دست رد اروپا؛ واشنگتن مقابل ایران شکست خورد

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

دولتمردان امریکایی که پیشتر عقربه‌های ساعت را برای اجرای بازگشت تحریم‌های چندجانبه سازمان ملل روی نیمه شب ۲۰ سپتامبر به وقت گرینویچ تنظیم کرده بودند روز گذشته و یک روز پیش از زمان موعود با نامه پاریس، لندن و برلین خطاب به شورای امنیت مواجه شدند که تأکید می‌کرد تعلیق تحریم‌ها علیه ایران بعد از تاریخ ۲۰ سپتامبر کماکان ادامه خواهد داشت. پاسخی آشکار و اثبات کننده این واقعیت که تحقق یک هدف در سیاست خارجی هیچ‌گاه در انجام رفتارهای ضربتی یا مواضع آتشین نیست بلکه عرصه بین‌المللی قواعد بازی خاص خود را دارد که هر دولتی برای حاصل کردن منافعش ناگزیر به توجه به این قواعد است. امریکا چگونه به این نقطه رسید؟ امریکا که دو سال پیش با خروج یکجانبه از برجام عملاً خود را از امکان بهره‌گیری از سازوکارهای تعبیه شده در این توافق محروم کرده بود، پس از ناکامی در به بن‌بست کشاندن اجرای آن و در روند رویارویی تمام عیار با ایران به ترفند تازه‌ای متوسل شد و با ادعایی تازه به مخالفت با برجام رفت. ممانعت از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در 27 مهرماه که می‌توانست تیر خلاصی به پایبندی ایران به برجام باشد، به نقطه هدفی برای امریکا تبدیل شد که برای رسیدن به آن ابتدا شانس خود را با پیشنهاد قطعنامه‌ای برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و به رأی گذاشتن آن در شورای امنیت امتحان کرد که این قطعنامه با ۱۱ رأی ممتنع، ۲ رأی موافق و ۲ رأی مخالف به تصویب نرسید. واشنگتن سپس کوشید با بهره‌گیری از یک تفسیر اشتباه از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از یک سو و بهره‌گیری از سازوکارهای آیین‌نامه‌ای منشور سازمان ملل از سوی دیگر مکانیسم ماشه را به جریان بیندازد. تفسیر مطلوب امریکا هم برپایه این ادعا بود که نام این کشور به عنوان یکی از اعضای مشارکت کننده در برجام در زمان تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت درج شده است و زیر سایه آن می‌تواند همچنان به رغم پایان دادن به حضورش در برجام، پرونده شکایت علیه ایران در شورای امنیت را کلید بزند و زمینه را برای بازگشت تحریم‌های چندجانبه سازمان ملل فراهم کند. اقدامی که به این معنا بود دولتمردان امریکا در یک اقدام ضربتی و با نادیده گرفتن همه اقداماتی که در اعلام رسمی خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه علیه ایران ترتیب داده بودند، صرفاً با اتکا به یک تفسیرخودخوانده از قطعنامه 2231 خواستار به جریان انداختن مکانیسم ماشه علیه ایران می‌شدند. مطابق روالی که «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ بک» نامیده می‌شد و برای مواجهه با تخطی ایران از تعهدات برجامی‌اش در این توافق در نظر گرفته شده بود، یک عضو برجام می‌توانست با تحویل یک نامه شکایت کتبی به رئیس شورای امنیت، عملی شدن این مکانیسم را آغاز کند. این چنین بود که امریکا ذیل همان تفسیر مطلوب خود و در جایگاه مدعی یک عضو توافق، نامه شکایت خود را به رئیس شورای امنیت تحویل داد و شورا هم 30 روز فرصت داشت که درباره قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها رأی‌گیری کند؛ اما در این رأی‌گیری، کشور معترض نیز می‌توانست با استفاده از حق وتوی خود، از تصویب قطعنامه تداوم لغو تحریم‌ها جلوگیری کند تا بدون