سرنوشت بورس در دست نوسهامداران / آیا می‌توان به تغییر رفتار نوسهامداران اعتماد کرد؟

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

به گزارش نامه نیوز، اما اگر دقیق‌تر به آمار نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که از ۲۰ آبان به این سو، مسیر حرکت سرمایه با تغییر جهت ۱۸۰ درجه‌ای به نفع بورس تهران تغییر یافته است. طبق اعلام سازمان بورس تهران به‌طور میانگین از ۲۰آبان تا کنون، ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد تومان در روز وارد بازار سهام شده و این روند تا جایی ادامه یافته که ارزش روزانه معاملات از ۶ هزار میلیارد تومان (تا پیش از ۲۰ آبان۹۹) به بیش از ۲۲هزار میلیارد تومان در روز رسیده که بیانگر تحولی اساسی در مسیر حرکت نقدینگی است. بسیاری از کارشناسان معتقدند سهامدارانی که در طول یک سال گذشته وارد بازار شده‌اند، به یک بلوغ نسبی رفتاری رسیده‌اند که این امر باعث ایجاد ثبات در بازار شده است. این دسته از تحلیلگران معتقدند دولت نیز با همین توجیه، اتکای بودجه به درآمدهای حاصل از بورس را افزایش داده است. اما طبق بررسی‌های صمت قریب به اتفاق کارشناسان اقتصاد رفتاری با این گزاره کاملا مخالفند و معتقدند تا زمانی که بازار درگیر دوره اصلاحی جدی دیگری نشده نمی‌توان رفتار نوسهامداران را مورد قضاوت قرار داد. این عده از تحلیلگران بر این نکته تاکید دارند که در روزهای خوب و صعودی معمولا تازه‌واردان رفتار غیرمعقول و هیجانی ندارند به همین دلیل نحوه عملکرد سهامداران را باید در شرایطی سنجید که بازار دوره اصلاح را آغاز کرده است.

برای جلوگیری از خروج سرمایه چه باید کرد؟

نازنین موسوی، کارشناس اقتصاد رفتاری درباره نحوه رفتار سهامداران تازه‌وارد در دوره‌های ریزشی به صمت گفت: برای قضاوت رفتار سهامداران باید منتظر دوره ریزشی جدیدی باشیم تا ببینیم چه واکنشی نشان خواهند داد؟ در روزهای رشد بازار نمی‌توان گفت سهامداران منطقی عمل می‌کنند یا خیر! از آنجایی که انسان ذاتا در برابر ضرر حساسیت بیشتری نسبت به سود نشان می‌دهد، انتظار می‌رود در روزهای ریزشی بازار بازهم شاهد رفتارهای احساسی تازه‌واردهای بورسی باشیم.

اهمیت فاصله بین آموزش و چالش

این کارشناس اقتصاد رفتاری با اشاره به تجربیات اخیر نوسهامداران در بازار سرمایه، عنوان کرد: اصلی وجود دارد که می‌گوید، اگر افراد آموزشی ببینند و پس از مدت کوتاهی به چالش کشیده شوند، احتمال استفاده دوباره از آموزه‌های جدید بسیار بیشتر است. به‌عبارتی می‌توان گفت که نوسهامداران به‌تازگی آموزش‌هایی را دیده‌ و برخی مسائل را در بورس تهران تجربه کرده‌اند، حالا اگر دوباره در کوتاه‌مدت شرایط چالشی در بازار ایجاد شود، احتمال واکنش منطقی و عقلانی‌تر این افراد بسیار بالاست. برای مثال، اگر فردی در سال ۹۲ در بورس متحمل ضرر شده باشد، لزوما قرار نیست به پشتوانه آن تجربه در سال ۹۹ رفتار عقلایی و منطقی را از خود نشان دهد. دلیل آن هم فراموشی است، چراکه انسان‌ها به سرعت تجربیات گذشته را فراموش می‌کنند.

