شعبده بازی ترامپ بر سر برجام جواب نداد /آمریکایِ ترامپ همچنان بر مدار برجام می چرخد /تلاش ها برای وادار کردن کشورهایی اروپایی برای مذاکره مجدد بر سر برجام و برنامه موشکی ایران /ضرب العجل ترامپ، عمرِ برجام را کوتاه خواهد کرد؟

محمد اکبری: امریکا همچنان در مدار برجام است. ماندن امریکا در برجام به خودی خود باعث می شود ایران نیز در این توافق همچنان باقی بماند و به وظایف خود همچنان که در این دو سال عمل کرده، عمل کند.

وقتی تمام تلاش ها و رفتارهای عجیب و غریب ترامپ و تیم او مخصوصا نیکی هیلی نماینده امریکا در سازمان ملل برای مرتبط کردن هر چیز بی ربط و باربط به برجام را مرور کنیم و در نهایت ترامپ همچنان تعلیق تحریمهای ایران را امضا می کند باید گفت امریکای دوران ترامپ همچنان مجبور به ماندن در برجام شده است.

این را باید از خصوصیات برجام دانست که توانسته است یک سال در چنین دولتی، دولتی که بیشترین ساختارشکنی ها را از آن دیده ایم و شاید دور از انتظار هم نمی بود اگر برجام به دست آن لغو می شد، دوام آورده است.

ترامپ روز جمعه ضمن امضای تمدید تعلیق تحریم های هسته ای ایران، 14 شخصیت حقیقی و حقوقی را نیز به بهانه هایی چون نقض حقوق بشر در ایران و کنترل برنامه موشکی ایران تحریم کرده است که رئیس قوه قضائیه ایران نیز در این بین قرار دارد.

ترامپ ضمن این اقدام در سخنان خود، این را آخرین تمدید قلمداد کرد و تمدید دوباره آن در سررسید بعدی را مشروط به شروطی کرد تا ایران بیش از گذشته از سوی امریکا و همچنین اروپایی ها در فشار قرار گیرد.

اما ساعاتی از اقدام ترامپ نگذشته بود که هم ظریف و هم دیگر اعضای مذاکره کننده هسته ای همچون آلمان و انگلیس در پیامهایی بر ادامه و حفظ برجام تاکید کردند و به نوعی به ترامپ پاسخ گفتند.

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در توئیتی نوشت: سیاست ترامپ و بیانیه امروز وی تلاش‌های مذبوحانه ای برای خدشه دار کردن یک توافق محکم چندجانبه است که همزمان بندهای ۲۶، ۲۸ و ۲۹ آن توافق را نیز به شکل مغرضانه‌ای نقض می‌نماید. برجام قابل مذاکره مجدد نیست: بجای تکرار لفاظی‌های کهنه، آمریکا باید مانند ایران به تعهداتش در برجام عمل نماید.

همچنین اتحادیه اروپا بر تعهد خود به ادامه اجرای کامل و موثر برجام تاکید و اعلام کرد که با اعضای اتحادیه برای ارزیابی مشترک بیانیه آمریکا و پیامدهای آن هماهنگی خواهد کرد.

اما بیانیه ترامپ چه نکات ویژه ای داشت؟ این بیانیه و این تایید برجام چه تفاوتی با سررسیدهای دیگر در یک سال گذشته داشت؟

یک جنبه این موضوع این است که ترامپ توانایی و یا به عبارت دیگر بهانه کنار گذاشتن برجام را پیدا نکرد و علیرغم پرداختن به چند موضوع در جهت تحت تاثیر قرار دادن برجام، لغو برجام صورت نگرفت. ترامپ به واقع تمام رفتارهای مرتبط با ایران، از فعالیتهای ایران در عراق و سوریه گرفته تا ناآرامی های داخلی ایران را رصد کرد ولی چیز دندان گیری برای کنارگذاشتن برجام پیدا نکرد. چه آنکه آنطور که دوستان اروپایی ترامپ هم تایید کردند فعالیتهای دیگر ایران به برجام مربوط نیست و تنها داور تعیین کننده در این شرایط، سازمان انرژی اتمی است که باید انحراف ایران از برجام را تایید کند.

