همزمانی چرخه های تجاری؛ عاملی موثر در رونق و رکود کشورها
پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :
به گزارش نامه نیوز به نقل از روابط عمومی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، دکتر شهریار زروکی، استادیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران و همکاران[1][1] در مقاله ای با عنوان «تحلیل اثر رونق و رکود اقتصادی برآلایندگی محیط زیست در ایران: با تمرکز بر بخش های اقتصادی» که در شماره 141 فصلنامه علمی- پژوهش برنامه ریزی و بودجه موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی به چاپ رسیده است، به بررسی همزمانی چرخه های تجاری بین کشورها و شناسایی علل آن با تمرکز بر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس پرداخته است.
چرخه های تجاری، نوعی نوسانات با قاعده و منظم در فعالیت های کلان اقتصادی کشورهاست که عمدتاً به وسیله بنگاه های تجاری سازماندهی میشوند. یک چرخه با یک دوره رونق اقتصادی که همزمان در فعالیت های متعدد اقتصادی رخ میدهد، شروع و به دوره رکود و انقباض منتهی میشود.
در حقیقت، چرخه های تجاری، یافتن عوامل تاثیرگذار و روشهای برخورد با آنها یکی از مهمترین مباحث مورد بررسی در اقتصاد کلان کشورهاست و با مراجعه به ادبیات اقتصادی، شواهد زیادی را می توان یافت که وقوع رونق و رکود در یک کشور موجب ایجاد رونق و رکود در سایر کشورها می شود (Kalemli-Ozcan et al, 2013). به طور کلی، در صورت وجود تشابه ساختاری یا شراکت تجاری بین کشورها، مسئلۀ همزمانی چرخههای تجاری به وجود می آید (Imbs, 2003; Canova & Dellas, 1993) و دانستن درجه همزمانی چرخه های تجاری بین کشورها و شناسایی علل آنها، از جمله موارد مهمی هستند که تصمیم گیری سیاستگذاران را تحت تاثیر قرار می دهند.
در این گزارش علمی بر آنیم تا به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا تشابه الگوی تجارت خارجی در 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (امارات، عربستان، قطر، بحرین، کویت، و عمان) که از نظر شرایط مکانی، جغرافیایی، و سیاسی با یکدیگر تشابه دارند و تمام آنها کشورهایی وابسته به درآمد نفتی هستند، به همزمانی چرخه های تجاری و نزدیک شدن دوره های رونق و رکو د آنها منجر می شود؟
بررسی این پرسش از این نظر اهمیت دارد که به دلیل سهم بزرگ نفت در این منطقه، میتوان بررسی نمود که چرخه های اقتصادی کشورهای مورد نظر به قیمت و فروش نفت بیشتر وابسته است یا این که الگوی مشابه تجارت خارجی آنها نیز بر همزمانی این چرخه ها تاثیرگذار است. نتایج این گزارش با کنترل اثر 3 متغیر شباهت وابستگی به نفت، شباهت سیاست پولی و مالی این کشورها ارائه شده است.
بدین منظور برای یافتن تاثیر عامل شباهت الگوی تجارت بر همزمانی چرخه های تجاری بین 6 کشور عضو شورای خلیج فارس در سالهای 2012-1980، ابتدا شاخص های مورد نظر تعیین شده و سپس با استفاده از یک معادله اقتصاد سنجی پانل، تاثیر عامل مورد نظر را بر همزمانی چرخه های تجاری برآورد شده است.
اما منظور از همزمانی چرخه های تجاری این است که آیا این کشورها در زمینه تجارت خارجی نقاط فراز و فرود یکسانی داشته اند. یکی از متغیرهایی که می تواند عاملی برای همزمانی چرخه های تجاری باشد، شباهت الگوی تجارت خارجی کشورهای نفتی است. نظم های آماری حاکی از روند مشابه تجارت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با شرکای خارجی تجاری شان هستند؛ به گونه ای که در سالهای1980 تا 2012 به سمت افزایش تجارت با دو کشور چین و هند و کاهش تجارت با سایر شرکای صنعتی تجاری شان پیش رفته اند. بنابراین، افزایش شباهت الگوی تجارت بین دو کشور موجب انتقال شوک های مشترک به این کشورها و در نتیجه، اثر مشابه بر چرخه های تجاری آنها می شوند. علت این چرخه های تجاری همزمان، همبستگی متقابل اقتصادها در دنیاست که در این میان عواملی از قبیل تجارت، وجود اتحادیه پولی، تشابه ساختار صنعتی، همگرایی مالی، تشابه سبد صادرات و واردات، درجه توسعه یافتگی کشورها، وجود متغیرهای جاذبه مانند فاصله بین دو کشور و زبان مشترک، از عوامل تاثیرگذار بر همزمانی چرخه های تجاری کشورها با یکدیگرند (صادقیان فرد، 1387).
