اف‌ای‌تی‌اف چگونه از بن بست خارج می شود؟/ مولایی: نمی توان شروطی برای پالرمو گذاشت که با اهداف آن مغایر باشد

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

به گزارش نامه نیوز، محمد اکبری نوشت: FATF یا گروه ویژه اقدام مالی در حقیت سازمانی بین دولتی است که دارای یک دستورالعمل ۴۰ ماده‌ای است که کلیه جنبه‌های مبارزه با پول‌شویی را دربرمی گیرد. تصویب کنوانسیونهای پالرمو و CFT در ایران هر چند پیش از مطرح شدن خروج امریکا از برجام و نیاز به یک کانال ویژه مالی با اروپا مطرح شده بود اما در حال حاضر در وضعیت خاصی قرار گرفته است و پس از اختلافات بین مجلس و شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت در حال بررسی آن است. سوال این است که اگر مجموعه نظام به این نتیجه برسد که تصویب کلیت این کنوانسیون ها به نفع منافع ملی نیست میتوان بخشی از آنرا مورد تصویب قرار داد و با به نوعی شروطی برای آن قائل شد؟ و یا اصولاً عدم تصویب آن چه تبعاتی خواهد داشت؟ در این باره با یوسف مولایی استادیار دانشگاه تهران و کارشناس مسائل حقوق بین الملل گفت و گو کرده ایم از نظر می گذرانید:

جناب مولایی با توجه به وضعیت پیش آمده در مورد FATF و اختلافات موجود در مورد آن، آیا امکان تصویب کنوانسیون‌های آن با گذاشتن شرط وجود دارد؟

باید توجه کرد که موضوع FATF موضوع خاصی است و به این شکل نیست که اساسنامه‌ای مانند دیگر سازمانها داشته باشد یا نحوه تأسیس آن مانند روند دیگر سازمان‌های بین‌المللی باشد. FATF در حقیقت یک کارگروهی است برای رصدکردن فعالیت‌هایی که مربوط به جابجایی یا انتقال پول است؛ که در مسیر پولشویی و یا در جهت تامین منافع مالی تروریسم نباشد. مصوبات آن هم بیشتر به شکل توصیه‌نامه است، آنطور نیست که مانند سازمان‌های دیگر قطعنامه الزام آور صادر کند که برای افراد یا کشورها لازم‌الاجرا باشد. در واقع مکانیزمی تعریف می‌کنند که اگر هر کشوری داخل این مکانیزم حرکت کند، مجبور است امور مالی‌ خود را شفاف کند و استاندارهای مورد تایید را بپذیرد، بنابراین برای آن فضای مانور در سیستم مالی جهانی وجود دارد. اما هر کشوری با استانداردهای این نهاد خودش را تطبیق ندهد، در حقیقت در لیست کشورهای غیر همکار قرار میگیرد که اصطلاحا در ادبیات ما به لیست سیاه معروف شده است که این لیست در واقع نوعی آلارم و هشدار برای سرمایه‌گذاری و برای جابجایی‌های مالی برای دیگر کشورهاست که به صدا در بیاید. در نتیجه خود گروه ویژه اقدام مالی چیزی نیست که بتوان برای آن حق شرط گذاشت. به هر حال یک لیست توصیه نامه است که هر کشوری برای جلب اعتماد شرکای تجاری خود آنها را انجام می دهد و مورد اطمینان آنها قرار می‌گیرد. مکانیزمی نیست بخواهیم چون و چرایی در آن داشته باشیم.

سوال دربارۀ کنوانسیون پالرمو و CFT است... آیا اینها را نمی توان به شکل کنوانسیونهای دیگر نگاه کرد و حق شرط برای آن گذاشت؟ اینکه در چند بند استثنا قائل شد و بعد آنرا تصویب کرد؟ آن‌ها بله، می شود در آنها چنین موضوعی را تعریف کرد. اما باید گفت صحبت از چنین روندی بسیار ظریف و شاید پیچیدگی خود را دارد. برای هر موردی باید مشخصا موارد تفحص مشخص شود و آن اعضایی که در رابطه با آن‌ها تاثیر می‌گذارد، آن‌ها موضع خودشان را روشن کنند. علی‌الاصول اگر شما از شروطی بخواهید استفاده کنید و آنها با اهداف خود کنوانسیون مغایرت داشته باشد، نمی تواند توجه دیگر کشورها را جلب کند. وقتی کلیت این کارگروه و کنوانسیون های آن برای مبارزه با تامین مالی فعالیت‌های تروریستی است و ما بیاییم برای مثال تعریف خودمان از تروریسم را القاء کنیم در این وضعیت احتمال دارد با اهداف آن‌جا مغایرت داشته باشد. چون در هر حال این یک لیست است که کشورهای عضو در موردش توافق کرده و می کنند. از این رو بستگی دارد که چه نوع تفحصی می‌خواهید بکنید. گذاشتن شرط در کنوانسیون‌ها منع نشده است اما باید با اهداف و اصول کنوانسیون موافق باشد، به اضافه این‌که اعضا موضعشان را باید مشخص کنند که در رابطه با این تفحص چه کار می‌خواهند بکنند، چون متقابلا در مورد آن دولت به نوعی برخی محدودیت ها وجود دارد. از این رو یک کارشناسی برای مطالعه نیاز است.

