یک استاد حقوق بین‌الملل: انگليس با دستور آمريكا نفتكش ايران را توقيف كرد/ ايران می‌تواند اقدام متقابل انجام دهد

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

گروه سیاست نامه‌نیوز: توقیف نفتکش ایرانی همچنان با واکنش‌های متعددی روبه‌رو است. به خصوص آنكه بحث توقیف دیگر تنها به ایران و بریتانیا منحصر نیست و پای آمریكا نیز در میان است. آمریكا چند روز پیش ادعا كرد كه می‌تواند بر اساس رأی دادگاه خود نفتكش ایرانی را توقیف كند. این موضوع محل بحث‌های سیاسی و حقوقی متعددی واقع شد تا آنكه دادگاه رسیدگی‌کننده به پرونده نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق اعلام کرد که رأی دادگاه آمریکایی را غیرقابل اجرا دانست؛ بر این اساس نفتکش ایرانی در حال حاضر در حال حرکت است. اما موضوع محل پرسش این است كه ایران در قبال تضییع حقوق خود از حیث قانونی چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟

دكتر عباس کوچ‌نژاد، استاد حقوق بین‌الملل باور دارد که ایران در قبال توقیف نفتکش ایرانی مناسب‌ترین موضع را اتخاذ کرده است. او درباره این موضوع به «نامه‌نیوز» گفت: «هیچ‌کشوری نمی‌تواند متعرض کشتی‌هایی بشود که در آب‌های آزاد تردد دارند اما آمریکا با این استدلال که به چند کشتی ما حمله شده و ایران پشت این حملات است، طرح ائتلاف خلیج فارس را مطرح کرده است. حضور کشتی‌های جنگی در آب‌های بین‌المللی ممنوع نیست؛ حتی در دریاهای سرزمینی اگر عبورشان بی‌ضرر باشد هم ممنوع نیست. آمریکا نمی‌تواند برای تهدید ایران یا کشورهای منطقه در خلیج فارس حاضر شود اما می‌تواند در چارچوب ادعای تضمین امنیت نفتکش‌ها کشتی‌های خود را در منطقه بیاورد».

او درباره ماجرای جبل‌الطارق اظهار کرد: «بریتانیا مدعی است که مقدص نفتکش ایران سوریه بوده و چون سوریه مورد تحریم اتحادیه اروپاست، باید نفتکش توقیف شود. در این موضوع باید چندنکته لحاظ شود؛ نخست آنکه درست است که مالک کشتی توقیف‌شده ایران و محموله آن ایرانی است اما به دلیل مسائل بیمه و ثبت با پرچم پاناما عبور می‌کرده است. البته این کار را بسیاری از کشورها انجام می‌دهند و امر نامتعارفی نیست. دوم آنکه برخلاف اظهاراتی که بریتانیا مطرح می‌کند ظاهرا این کشور به درخواست دولت آمریکا نفتکش ایرانی را توقیف کرده است که ایران بعد از توقیف بهترین موضع را اتخاذ کرد. ایران گفت که اولا نفتکش ایران می‌تواند به هر کشوری برود و این موضوع تحت نظر کشورهای دیگر انجام نمی‌شود و ثانیا ایران جزو اتحادیه اروپا نیست که ملزم به رعایت تحریم‌های این اتحادیه باشد. در واقع اگر تحریم‌ شورای امنیت وجود داشت ایران باید آن تحریم را رعایت می‌کرد؛ مثلا اگر شورای امنیت سوریه را تحریم انرژی کرده بود ما نمی‌توانستیم به این کشور نفت صادر کنیم درحالی که اکنون سوریه مورد تحریم یک‌جابنه اتحادیه اروپاست و حتی اگر محموله ایران به سوریه هم می‌رفته، ایران قواعد بین‌المللی را نقض نکرده است؛ هرچند که ایران می‌گوید مقصد سوریه نبوده و كشورهای غربی می‌پرسند کجا بوده است؟ که ایران می‌گوید این حق را داریم که مقصد را اعلام نکنیم زیرا ایران با تحریم‌های آمریکا مواجه است و اگر کشور مقصد را اعلام کند، کشورهای دیگر می‌ترسند و معامله نمی‌کنند. موضع ایران کاملا منطقی است و ابهامی در آن وجود ندارد. ایران بعد از توقیف نفتکشش یک کشتی بریتانیایی را متوقف و علت توقیف را هم نقض حقوق دریایی اعلام کرد. ایران نگفت که توقیف این کشتی عمل متقابل بوده است زیرا کشتی ایران حامل پرچم پاناما بوده است و اثبات عمل متقابل قدری سخت می‌شد. بنابراین گفته شد که اساسا این موضوع ربطی به توقیف نفتکش ایرانی ندارد هرچند در مقام عمل و از وجه سیاسی ایران دست به عملی متقابل زد که یک بار سخنگوی شورای نگهبان هم بر این موضوع تأکید کرد. بریتانیا هم که دید ایران مانند گذشته از خود ضعف نشان نمی‌دهد مجبور شد تا کوتاه بیاید و به جبل‌الطارق بگوید که نفکش را آزاد کن و برای آنکه آبرویش نرود و دچار خفت نشود، اعلام کرد که ایران تعهد داده است که محموله به سوریه نرود و به نامه سفیر ایران در انگلیس استناد کرد که سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که چنین قولی داده نشده است. بعد از این فعل و انفعالات آمریکا درخواست کرد که نفتکش توقیف شود. عمل آمریکا کاملا یک‌جانبه و خلاف مقررات بین‌المللی است زیرا آمریکا نمی‌تواند بر اساس دستور یک دادستان کشتی‌ها یا نفتکش‌ها را در آب‌های بین‌المللی توقیف کند».

این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که در مقطع کنونی ایران از حیث حقوقی چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد، گفت: «اگر آمریکا یا هر کشور دیگری بخواهد مانعی بر بازگشت نفتکش ایران ایجاد کند، خلاف آزادی‌ دریاها و قواعد بین‌المللی رفتار کرده است. در این صورت ایران دعوای خود را به شورای امنیت ببرد که این راه چندان موثر نیست زیرا آمریکا در شورای امنیت حضور دارد و احتمالا هر نتیجه‌ای خلاف منافعش را وتو می‌کند. راه حل دیگر مراجعه به دیوان بین‌المللی حقوق دریاهاست که این هم نمی‌شود زیرا ایران و آمریکا عضو این دیوان نیستند. راه حل دیگر مراجعه به دیوان بین‌المللی دادگستری است که استفاده از آن در صورت رضایت خوانده یعنی آمریکا میسر می‌شود که ممکن است تا مدت‌ها طول بکشد. البته شاید بتوان در چارچوب پیمان مودت در این دیوان علیه آمریکا شکایت کرد که آن هم اصلا آسان نیست اما شاید سهل‌الوصول‌ترین راه اقدام متقابل است که ایران در یک مرحله به نوعی این کار را انجام داد».