در ۱۴ جلسه کمیسیون مشترک برجام چه گذشت؟

به گزارش نامه نیوز، به دنبال برگزاری نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا با موضوع ایران و محوریت برجام در بروکسل، این اتحادیه بر ۱۴ جلسه کمسیون مشترک این توافق صحه گذاشت و بر پایبندی اعضای اروپایی توافق هسته‌ای تاکید کرد.

بعد از حصول توافق وین در ۲۳ تیر ماه ۱۳۹۴ چندین نوبت نشست کمیسیون مشترک برجام برگزار شد که وین میزبانی ۱۲ دور آن دو نیویورک دو دور آن را برعهده گرفت؛ بنابراین با توجه به نقش جلسات مذکور در اجرای برجام در این گزارش سعی شده به مرور آن‌ها بپردازیم.

۲۳ تیر ماه ۹۴ ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، انگلستان، فرانسه، چین و آلمان) توانستند به تفاهمی هسته‌ای موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) دست یابند و به همین دلیل ۲۳ تیر ماه «روز توافق» نامیده شد.

پس از آن ۹۰ روز برای سپری شدن فرآیند‌های قانونی در کشور‌های طرف برجام تعیین شده بود (این دوره ۹۰ روزه از زمان تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ آغاز می‌شد) که در نهایت ابتدا آمریکایی‌ها و بعد ایران اجرای برجام را تصویب کردند تا فرآیند عملیاتی شدن توافق هسته ای که البته بخش اعظمی از آن به تعهدات کشورمان بازمی گشت آغاز شود. در ادامه روز‌های هسته‌ای هتل پاله‌کوبورگ در وین ۲۷ مهر ۱۳۹۴ سید عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی، معاونان وقت وزیر امور خارجه کشورمان در بخش‌های حقوقی، اروپا و آمریکا، راهی اتریش شدند تا در اولین نشست کمیسیون مشترک برجام شرکت کنند.عراقچی به عنوان رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام درباره دستور کار نخستین نشست این کمیسیون گفت: «اعلام تشکیل کمیسیون، مرور آخرین تحولات برجام، مرور نحوه اجرای تعهدات طرفین درفاصله «روز تصویب» و «روز اجرایی شدن» دستور کار نخستین نشست کمیسیون مشترک است.»

در نخستین نشست کمیسیون مشترک ایران و ۱+۵ که ۲۶ مهر ماه ۱۳۹۴ برگزار شد، طرفین توافق کردند تا این کمیسیون هر سه ماه یک بار یا در صورت درخواست زودتر، برای بررسی روند اجرای برجام در وین تشکیل جلسه دهد.

دومین نشست کمیسیون مشترک برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) نیز ۱۶ آذر ۱۳۹۴ با حضور هیأت‌های مذاکره کننده ایران و ۱+۵ (آلمان، فرانسه، انگلیس، آمریکا، روسیه و چین) و هلگا اشمیت معاون فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دو نوبت صبح و عصر در هتل کوبورگ شهر وین برگزار شد و پیش‌نویس قطعنامه ۱+۵ به شورای حکام در خصوص بستن PMD در این نشست مورد بحث قرار گرفت.

سومین دور از نشست‌های کمیسیون مشترک برجام نیز سوم اردیبهشت سال ۹۵ با حضور هیأت مذاکره‌کننده ایرانی و ۱+۵ در وین برگزار شد و طرفین در این نشست ضمن بررسی روند اجرای برجام توافق کردند برای تضمین اجرای لغو تحریم‌ها یک کار گروه ویژه تشکیل شود. همچنین در حاشیه این نشست قرارداد فروش ۳۲ تن آب سنگین بین سازمان انرژی اتمی ایران و یک شرکت آمریکایی به امضا رسید.

چهارمین نشست این کمیسیون نیز ۲۹ تیر ماه همان سال (۹۵) در وین برگزار شد و بنابر اعلام عراقچی در این کمیسیون مشکلات و موانعی که در زمینه بانکی وجود داشت به خصوص در زمینه برقراری مجدد اتصالات بانکی و سایر موانع و مشکلاتی که در اجرای برجام پیش آمده است، مورد بحث و بررسی قرار گرفت تا راه‌حل‌هایی برایش پیدا شود. همچنین در این نشست برخی مسائل و مشکلات فنی و تکنیکی که در خصوص اجرای تعهدات ایران و سوءتفاهمات یا سوءبرداشت‌هایی که در خصوص اجرای ابعاد فنی برجام ممکن بود بین ایران و آژانس یا آژانس و ۱+۵ پیش بیاید، مطرح شد.