در برخی سازمانهایی که ایران عضو شده و این حق را برای خود قائل شده و در مجلس تصویب شده آیا مشکلی پیش آمده است ؟ چنین تفحص هایی در کنوانسیونهای حقوقی بسیار بوده و هست، مثلا در خیلی از کنوانسیون‌های حقوق بشری، ایران برای خودش تفحص قائل شده است، تقریبا می‌شود گفت در تمامی کنوانسیون‌های حقوق بشری ایران برای خودش حق قائل شده است.

و این موضوع پذیرفته شده و مشکلی پیش نیامده است؟ اینکه مشکلی پیش می‌آید یا نه به مسائل سیاسی و رویکردهای تعاملی بر می گردد، شاید در برخی از کشورها گفته شود به این صورت کلی با اهدف سازمان مورد نظر مغایر است، ولی بعضا می‌گویند همین که کشور مورد نظر به این مجموعه ورود پیدا می‌کند مهم بوده و یک قدم مهمی است. فرض کنید آنها در مورد حقوق کودک بگویند حق ازدواج مثلا 18 سال است، ما بگوییم 15 سال است. در این مورد شاید حرف برای گفتن داشته باشند ولی به کل کنوانسیون لطمه‌ای نمی‌خورد.

به نظر می‌رسد در حال حاضر دلیل عدم تصویب این کنوانسیونها در مجمع تشخیص تا به امروز این است که احساس می‌شود ایران در یک شرایط خاصی تحریمی قرار دارد و برای این‌که بتواند نفت خود را بفروشد، باید دستش باز باشد که بتواند تحریم‌ها را دور بزند. به نظرتان تصویب این‌ها باعث می‌شود که ایران نتواند روی دور زدن تحریم‌ها بیشتر مانور دهد؟ بحث تحریم واقعا یک بحث کارشناسی است. تحریم و نحوه مقابله‌ با آن در تقویت اقتصاد ملی است. شما اگر همه حواستان متمرکز باشد روی این‌که نفت را از کجا می‌برید، چقدر می‌فروشید، معلوم است که در تحریم‌ها موفق نیستی. ولی اگر شما بیایید و اقتصاد ملی را تقویت کنید، صادرات را بیشتر کنید، واردات را کمتر کنید، قطعا تحریم‌ها را دور زده اید. این است که بحث کارشناسی‌ آن خیلی مهم‌تر از اینهاست که اگر شما عضو این کنوانسیون شدید، دیگر به ما اجازه نمی‌دهند نفت را بفروشیم؛ مگر چقدر می‌ تواند سد راه فروش نفت شود. تازه همین عدم تصویب باعث می‌شود که بیشتر به ما مشکوک و مظنون باشند. به نظر می رسد بحث کارشناسی‌ این موضوع باید خیلی گسترده‌تر از این باشد که مثلا از دید حقوقی فقط بتوانیم جواب دهیم؛ مهم است که از دید اقتصادی چقدر کمک می‌کند به ما که وارد شویم یا نشویم. نفتی که به این صورت فروش می‌رود، مانند دوره قبل از تحریم‌ها در جیب آقای زنجانی ها و دیگران می‌رود یا نه، این بحث پیچیده‌تری است. اگر هدف واقعا همین است که این راه برای ما باز بماند، من فکر می‌کنم اگر ما تجربه دوره گذشته را درست مدنظر قرار دهیم، شاید به نتیجه‌گیری متفاوتی برسیم.

در مورد اینستکس و سازوکار مالی جدید اروپا هم چنین روندی وجود دارد و مواضع دوگانه ای دیده می شود. آیا از ابتدا باید گفت این سازوکار مالی جدید نمی‌تواند منافع ایران را تامین کند؟ باز هم باید گفت همه این‌ها یک بحث‌های کارشناسی دارد. شاید از دید شخصی خودم بگویم بله، خوب است، من فکر می‌کنم اروپا تا هر جایی برای ما حفظ شود، برای ایران یک دستاورد حداقل سیاسی دارد. این مکانیزم مالی اتحادیه اروپا هم چنین وضعیتی دارد. به هر حال برای ما یک مسیری باز کرده است. آیا این مسیر بی‌عیب است؟ نه. آیا این مسیر کامل است؟ نه. آیا این مسیر تمام مشکلات تحریم را برطرف می‌کند؟ نه. اروپا دارد تلاش می‌کند که اراده سیاسی خودش را مبنی بر این‌که به برجام وفادار بماند و در حد خودش تلاش و حُسن نیتش را نشان دهد، دارد اقدام می‌کند. ولی بحث پیچیده روی نکات فنی و مالی‌اش است. اینکه نهایتا چگونه می‌خواهد عمل کند، چون تا حالا تجربه نشده است نمیتوان پیش دستی کرد. لذا همین که اروپا در گام اول دارد اراده سیاسی‌اش را نشان می‌دهد، فکر کنم می‌شود استقبال کرد. حالا این‌که عمل نکند، باید منتظر شد و دید.