آیا کودک غیر بالغ مشمول احکام شرعی می‌باشد؟

از جمله شرایط تکلیف، رسیدن به سن بلوغ است و فرد غیر بالغ مکلف به رعایت واجبات و محرمات نیست، ولی عباداتش صحیح است و در برخی موارد، مانند مسئله ضمان و پایمال کردن حق دیگران، ولیّ او مسئول خواهد بود.

ضمن این‌که برخی مراجع[1] افراد نابالغ ممیز[2] را نسبت به احکامی که نیکی یا زشتی آن‌را درک می‌کند، موظف دانسته‌اند.

همچنین، سرپرستان خانواده‌، مدیران حکومتی و نیز یکایک اعضای جامعه باید ترتیبی را اتخاذ کرده و روشی را پیش گیرند که افراد نابالغ، مرتکب گناهان کبیره‌ای؛ نظیر قمار، شرب خمر، زنا، لواط و ... نشوند.

ضمائم:

پاسخ دفاتر مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[3]

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

نابالغ تکلیفى ندارد، ولى دیگران نسبت به او در مواردى تکلیف دارند.

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مد ظله العالی):

1. خیر.

2. خیر، تفاوتی ندارند.

3. خیر، تفاوتی نیست.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

بطور کلی از شرایط تکلیف بلوغ است و فرقی بین تکالیف نیست البته بعض احکام وضعیه بر او مترتب خواهد بود مانند ضمانات، ولی عبادات صبی مشروع است.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

کودک غیر بالغ مشمول به احکام شرعی نیست، ولی احکامی که عقل او قُبح یا حُسن آن را به خوبی تشخیص می‌دهد مانند قتل نفس، آزار دیگران و نجات جان غریق، باید عمل کند.

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):

کودک نابالغ ممیز مشمول احکام شرعی[4] است؛ بدین معنا که اگر مثلاً یک عبادت واجب یا مستحبی را با رعایت اجزاء و شرایطش انجام دهد، صحیح است یا بسیاری از احکام وضعی برای او ثابت است مانند این‌که اگر مال دیگری را تلف کند، ضامن است؛ البته در خصوص محرمات و واجبات الزامی نسبت به انجام یا ترک بر عهدۀ وی نیست. بنابراین بر یک نابالغ لازم نیست مثلاً نمازهای یومیه را بخواند؛ هرچند اگر بار رعایت اجزا و شرایطش بخواند، صحیح است.

---------------------------------

پی نوشت

[1]. آیت الله مکارم شیرازی.

[2]. کسی که خوبی یا بدی کار را درک می‌کند.

[3]. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی و مکارم شیرازی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.

[4]. در این مسأله فرقی بین احکام تکلیفی (واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح) و احکام وضعی مانند ضمان، صحت، شرطیت و ... نیست.