شهریور ماه سال ۹۵ پنجمین کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و مدیران کل وزرای امور خارجه ایران و ۱+۵ در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد. روز بعد وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۵ در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل تشکیل جلسه دادند. در این نشست موضوعاتی از جمله تحریم‌ها و موانع پیش روی آن و موضوعات هسته‌ای در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ایران مورد بحث و بررسی شد.

ششمین نشست کمیسیون مشترک در روز بیستم دی ماه ۹۵ در حالی برگزار می‌شود که تصویب طرحی در کنگره آمریکا برای تمدید ۱۰ ساله «قانون تحریم‌های ایران» قانون آیسا اعتراض شدید محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان را به همراه داشته است. همچنین علاوه بر موضوعات مربوط به نقض برجام در بخش تحریم‌ها علیه ایران و موانع موجود بر سر راه تعاملات بانکی و مالی، موضوع قرارداد ایران و چین در چارچوب بازطراحی اراک که مذاکرات در بخش‌هایی از آن به خاطر اختلافات بر سر قیمت اقدامات و خدمات همچنان ادامه داشت، بخشی از مسائلی بود که در این نشست مورد بحث قرار گرفت.

بر اساس گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از دو مقام ارشد غربی، در این نشست، گروه ۱+۵ با انتقال ۱۱۶ متریک تن (حدود ۱۳۰ تن) اورانیوم طبیعی از روسیه به ایران موافقت کردند.

هفتمین کمیسیون مشترک برجام روز سه شنبه ۵ اردیبهشت ۱۳۹۶در هتل کوبورگ وین برگزار شد و پس از سه ساعت و نیم به کار خود پایان داد. در این نشست موضوعاتی از جمله تحریم‌ها و موانع پیش روی آن و موضوعات هسته‌ای در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ایران مورد بررسی قرار گرفت.

در روز جمعه ۳۰ تیر ۱۳۹۸ مصادف با هشتمین جلسه کمیسیون مشترک برجام بر پایبندی مستمر و اجرای کامل برجام تاکید شد، همچنین به برخی جنبه‌های هسته‌ای برجام از جمله تحولات مثبت در مورد رآکتور آب سنگین اراک، روند جاری و آینده همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و امور مرتبط با کانال خرید پرداخته شد؛ علاوه بر این هلگا اشمید هماهنگ‌کننده برجام در خصوص رفع تحریم‌ها بر ضرورت اجرای تمامی مفاد برجام با حسن نیت تاکید کرد.

نهمین نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور معاونان و مدیران سیاسی ایران و کشور‌های ۱+۵ در حاشیه هفتاد و دومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار شد. در این نشست هم موضوعاتی از جمله تحریم‌ها و موانع پیش روی آن و موضوعات هسته‌ای در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ایران مورد بررسی قرار گرفت.

چهارشنبه ۲۲ آذر ۱۳۹۶ دهمین کمیسیون مشترک برجام به ریاست عراقچی و اشمید در حالی برگزار می‌شود که تصمیم و اصرار ترامپ برای خارج شدن از توافق هسته‌ای همچنان این توافق را تهدید می‌کرد.

عباس عراقچی در آخرین اظهارات خود درباره دستور کار کمیسیون مشترک دهم در وین به خبرنگاران گفت: بررسی آخرین وضعیت همکاری‌ها در حوزه هسته‌ای از جمله طرح مدرن‌سازی رآکتور اراک که با سرعت نسبتا خوبی در حال اجراست و با همکاری چین پیشرفت‌های خوبی داشته است، طرح تولید ایزوتوپ‌های پایدار که با همکاری روسیه انجام می‌شود، نحوه همکاری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز که با اتحادیه اروپا در حوزه ایمنی و امنیت هسته‌ای داریم در دستور کار است. همچنین مروری بر جنبه‌های رفع تحریم در برجام و موانعی که وجود دارد انجام شد.

عراقچی همچنین با اشاره به مواضع اخیر دولت آمریکا در رد پایبندی ایران به برجام و تلاش برای خروج یک طرفه از این توافق را بر خلاف اصل حسن‌نیت و فضای سازنده‌ای است که در بند‌های ۲۶، ۲۸ و ۲۹ مورد تاکید قرار گرفته است دانسته و گفته است که در این نشست تلاش شد به درک واحد و جمع‌بندی‌های واحدی برسیم.

یازدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام در روز چهارشنبه (۱۵ اسفند ۱۳۹۷) به مدت پنج ساعت در هتل کوبورگ وین برگزار شد. در پایان اعضای برجام مجدداً بر تعهد خود نسبت به اجرای کامل و مؤثر آن در تمام بخش‌ها تاکید نمودند، اعضا تداوم اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای علی‌رغم اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا و آثار آن بر اقتصاد ایران، همانطور که ۱۴ گزارش پی‌درپی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از جمله آخرین گزارش مورخ ۳ اسفندماه، تأیید کرده است، مدنظر قرار داده و از آن استقبال کردند. آن‌ها همچنین از نقش حرفه‌ای و بی‌طرفانه‌ای که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، که تنها نهاد مسئول نظارت و تأیید اجرای تعهدات مربوط به هسته‌ای ایران در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد (JCPOA) و شورای امنیت سازمان ملل متحد است، تقدیر کردند.

اعضا کماکان پروژه مدرن‌سازی رآکتور تحقیقاتی اراک به عنوان بخشی از برجام و طرح تبدیل تأسیسات فردو به یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فناوری را مورد حمایت قرار خواهند داد. اعضا همچنین مجدداً حمایت خود را از پروژه‌هایی که در حوزه همکاری هسته‌ای صلح‌آمیز در چارچوب پیوست شماره سه برجام قرار دارند اعلام و از ادامه اجرای آن‌ها استقبال کردند. مضافاً، اعضا مجدداً، آمادگی کانال خرید برجام برای ارزیابی درخواست‌های مرتبط به انتقال اقلام به ایران و عزم خود برای حمایت بیشتر از مشارکت بین‌المللی در این زمینه را اعلام کردند.اعضا اذعان نمودند که در کنار اجرای تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، رفع تحریم‌ها که امکان عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران را می‌دهد، یک بخش حیاتی از برجام است.

دوازدهمین نشست کمیسیون مشترک در تاریخ ۴ خرداد ۹۷ به درخواست جمهوری اسلامی ایران و به‌منظور بررسی تبعات خروج ایالات متحده از برجام و بررسی راه‌های پیش رو برای حصول اطمینان از اجرای مستمر همه ابعاد این توافق، کمیسیون مشترک برجام در وین تشکیل جلسه داد.

متعاقب صدور یازدهمین گزارش آژانس، آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ابتدای این نشست حضور یافت. اعضای برجام از تایید دوباره پایبندی مستمر ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش استقبال کردند و ایفای نقش حرفه‌ای و بی‌طرفانه آژانس، که وفق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تنها نهاد مسئول نظارت و راستی‌آزمایی تعهدات هسته‌ای ایران است را، مورد تمجید قرار داد.

اعضای برجام از خروج ایالات متحده از برجام، و اعلام وضع مجدد تحریم‌های آمریکا که وفق برجام لغو شده بودند، ابراز تاسف کردند. برجام یکی از اجزای اصلی ساختار جهانی عدم اشاعه و یک دستآورد بسیار مهم دیپلماتیک است که به اتفاق آراء به تایید قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت رسیده است. نشست کمیسیون مشترک فرصتی فراهم آورد تا به خروج یک‌جانبه آمریکا و تبعات آن پرداخته شود، و در خصوص مسیر پیش رو، و اجرای مستمر برجام در خصوص تعهدات مرتبط با هسته‌ای و رفع تحریم ها، و همچنین کانال خرید و همکاری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز بحث و گفتگو شود.

اعضای برجام تعهد خود به اجرای مستمر، کامل و موثر برجام همراه با حسن‌نیت و در فضایی سازنده را یادآور شدند و رفع تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای به‌منظور عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری با ایران را جزء ضروری برجام دانستند. بر اساس مباحث صورت‌گرفته در نشست کارگروه اجرای رفع تحریم‌ها، که یک روز قبل از کمسیون مشترک برگزار شده بود، اعضای برجام تبعات احتمالی وضع مجدد تحریم‌های آمریکا را بررسی کردند. در این رابطه، اعضای برجام گام‌های مشترک برای یافتن راه‌حل‌های عملیاتی طی چند هفته آینده در رابطه با موضوعات زیر را مورد بحث و بررسی قرار دادند: حفظ و تعمیق روابط اقتصادی با ایران؛ تداوم فروش نفت، میعانات گازی، و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی و نقل و انتقالات مربوطه؛ تعاملات کارآمد بانکی با ایران؛ تداوم حمل‌ونقل دریایی، زمینی، هوایی و ریلی با ایران؛ تامین بیشتر اعتبارات صادراتی و ایجاد مسیر‌های ویژه در حوزه‌های مالی، بانکی، بیمه و تجاری با هدف تسهیل همکاری‌های اقتصادی و مالی از جمله از طریق حمایت عملی از تجارت و سرمایه‌گذاری؛ توسعه بیشتر و اجرای تفاهم‌نامه‌های همکاری و قرارداد‌هایی که شرکت‌های کشور‌های ثالث با همتایان ایرانی خود منعقد کرده‌اند؛ سرمایه‌گذاری بیشتر در ایران؛ حمایت از فعالان اقتصادی و تامین فضای اطمینان‌بخش حقوقی؛ توسعه بیشتر فضای شفاف و قانون‌مند کسب و کار در ایران.

