را تحویل داده و استعفاء دهد یا توسط مجلس خلع شود. با این حال، اگر این روش ها جواب ندهند بعید نیست نظامیان بار دیگر شانس خود را امتحان کرده و دست به کودتا بزنند.