تیم ملی فوتبال: نمونه ای از انسجام تیمی

امیرحسین مهرصفر*:

روح خسته از این روزگار و انگار ما به این جنگ‌جوها نیاز داشتیم. به وحید امیری و نفس تمام‌نشدنی‌اش؛ به بیراوند و شیرجه‌های نابش. به پورعلی‌گنجی و اقتدارش، به روزبه چشمی که توپ از او رد نشد. به جهان بخش که یک‌تنه به قلب تیم حریف می‌زد و...

در شرایطی تیم ملی فوتبال ایران بازی بسیار مهم برابر مراکش را برد که انگار دست و پاهای دیگر در زمین حضور داشتند؛ یاران دوازدهم و سیزدهم و مردان و زنانی که نگران این کشور هستند، نگران مردمی که غم‌ کم‌ ندارند. تمامی مردم چهره‌های تمام این پسران را به‌ خاطر خواهند سپرد. چهره‌هایی که واقعا جنگیدند. جنگیدن همه چیز است در زمین فوتبال و آن‌ها برای جنگیدن شأن پاداش گرفتند و پاداش دادند.

اما چرا تیم ملی اینقدر خوب بازی کرد؟ وقتی عملکرد ورزشکاران و کادر فنی را زیر نظر گرفتیم بیشترین عاملی که به اذهان خطور میکرد انسجام تیمی بود. مفهوم انسجام به فرآیند پویای تمایل گروه به با هم بودن و حفظ یگانگی در جهت به دست آوردن اهدافشان و یا برآورده کردن نیازهای مؤثر اعضا است. تلویحاً فرض کلی پیرامون انسجام تیمی و موفقیت تیمی را دربر می‌گیرد؛ هرچه انسجام تیم بیشتر باشد، موفقیت بیشتری را می‌توان برای تیم متصور شد. يعني، هر قدر اعضاي گروه بيشتر به يكديگر جذب شوند و هر قدر هدف¬هاي گروه، با هدف¬هاي فردي اعضاي گروه هماهنگ¬تر باشد، انسجام گروه بيشتر خواهد بود. چنين به نظر ميرسد كه اثربخشي گروهي كه در آن اتفاق نظر و روحيه همكاري وجود نداشته باشد، از گروهي كه در آن افراد تشريك مساعي مي¬كنند و عموماً اتفاق نظر دارند، به مراتب كمتر است.

پژوهشگران دو گونه متفاوت از انسجام را مشخص كرده اند: نخست انسجام اجتماعي که عبارت است از ميزان علاقه مندي اعضاي گروه به يكديگر، تفاهم و اعتماد بين آن¬ها و حمايت آن-ها از يكديگر. انسجام تكليف نیز دومین نوع است که ميزان همكاري ميان اعضاء و تعهد آن¬ها براي دستيابي به هدف¬هاي مشترك مانند پيروزي در يك مسابقه را در بر می¬گیرد. وقتی عملکرد تک تک بازیکنان را مشاهده کردیم دیدم که هر دو نوع انسجام در این تیم وجود داشت.

اما چرا این انسجام و همبستگی تیم وجود دارد. دلایل متنوعی را می¬توان برای این حالت بر شمرد.

نخستین عامل مدت زماني كه اعضاي گروه با هم ميگذرانند. هرگاه افراد مدت زمان بيشتري را با هم بگذرانند، رشته دوستي آن ها محكمتر خواهد شد. آنها به ناچار شروع به صحبت ميكنند و از خود واكنش نشان مي دهند، و رابطه متقابل بين خود برقرار ميسازند. اين روابط متقابل(تعامل) عموماً به نوعي علاقه و رغبت مشترك تبديل ميشود و آنان جذب يكديگر مي-شوند. اکثر بازیکنان تیم ملی فوتبال از زمانی که کیروش سرمربی این تیم شده است با یکدگیر قالب کلی یک تیم موفق را تشکیل داده اند.

دومین عامل موثر ورود به تیم است که هر قدر ورود به گروه سخت تر باشد، انسجام آن گروه بيشتر خواهد بود. این عامل نشان از تلاش ورزشکاران دارد تا خود را به تیم ملی تحمیل کنند و افتخار پوشیدن پیراهن تیم ملی را داشته باشند. سومین مولفه موثر تهديدهاي خارجي است. اين تهديدها باعث مي-شوند كه اعضاء اختلافات داخلي را از ياد ببرند و بدين ترتيب انسجام گروه افزايش مي يابد. نمونه این عامل تیم مراکش بود که نمایش مناسب و قدرتمندی جلوی تیم ملی داشت. اما احتمالا این مولفه دربازه محدودی قرار دارد و اگر تیم های مقابل (تهدید های خارجی) بسیار قوی باشند یا خیلی ضعیف انسجام تیمی کاهش خواهد یافت. باید دید کارلوس کیروش چه تدبیری برای افزایش انسجام تیمی برابر اسپانیا و پرتقال در ادامه بازی ها دارند.

در نهایت موفقيت¬هاي گذشته گروه نیز می¬تواند تاثیر گذار باشد. اگر تیم تاريخچه موفق داشته باشد، در آن يك روح صميميت و يگانگي به وجود مي¬آيد كه اعضا را جذب و آنها را متحد مي سازد. تیم ملی در آسیا سال هاست در رده نخست آسیا قرار دارد و با قدرت به جام جهانی صعود کرد که می تواند بر اعتماد به نفس این تیم تاثیر گذار باشد

*(دکتری تخصصی روان شناسی ورزشی، دانشگاه تهران)

روان شناس ورزش

مدرس و پژوهشگر