این تلاش‌ها به‌منظور حفظ منافع کسب‌وکار‌ها و سرمایه‌گذارانی است که با ایران تعامل دارند. اعضای برجام این نکته را مورد توجه قرار دادند که فعالان اقتصادی که به دنبال کسب‌وکار قانونی در ایران هستند، با حسن‌نیت و بر اساس تعهدات مندرج در برجام که به تایید بالاترین سطوح رسیده و به اتفاق آراء مورد تایید قطعنامه شورای امنیت است، به کار با ایران پرداخته‌اند. اعضای برجام بر تعهد خود برای تلاش جهت حصول اطمینان از این‌که این منافع کماکان تامین شود، تاکید کردند و بدین منظور توافق کردند که به گفتگو‌هایی فشرده‌تر در همه سطوح، از جمله در سطح کارشناسی برای یافتن راه‌حلی عملی برای موضوعات مورد اشاره ادامه دهند.

اعضای برجام توافق کردند که اقدامات جاری خود در کمیسیون مشترک و همه نهاد‌های زیرمجموعه آن را در قالب چهار به‌علاوه یک و ایران، به‌خصوص در کارگروه اجرای رفع تحریم‌ها افزایش دهند.ایران پیشنهاد کرد که در گام بعدی، نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح وزراء برگزار شود.

سیزدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام ۱۴ تیر ۱۳۹۷با حضور وزرای خارجه ایران و ۱+۴ و با حضور موگرینی و بدون آمریکا در وین انجام شد.برگزاری این نشست در حالی بود که بسته پیشنهادی اروپا به ایران بعد از حدود دو ماه به جمهوری اسلامی ارائه شد و آنگونه که از اظهارات حسن روحانی در تماس‌های تلفنی صدراعظم آلمان و رئیس جمهور فرانسه برمی‌آید، این بسته نتوانسته درخواست‌های ایران را تأمین کند به نحوی که روحانی آن را مایوس کننده خوانده و گفته که بسته مزبور دربرگیرنده همه خواسته‌های ایران نیست. ظریف نیز در این باره گفت:دستیابی به راه حل‌های عملی الویت ماست همچنین انتظار دارم همتایانم در اتحادیه اروپا بویژه سه کشور اروپایی به اضافه چین و روسیه بجای قول‌های بزرگ و نامشخص، تعهداتی روشن و قابل اجرا بدهند. تحریم‌ها و اجرای برجام مانعه الجمع اند.»

چهاردهمین جلسه کمیسیون مشترک روز جمعه ۸ تیر ۹۸ با حضور سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه، هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اروپا و نمایندگان کشور‌های عضو برجام (روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان) نشست کمیسیون مشترک برجام در وین برگزار شد.

در این جلسه اعضای شرکت‌کننده به بررسی آخرین وضعیت برجام پرداختند و مقامات جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر اهمیت اجرای تعهدات از سوی کشور‌های عضو برجام تاکید کردند که اگر این موضوع اجرایی نشود ایران گام دوم خود را در راستای اجرای کاهش تعهدات برجامی‌اش با قوت و استحکام برخواهد داشت.

پس از پایان این نشست دیپلمات‌های شرکت‌کننده در کمیسیون مشترک برجام که در هتل پله کوبورگ وین برگزار شده بود به تشریح نتایج این نشست پرداختند چنانکه سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران در اظهاراتی در جمع خبرنگاران اظهار کرد: ما امروز یک جلسه طولانی داشتیم بیش از سه ساعت این جلسه به طول انجامید و در مجموع جلسه‌ای مثبت بود و نسبت به جلسات گذشته ما یک گام به جلو محسوب می‌شود. البته هنوز تا تحقق خواسته‌های ایران فاصله قابل توجهی وجود دارد و با دستاورد‌های ملموسی که جمهوری اسلامی ایران دارد هنوز فاصله داریم.