اما جنبه دیگر سخنرانی ترامپ این است که او به نوعی برای دیگران ضرب الاجل تعیین کرد و گفت در صورتی که اصلاحات مدنظر او در خصوص بند غروب، تشدید نظارت ها و الحاق مسائل موشکی به برجام لحاظ نشود، از این توافق خارج می شود.

چرا ترامپ علاقه زیادی به مسئله موشکی ایران دارد و تلاش می کند آنرا به برجام ربط بدهد؟ شاید دو دلیلب بتوان برای آن ذکر کرد؛ اول اینکه برنامه موشکی ایران در منطقه یکی از دلهره های واقعی همپیمانان منطقه ای امریکا یعنی عربستان و اسرائیل است. عربستان در حالی که در باتلاق یمن گیر کرده است حالا پرتاب موشکهای یمنی را کابوس خود می بیند و با نوعی فرافکنی آنرا به ایران نسبت می دهد.

از این رو در حالی که هنوز طعم موشکهای ایران را نچشیده است، سعی میکند با نسبت دادن موشکهای یمن به ایران، حساسیت دیگران مخصوصا امریکا را برانگیزد.

در خبری که در روزنامه اسرائیلی منتشر شده بود آمده است تحلیلگران اسرائیلی احتمال می‌دهند که در جنگ آتی این رژیم با حزب الله لبنان یا حماس روزانه 3000 موشک به سمت اراضی اشغالی شلیک شود. این خبر در حالی منتشر می شود که بزرگترین دشمن استراتژیک اسرائیل، حزب الله و گروهی است که حامی آن ایران است. از این رو ایالات متحده، رابطه مستقیمی با توسعه برنامه موشکی ایران و امنیت اسرائیل برقرار می کند.

دلیل دومی که امریکا تمایل دارد برنامه موشکی ایران را بیشتر از حد واقع برجسته و بزرگنمایی کند، علاقه اعضای اروپایی برجام به این موضوع است. به واقع ترامپ دریافته است که هر چقدر که اروپایی در موضوع برجام و خروج از آن غیر قابل انعطاف نشان می دهند اما در مسئله موشکی، نگرانی هایی دارند و حتی بارها پیشنهاداتی در جهت مذاکره بر سر این موضوع داده اند. پیشنهادی که مورد قبول ایران نبوده است و ایران آن را به مثابه برنامه دفاعی خود دانسته که غیر قابل مذاکره است.

از همین رو می توان پیش بینی کرد که در ماههای آینده چند اتفاق رخ دهد؛

1. افزایش فشار اروپایی ها به ایران در جهت گفت و گو بر سر مسائل حقوق بشری و برنامه موشکی ایران. این سناریو اگر شکل گیرد می توان دریافت که اروپایی ها ضرب الاجل ترامپ را جدی گرفته اند و برنامه - حفظ برجام بدون مذاکره، مذاکره در مسائل غیر برجامی- را در پیش گرفته اند.

2. ترامپ همچنان رفتارهای ایران را رصد خواهد کرد و به محض کوچکترین اشتباه از سوی ایران، می توان دوباره شاهد رفتارهای شو مانند ترامپ و نماینده او در سازمان ملل بود. آزمایش موشکی از سوی ایران، یا تحولاتی جدید در سوریه و عراق می تواند از این دست بهانه ها باشد.

3. جمهوری اسلامی ایران همچنان سیاست شفاف خود در رابطه با برجام را حفظ خواهد کرد و همکاری های خود با آژانس را ادامه خواهد داد. از نظر ایران نه برجام قابل مذاکره است و نه برنامه موشکی اش. اما می توان شاهد دیپلماسی فعال ایران در رابطه با اروپا بود. چنانچه به زودی شاهد سفر مکرون به ایران خواهیم بود. بده بستان های ایران با فرانسه و همچنین انگلیس و آلمان می تواند روند سیاستهای آینده در رابطه با برجام را مشخص کند.