قائم مقام دبیر کل حزب اتحاد ملت: ظرفیت توسعه کار حزبی را نداریم/ امتناع فرهنگی مهم‌ترین موانع تقویت تحزب است/ اصلی ترین کارکرد حزب راهیابی به قدرت است

گروه سیاست نامه نیوز - یکی از واقعیت های تلخ و غیر قابل انکار در فضای سیاسی ایران ضعف تحزب است و فعالان سیاسی در هر دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا در این باره اتفاق نظر دارند. کنشگران سیاسی در تشریح علل ضعف موجود عمدتا به موانع سیاسی و قانونی اشاره می‌کنند اما نگاهی به برخی اظهار نظرها و سخنان آنان روشن می‌کند که شناخت ناصحیح از کارکرد احزاب یا عدم وجود فهم مشترک در این باره نیز یکی از عوامل مهم و موثر در ناموفق ماندن احزاب سیاسی است. شاهد این مدعا اختلافاتی است که اخیرا در حزب اعتماد ملی مشاهده شد و نهایتا کار را به انشقاق رساند. رسول منتجب نیا که پیشتر قائم مقام دبیرکل در این حزب اصلاح طلب بود اکنون راه خود را جدا کرده و درصدد ایجاد حزب تازه ای است. او اخیرا در گفت و گویی ضمن اعلام این خبر از رویکرد اعتماد ملی گلایه کرده و گفته است که « ما حزب را به عنوان وسیله رسیدن به اهداف بلند قبول داریم نه قدرت، پست و مطامع مادی».

این جمله منتجب نیا نشان دهنده مبهم بودن تعریف و کارکرد حزب در میان برخی سیاسیون است. به همین بهانه در گفت و گویی با آذر منصوری قائم مقام دبیرکل حزب اتحاد ملت به بررسی کارکرد و اهداف احزاب، همچنین موانع توسعه نیافتگی آنان در ایران پرداختیم. این فعال سیاسی اصلاح طلب با تاکید بر اینکه کارکرد اصلی احزاب راه یابی به قدرت است، گفت : « احزاب یکی از الزامات جامعه مدرن و به عبارتی تشکیل دولت ملت و نظم نوین جهانی هستند. احزاب شکل می‌گیرند تا بتوانند بازیگران اصلی رقابت های سیاسی باشند و نهادهای انتخابی رابه سوی پاسخگویی و حرکت قاعده‌مند و شفاف هدایت کنند. حضور احزاب از دو جهت موضوعیت دارد. اول اینکه تشکل های سیاسی بتوانند در افزایش رشد و آگاهی های جامعه نقش آفرینی کنند. دوم اینکه برای اداره کشور برنامه ریزی مناسب انجام دهند تا وقتی در رقابت های انتخاباتی موفق شدند، بتوانند اعمال قدرت کرده و برنامه های خود را پیش ببرند. »

منصوری با تاکید بر اینکه « احزاب در شرایط فعلی کشور ما نمی‌توانند کارکردی غیر از تلاش برای کسب قدرت و انجام اصلاحات جامعه محور داشته باشند» گفت: « اساسا جایگاه احزاب در جوامع مختلف همین است. به عبارتی اصلی ترین کارکرد احزاب این است که بتواند در سطوحی از مشارکت سیاسی که امکان دارد، بازیگری کنند و طی این فرایند به نهادهای انتخابی راه یافته و برنامه های خود را پیش ببرد. به نظر من حزب در شرایط فعلی غیر از این موضوعیت و کارکرد دیگری ندارد.»

وی خاطر نشان کرد:‌ «ایدئولوژی، مرام و مبانی فکری میان جریان های سیاسی و احزاب مرزبندی می‌کند و هر حزبی می تواند برنامه متفاوتی برای اداره کشور داشته باشد. قطعا این تفاوت‌ها را می‌توان در مرامنامه و سندی که بیانگر مواضع تشکیلات سیاسی است، دید اما این تفاوت ها به معنی آن نیست که حزب هدفی غیر از به دست آوردن قدرت و حضور در نهادهای انتخابی و اعمال سیاست های خود داشته باشد. این کارکرد احزاب فقط مختص ایران نیست و یک اصل روشن در کار حزبی در همه دنیا است. »

قائم مقام دبیرکل حزب اتحاد ملت در تشریح دلایل ضعف تحزب در ایران نیز گفت: «عدم پایایی و توسعه یافتگی احزاب در ایران دو دلیل عمده دارد . مساله اول نگاه ساختار قدرت به احزاب است. همان طور که بارها در مصاحبه ها گفته امساختار قدرت در ایران نسبت به شکل گیری احزاب قدرتمند نگاه ایجابی ندارد. نگاه موجود به تکثر بین احزاب دامن می‌زند. قانون جدید احزاب نیز ناشی از همین نگاه سلبی است. در این قانون برای همه احزاب اساسنامه تیپ نوشته و چارچوب مرامنامه تعریف شده است. همچین قیودی در نظر گرفته شده که اگر احزاب آن را در اساسنامه خود تصریح نکنند، اجازه فعالیت پیدا نمی‌کنند. به نظر من علی رغم مجموعه ظرفیت هایی که در قانون برای کار حزبی دیده شده ، نگاه ساختار قدرت به این حوزه سلبی است.»

وی در ادامه مهم‌ترین مانع توسعه احزاب را امتناع فرهنگی دانست و گفت: «مهم‌ترین مانع در توسعه تحزب در ایران، امتناع فرهنگی در خصوص کار جمعی و حزبی است. این امتناع به پیشینه تاریخی ما طی یکصد سال گذشته می‌گردد و باعث شده که جامعه نسبت به کار حزبی و سیاسی نگاه مثبتی نداشته باشد. هنوز مجموعه فعالان سیاسی در ایران به این نتیجه نرسیده اند که فعالیت سیاسی در قالب یک تشکل سیاسی شناسنامه دار برای آن ها در کوتاه مدت و بلند مدت -چه به لحاظ فردی و چه به لحاظ دیدگاه های کلانی که برای بهبود وضعیت جامعه و اصلاح ساختار قدرت در نظر دارند - مزیت محسوب می شود. به همین دلیل است که شاهدیم وقتی فردی مسئولیتی میگیرد - از سطح رئیس جمهور گرفته تا وزیر و وکیل -عدم حضور در یک حزب و گروه یا جریان سیاسی را به عنوان افتخاراتش بیان می کند. این نشان می دهد که امتناع فرهنگی چقدر در باور ذهنی جامعه ریشه دارد. چه بسا نگاهی که در ساختار قدرت به احزاب وجود دارد نیز برگرفته از همین امتناع فرهنگی باشد.»

وی در پایان گفت: «به نظر من این دو عامل بزرگترین و جدی ترین مانع توسعه یافتگی احزاب است و بر همین اساس ما ظرفیت لازم را برای اینکه به احزاب قدرتمند و اثرگذار برسیم ، نداریم. در فضای سیاسی کشور ما ظرفیت اینکه احزاب بتوانند به یک برند تبدیل شوند ، وجود ندارد و توسعه تشکیلات و فراگیری کار حزبی با مشکلات و چالش های جدی مواجه است.»