نیاز به حمایت سایر اعضای دائمی، تحریم‌های پیشین شورای امنیت را بازگرداند. امریکا این‌گونه محاسبه کرده بود که این قطعنامه ظرف ۱۰ روز در دستور کار شورای امنیت قرار می‌گیرد و با وتویی که انجام خواهد داد، می‌تواند همه قطعنامه‌های لغو شده پیشین را بار دیگر بازگرداند. اما ماجرا زمانی جالب‌تر شد که ساعاتی بعد از تحویل نامه امریکا به رئیس شورای امنیت، فرانسه، آلمان و انگلیس با انتشار بیانیه‌ای عملاً وجاهت امریکا به عنوان یک عضو برجام را زیر سؤال بردند و شکایت آن را هم به دلیل آن‌که این کشور دیگر عضوی از این توافق به شمار نمی‌آید، غیر قابل پیگیری توصیف کردند. کمی بعد از بیانیه این سه عضو شورای امنیت و شریک برجام، 10 عضو دیگر از اعضای شورای امنیت، در مخالفت با بهره‌گیری امریکا از سازوکار ماشه خطاب به رئیس شورا نامه زدند و مخالفت علنی خود را با پیگیری خواسته امریکا اعلام کردند. بروز این چالش جدی باعث شد که مقام‌های این کشور به طور یکجانبه و خارج از چارچوب شورای امنیت مدعی شوند که از نظر امریکا قطعنامه‌های پیشین علیه ایران بعد از پایان فرصت 30 روزه مکانیسم حل اختلاف برجام بازگردانده و لازم‌الاجرا خواهد شد. به این ترتیب «مایک پمپئو»، وزیر خارجه امریکا بر همه تحولاتی که کشورش را در نقطه انزوا قرار داد، چشم بست و اعلام کرد که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از نیمه شب ۲۰ سپتامبر (۳۰ شهریور) باز خواهند گشت. موضعی که پیدا بود مورد پذیرش جهانی قرار نخواهد گرفت و اغلب کشورها از اجرای قطعنامه‌هایی که یکجانبه وضع شده باشند سر باز خواهند زد تا امریکا مجبور شود به تنهایی تفسیر خود از قطعنامه ۲۲۳۱ را مبنای عمل قرار دهد و شرایطی غیر قابل پیش‌بینی ایجاد کند. دست رد اروپا تنها مقام‌های ایرانی نبودند که اعتقاد داشتند علی رغم ادعاهای امریکا برای بازگرداندن تحریم‌های چندجانبه علیه ایران در بیستم سپتامبر اتفاقی نخواهد افتاد. چه سه کشور اروپایی روز گذشته به طور مشترک و یک روز پیش از تاریخ موعود امریکا در نامه‌ای به شورای امنیت اعلام کرده‌اند که تعلیق تحریم‌ها علیه ایران بعد از تاریخ ۲۰ سپتامبر کماکان ادامه خواهد داشت. فرانسه، انگلیس و آلمان در این بیانیه تصریح کرده‌اند هر تصمیم یا اقدامی برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، فاقد اثر قانونی خواهد بود. «میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در «وین» هم در توئیتی در واکنش به بیانیه سه کشور اروپایی این مسأله را مسلم دانست و تلاش‌های امریکا را فاقد اعتبار خواند. «اولیانوف» در این رابطه نوشت: «کاملاً درست است. نیاز به گفتن ندارد زیرا تلاش امریکا برای فعال کردن اسنپ‌بک از نظر قانونی و رویه‌ای فاقد اعتبار است». او تأکید کرد که در جامعه بین‌المللی عملاً درباره این موضوع اتفاق نظر وجود دارد. پیشتر مقام‌های چینی هم مجوز امریکا برای رجوع به سازوکارحل اختلاف برجام را رد کرده بودند. در پی چنین مواضعی بود که یک مقام سازمان ملل که خواسته نامش فاش نشود در گفت‌وگو با پایگاه «دیپلماتیک» به اقدامات احتمالی امریکا پیرامون تحریم‌ها اشاره کرده و گفته است که این کشور احتمالاً نامه‌ای به رئیس‌ شورای امنیت ارسال خواهد کرد و با بزرگنمایی بازگشت تحریم‌ها علیه ایران خواستار تشکیل کمیته ناظر بر اجرای تحریم‌ها و هیأت کارشناسان خواهد شد. او تأکید کرده است که«هیچ‌کدام از این اتفاقات رخ نخواهد داد چون هیچ اجماعی در داخل شورای امنیت وجود ندارد.» اینک امریکا در تلاش است فارغ از چارچوب‌های رسمی سازمان ملل و قطعنامه شورای امنیت صرفاً با اتکا به چند کشور برای تشکیل نوعی ائتلاف جهت اجرایی کردن قطعنامه یارگیری کند و برای کشورها و شرکت‌های سازنده سلاح، خط و نشان بکشد که چنانچه بعد از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران به این کشور سلاح بفروشند، مشمول تحریم‌های امریکا خواهند شد. به نظر می‌رسد تا اینجای کار حداقل تأثیر قانون‌شکنی دولت ترامپ این باشد که در اروپا و میان نزدیکترین هم‌پیمانان امریکا اراده بی‌سابقه‌ای برای جدایی از این کشور و عدم پیروی از سیاست‌های دیکته شده آن به وجود آمده باشد و این سو هم ایران نشان داد که توانسته تاکنون با توان اندک، کشوری همچون امریکا را از اهرم‌های مؤثر سیاسی محروم کند و بدون تسلیم شدن به حلقه کشورهای ابرقدرت، در راستای تأمین منافع ملی گام‌های مؤثری بردارد.

بــــرش متن بیانیه تروئیکای اروپا

انگلیس، آلمان و فرانسه در نامه‌ای به شورای امنیت گفته‌اند که به توافق هسته‌ای با ایران پایبند هستند و تعلیق تحریم‌ها علیه ایران، بعد از تاریخ ۲۰ سپتامبر ادامه خواهد یافت. این سه کشور اروپایی تصریح کرده‌اند هر تصمیم یا اقدام برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، «فاقد اثر قانونی خواهد بود». متن بیانیه تروئیکای اروپایی به شرح زیر است: ما در نامه قبلی خطاب به رئیس شورای امنیت در تاریخ ۲۰ اوت ۲۰۲۰ مشترکاً دیدگاه خود را اعلام کرده‌ایم که ابلاغیه‌ای که ایالات متحده ادعا می‌کند ذیل بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت صادر و آن را میان اعضای شورای امنیت توزیع کرده فاقد تأثیرات قانونی است و بنابراین، نمی‌تواند رویه‌های پیش‌بینی‌شده ذیل بند ۱۱ را اجرایی سازد. نتیجه آنکه، هر گونه تصمیم و اقدام که بر اساس این رویه یا پیامدهای احتمالی آن اتخاذ شده باشند نیز فاقد تأثیرات قانونی خواهند بود. ما دیدگاهمان را به صورت گسترده در شورای امنیت ابراز کرده‌ایم که رئیس شورا در جمع‌بندی مورخ ۲۵ اوت خود به آن اشاره کرد. از دیدگاه‌های ابرازشده در بالا این نتیجه گرفته می‌شود که از تاریخ ۲۰ سپتامبر، قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (مصوب سال ۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (مصوب ۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (مصوب ۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (مصوب ۲۰۰۸)، ۱۸۴۵ (مصوب ۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (مصوب ۲۰۱۰) کماکان به موجب مفاد بند ۷ (a) قطعنامه ۲۲۳۱ (مصوب ۲۰۱۵) ملغی خواهند بود. در نتیجه، هر تصمیم یا اقدام با هدف بازگرداندن قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (مصوب سال ۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (مصوب ۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (مصوب ۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (مصوب ۲۰۰۸)، ۱۸۴۵ (مصوب ۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (مصوب ۲۰۱۰) فاقد تأثیرات قانونی خواهند بود. سه کشور اروپایی به اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ که در سال ۲۰۱۵ در تأیید برجام صادر شده متعهدند. ما تلاش خستگی‌ناپذیری برای حفظ توافق هسته‌ای داشتیم و خود را به تداوم انجام این کار متعهد می‌دانیم.