صنعت خودروی ایران در چهل سالگی انقلاب چه جایگاهی دارد؟

اولین اتومبیل سواری که وارد ایران شد یک اتومبیل فورد بود که اوایل قرن بیستم به دستور مظفرالدین شاه قاجار از کشور بلژیک خریداری شد. این اتومبیل که دود زیادی از آن خارج می‌شد به کالسکه دودی معروف بود.

در سال ۱۲۸۱ شمسی یا ۱۹۰۲ میلادی مظفرالدین شاه در اولین سفر خود به اروپا با اتومبیل آشنا شد و دو دستگاه رنو خرید و با خود به ایران آورد. پس از مظفرالدین شاه فرزندش محمد علیشاه نیز از این خودرو استفاده کرد تا اینکه روزی در یکی از خیابان‌های تهران مورد سوء قصد قرار گرفت. پس از محمد علی شاه، احمد شاه یکی دو خودرو برای خود خرید و گاهی اوقات سوار آن‌ها می‌شد.

صنعت خودروسازی پیش از انقلاب

به دنبال گسترش شهرنشینی میزان واردات خودرو از سال ۱۳۰۰ هجری شمسی (۱۹۲۰ میلادی) افزایش یافت. اغلب اتومبیل‌ها در آن سال‌ها از کشور‌های آمریکا و انگلیس وارد می‌شد. از اواسط دهه ۱۳۳۰ خودروسازی ایران ابتدا تنها با مونتاژ خودرو‌های خارجی و سپس با بومی کردن محصول‌های کشور‌های صاحب صنعت خودرو، به ایران وارد شد؛ ابتدا سال ۱۳۳۸ شرکت بازرگانی جیپ و پس از آن سال ۱۳۴۱ ایران خودرو و سال ۱۳۴۴ شرکت تولید اتومبیل سیتروئن فعالیت خودروسازی‌شان را آغاز کردند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی نام شرکت ایران ناسیونال به شرکت ایران خودرو تغییر یافت. به دنبال تعطیلی کارخانه تالبوت انگلستان شرکت ایران خودرو اقدام به خرید ماشین آلات خط تولید آن کرد و از آن به بعد اکثر قطعه‌های خودرو پیکان در ایران تولید شد.

انقلاب اسلامی و تحولاتی در صنعت خودرو سازی/ رتبه ۱۶ تولید خودرو در اختیار ایران

در حال حاضر ۱۹۵ کشور در جهان وجود دارند که از این تعداد، فقط ۵۵ کشور صنعت خودرو قابل توجه دارند. از این ۵۵ کشوری که دارای صنعت خودرو هستند، تنها بیست کشور است که سالانه بیش از یک میلیون دستگاه خودرو تولید می‌کنند و ایران در سال ۱۳۹۶ با تولید بیش از یک میلیون و پانصد هزار خودرو در سال، در رتبه شانزدهم جهانی تولید خودرو قرار دارد.

صنعت خودرو در ایران، بعد از صنعت نفت و گاز و پتروشیمی، سومین صنعت بزرگ کشور است که ۱۰ درصد تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده و ۴ درصد کل نیروی کار کشور معادل ۷۰۰ هزار نفر در این صنعت مشغول کار هستند.

اگرچه در زمان پهلوی، در ایران سالانه فقط حدود ۳۵ هزار خودرو تولید می‌شد، اما پس از انقلاب و در دهه شصت، تولید خودرو به ۱۶۱ هزار دستگاه در سال رسید؛ این در حالی است که در دهه هشتاد، صنعت خودرو ایران در جهش ناگهانی به بیش از ۸۱۷ هزار دستگاه در سال ۱۳۸۴ رسید و سرانجام برای اولین بار در سال ۱۳۸۷ از سقف یک میلیون دستگاه عبور کرد.

پنجمین صنعت خودرو در آسیا متعلق به خودروی ایرانی

صنعت خودرو در ایران چنان گسترده شد که در دهه ۸۰ از نظر میزان رشدِ تولید در رتبه پنجم جهانی پس از چین، تایوان، رومانی و هند قرار گرفت.