همچنین تشابه ساختار صنعتی (limbs,1998,1999, 2003) و تخصص گرایی از عوامل دیگر توضیح دهنده همزمانی چرخه های تجاری هستند. کشورهایی که ساختار صنعتی مشابه تری دارند، باید همزمانی بیشتری در چرخه های تجاری آنها دیده شود. عامل تاثیرگذار دیگر، درجه باز بودن مالی و همگرایی مالی کشورهاست که در فرآیند جهانی شدن کشورها نقش موثری داشته است. ادبیات اقتصادی، جواب دقیقی در مورد اثر درجه باز بودن مالی بر همزمانی چرخه های تجاری ندارند و دلیل آن، مشکلات محاسبه درجه باز بودن مالی و محدودیت در داده های دسترس پذیر است (Alsadoun, 2009).
قراردادهای تجاری مانند اتحادیه های پولی و هماهنگی سیاست های پولی (Rose & Engel,2002) و مالی (Akın & Kose, 2008) نیز نقش مهمی در حرکتهای چرخه های تجاری دارند. کشورهایی با روابط تجاری عمیق تر، بیشتر تمایل دارند که به صورت صریح یا ضمنی سیاستهای پولی یا حتی سایر سیاست های مشابه با یکدیگر را داشته باشند. این سیاست ها ممکن است بر چرخه های تجاری آنان نیز تاثیرگذار باشند. از این رو، علاوه بر عامل تجارت، تشابه سیاست های اقتصادی نیز در همبستگی چرخه های تجاری کشورها دخیل هستند (Inklaar et al., 2008).
شباهت الگوی تجارت؛ کشورهای عربی عامل موثر بر همزمانی چرخه های تجارینتایج پژوهش نشان میدهد که همزمانی زیادی بین چرخه های تجاری این کشورها وجود دارد و مشابهت زیادی بین شرکای تجاری این کشورها و روند مشابه تجارت خارجی آنها مشاهده می شود که از نظر تئوری، به انتقال شوک های مشترک به این کشورها و افزایش همزمانی چرخه های تجاری آنها منجر می شوند. اما عوامل دیگری بر همزمانی چرخه های تجاری تاثیر می گذارند و برای آن که بتوانیم تخمین بهینه تری از ضریب متغیر «شباهت الگوی تجارت» به دست آوریم، اثر آنها را نیز در نظر می گیریم.
یکی از ویژگی های مهم اقتصاد این 6 کشور، مشابهت ساختار اقتصادی از نظر وابستگی به منابع نفتی است که باید نوسان های آن را به عنوان عاملی مهم بر هم حرکتی چرخه های تجاری این کشورها در نظر بگیریم. مشابهت سیاست پولی و مالی نیز عوامل دیگری هستند که اثر مثبتی بر همزمانی چرخه های تجاری کشورها می گذارند.
بنابراین، باکنترل این سه عامل مستقل، ضریب متغیر شباهت خارجی را تخمین می زنیم. نتایج حاصل از تخمین مدل همزمانی چرخه های تجاری 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس با وجود کنترل اثر سه متغیر شباهت وابستگی به نفت، شباهت سیاست پولی و شباهت سیاست مالی نشان میدهند که شباهت الگوی تجارت این کشورها عاملی است که به طور مثبت بر همزمانی چرخه های تجاری این 6 کشور تاثیر می گذارد و مقدار ضریب این متغیر بر همزمانی چرخه های تجاری کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به میزان 1/5 است.
شایان ذکر است که دانستن میزان همزمانی چرخه های تجاری این کشورها، می تواند تصمیم گیری سیاست گذاران را تحت تأثیر قرار دهد.
دیدگاه تان را بنویسید