این دیپلمات ارشد کشورمان گفت: با این حال ما قدم‌های رو به جلویی که در کمیسیون برداشته شد را بررسی کامل خواهیم کرد. این‌ها را به تهران منتقل خواهم کرد و هرگونه تصمیمی در این زمینه با تهران خواهد بود. مهم‌ترین موضوعی که در این جلسه بحث شد موضوع اینستکس و کانال مالی بود که اروپایی‌ها درست کردند و سه کشور اروپایی توضیحات مبسوط و مفصلی در این زمینه ارائه کردند. اکنون اینستکس عملیاتی شده و کشور‌های اروپایی مجری این طرح قول داده‌اند که در حال بررسی هستند که این سازوکار را بر روی کشور‌های دیگر باز کنند تا این کشور‌ها بتوانند از طریق این سازوکار با ایران معامله داشته باشند.

وی تاکید کرد: این پروسه خیلی دیر شروع شده و کمتر از انتظارات ماست، ولی اکنون مراحل نهایی خود را طی می‌کند و به مرحله عملیاتی شدن رسیده است.

عراقچی در عین حال افزود: بدون این‌که خرید نفت از ایران صورت گیرد یا اعتبارات خاصی برای اینستکس در نظر گرفته شود این سازوکار نمی‌تواند به صورت کامل انتظارات ما را برآورده کند و ما انتظار داریم کشور‌های اروپایی به صورت جدی بحث فروش نفت ایران را مدنظر قرار دهد.

در این جلسه همچنین تصمیم گرفته شده جلسه وزیران خارجه کشور‌های باقی‌مانده در برجام به زودی برگزار شود گرچه هنوز در مورد محل و زمان آن تصمیم‌گیری نشده است و برخی احتمال می‌دهند که ممکن است این نشست قبل از پایان فرصت ۶۰ روزه ایران به کشور‌های عضو برجام برای اجرای تعهدات‌شان برگزار شود.

در پایان جلسه کمیسیون مشترک برجام طبق روال نشست‌های پیشین از سوی این کمیسیون بیانیه‌ای منتشر شد. در این بیانیه ۹ بندی اعلام شد که فرانسه، آلمان و انگلستان به اطلاع اعضای این کمیسیون رسانده‌اند که این اینستکس عملیاتی شده و در دسترس تمام دولت‌های عضو اتحادیه اروپا قرار دارد و اولین تراکنش‌های آن در حال پردازش است. همکاری‌های تکمیلی جاری با نهاد متقابل تأسیس شده ایرانی تسریع خواهد شد.

آن‌ها همچنین تاکید کردند که برخی دولت‌های عضو اتحادیه اروپا در حال پیوستن به سهامداران اینستکس که یک سازوکار خاص معطوف به تسهیل تجارت قانونی با ایران است می‌باشند و همچنین آن‌ها در تلاش می‌باشند تا اینستکس را بر روی فعالان اقتصادی کشور‌های ثالث نیز باز کنند.

همچنین در نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا که روز ۲۴ تیر ۹۸ در بروکسل برگزار شد، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشست خبری پس از جلسه وزرا در بروکسل اعلام کرد نشست کمیسیون مشترک میان ایران و ۱+۴ همچنان در دستور کار است، اما هیچ کدام از اعضا اقدام‌های اخیر برجامی ایران را مصداق نقض فاحش قید شده در بند ۳۶ برای به کار انداختن مکانیسم حل اختلاف ندانسته اند.

با توجه به مطالب مذکور این نتیجه حاصل می‌شود که طرف‌های اروپایی برجام با برگزاری ۱۴ جلسه کمیسیون مشترک به صورت علنی از اجرای این توافق حمایت کرده و با بیانیه‌های مکرر در برابر یکجانبه گرایی امریکا ایستادگی کرده اند بنابراین این اراده سیاسی کشور‌های اروپایی در قبال ایالات متحده و تن ندادن به رویکرد‌های خصمانه این کشور در برابر ایران قابل تقدیر است چرا که پیش از برجام شاهد بودیم غرب و به ویژه اروپا هم طراز با ایالات متحده گام برمی داشت و با اجماع سازی علیه ایران اقدامات نا مطلوبی را در زمینه اعمال تحریم‌های بین المللی علیه ایران روا داشت. هر چند اقدامات مذکور را می‌توان سازنده دانست، اما نمی‌تواند تهران را مجاب کند که به صورت یکطرفه تعهداتش را انجام دهد چرا که با بیانیه‌های تکراری وعده‌های اروپا در قبال انجام تعهدات ایران محقق نمی‌شود بنابراین کشور‌های مذکور باید در این باره به اقدامات عملی دست بزنند در غیر اینصورت تهران به همان شکل که کشور‌های اروپایی برجام را اجرا می‌کنند به ان پایبند خواهد بود.

منبع:خبرفوری