سال ۱۳۸۶، میزان صادرات خودرو ایران، حدود ۵۰۰ میلیون دلار در سال بود، اما در سال بعد، سال ۱۳۸۷ صادرات خودرو ایران به کشور‌های خارجی با دوبرابر افزایش به یک میلیارد دلار رسید؛ همچنین از سال ۱۳۹۱ پلتفرم‌ها و طراحی‌های داخلی برای تولید خودرو به مرحلۀ عمل رسیده است.

خودروی ایرانی از تولید تا صادرات به کشور‌های خارجی

هر صنعتی تا جایی که به مرحله صادرات نرسد نمی‌توان موفقیت چشمگیری برای آن متصور شد، اما خودرو یکی از صنایع بزرگ ایران بود که تا این مرحله نیز پیش رفت؛ صادرات خودرو در ایران توانسته صنایع دیگری را هم تکان دهد.

امروزه حدود ۱۲۰۰ شرکت با نزدیک به ۱۵ هزار کارخانه به تولید قطعات خودرو مشغول و از نظر صادرات نیز، ۳۹ کشور خارجی خریدار قطعات خودرو از ایران هستند. هم‌چنین بنا به آمار سال ۱۳۹۳ ده واحد تولیدی تایر در کشور مشغول به فعالیت هستند که سالانه ۲۴۰ هزار تن تایر تولید می‌کنند، رقمی که ۷۰ درصد نیاز داخلی تایر را پوشش می‌دهد. اما به جز صنایع جانبی، دانشگاه‌ها و علوم نیز درگیر صنعت خودرو شده‌اند.

با پیشرفت صنعت خودرو، رشته‌های دیگر نیز به کمک این صنعت آمده و در خدمت خودروسازی قرار گرفتند؛ صنعت نانوتکنولوژی نیز برای پیشرفت خودرو‌های ایرانی فعال شده و متخصصان این عرصه برای تولید قطعاتی هم‌چون صندلی‌های ضدباکتری، رنگِ مقاوم در برابر خراشیدگی، شیشه‌های آب‌گریز، فیلتر‌های هوای بدون نیاز به تعویض، داشبورد‌های ضدلکه و محصولاتی از این قبیل به کار می‌آیند.

خدمت رشته‌های دیگر به صنعت خودروسازی

اخیراً متخصصین نانوتکنولوژی هم‌چنین در سال ۱۳۹۰ روغن موتوری تولید کرده‌اند که فرسایش موتور، مصرف سوخت و دمای موتور را کاهش می‌دهد. از طرف دیگر هم‌چنین با تولید گستردۀ موتور‌های گازسوز برای جلوگیری از آلودگی هوا، در سال ۱۳۸۹ ایران رتبۀ دوم جهانی را در تولید خودرو‌های گازسوز به دست آورد.

از طرف دیگر محققان در حوزه‌های دیگر فعال شده و از سال ۱۳۹۵ پژوهش‌های علمی در ایران برای ساخت خودرو‌های بدون راننده نیز آغاز شده است. با اینکه در ایران هنوز شاهد خودرو‌های بدون راننده به طور متداول نیستیم، ولی شرکت آرین موتور سعی بر این دارد خودرو‌های مدرن این خودروساز ژاپنی را برای مردم ایران همگام با کشور ژاپن به راحتی در دسترس قرار دهد.

دستاورد‌های زیادی در صنعت خودروی کشور به وقوع پیوسته، اما شاید از آن‌ها مهم‌تر استعداد‌های زیادی در این صنعت است که لازمه بهره گیری از استعداد‌های نخبگان صنعت خودرو، تلاش‌های خودروسازان برای جذب این افراد است؛ چندی پیش اخباری مبنی بر ساخت یک لامبورگینی در ایران منتشر شد همچنین ساخت خودرو‌های تولید کننده آب توسط یک جوان ایرانی که لازم است خودروسازان به این افراد بهای بیشتری بدهند.

منبع: شبکه اطلاع رسانی راه دانا