تلنگر کارساز است

موسوی درباره نحوه فیدبک به فعالان بازار سهام گفت: برای حل مشکل واکنش‌های هیجانی نوسهامداران نیز می‌توان از تلنگرهایی استفاده کرد که افراد کمتر مرتکب خطا شوند. برای مثال، اگر سیاست‌گذار دستور می‌داد هر سهامداری به روزانه و مرتب فیدبک‌هایی از فعالیت در بازار دریافت کند، شاهد تغییرات محسوسی در نحوه رفتارش در بازار می‌بودیم. کار سختی هم نیست، می‌توان با استفاده از داده‌های معاملاتی سهامداران، بازخورد نحوه فعالیت هر فرد را در بازار سهام به صورت روزانه به وی اطلاع داد تا با بررسی نقاط قوت و ضعف خود، به فکر اصلاح رفتارش بیفتد.

مقایسه سهامداران با یکدیگر

این تحلیلگر اقتصاد رفتاری با کارساز دانستن مقایسه سهامداران با یکدیگر به صمت گفت: علاوه بر این موارد، می‌توان امکانی فراهم کرد تا افراد خود را با یکدیگر مقایسه کنند. از سویی هم باید سهامداران را متوجه این مسئله کرد که خرید و فروش زیاد لزوما باعث موفقیت آنها در بورس نخواهد شد. برای مثال، بارها شاهد بوده‌ایم که افراد از صف‌ خرید به سمت صف فروش می‌رفتند، سیاست‌گذار می‌توانست با انتشار اطلاعاتی در صفحات کاربری معامله‌گران آنها را متوجه این مسئله کند که تحقیقات نشان داده خرید و فروش زیاد ممکن است باعث وارد آمدن ضررهای سنگین به سهامداران شود. همین راهکارهای ساده می‌توانست باعث تعدیل رفتار نوسهامداران شود.

وی با تاکید بر اهمیت یادآوری خطا در روند اصلاح رفتاری سهامداران، توضیح داد: به اعتقاد من، اگر مسئولان به این فکر بودند که با سازکار مشخصی خطاهای افراد را به آنها یادآوری کنند هم احتمال بروز رفتارهای هیجانی و نامعقول به مراتب کمتر می‌شد. برای مثال، می‌توان با تهیه محتوای سمعی و بصری به مردم یادآوری کرد که کدام تصمیم‌ها در روند معاملات آنها تاثیرات منفی داشته و چطور باید از اتخاذ دوباره این تصمیمات اجتناب کنند.

چه کسانی از بازار خارج شدند؟

موسوی با اشاره به افرادی که سرمایه خود را از بازار خارج کرده‌اند، یادآور شد: سهامدارانی که از بازار خارج شده‌اند افرادی بودند که تعریف درستی از ریسک نداشتند و با مفهوم آن آشنا نبودند و نمی‌دانستند وارد چه بازار پرریسکی شده‌اند. از همین‌رو با منفی شدن بازار به سرعت از بازار خارج شدند.

چه کسانی در بازار مانده‌اند؟

این تحلیلگر رفتاری با توضیح درباره تازه‌واردانی که همچنان سرمایه خود را در بازار نگه داشته‌اند، اظهارکرد: این دسته از سهامداران به دو گروه تقسیم می‌شوند، عده‌ای از کسانی که در بازار مانده‌اند این روزها در ضرر جدی و سنگینی هستند و به امید جبران این ضررها سهام خود را نمی‌فروشند.

افراد زیادی از این دسته، بارها از من پرسیده‌اند که برای جبران این ضررهای سنگین چه کار کنیم؟ من هم مانند اغلب کارشناسان معتقدم این افراد در شرایط کنونی نخواهند توانست ضررهای سنگینی را که متحمل شده‌اند. در سایر حوزه‌ها (مانند بازار ارز، طلا و...) جبران کنند، به همین دلیل توصیه می‌کنم سهام خود را نگه داشته و نفروشند. عده دیگری از افرادی که در بازار مانده‌اند کسانی هستند که با مفهوم ریسک آشنایی بیشتری دارند و اصطلاحا «صفر کیلومتر» نیستند. با توجه به این مسئله، درحال‌حاضر نمی‌توان گفت که سهامداران به‌طور قطع رفتار منطقی‌تری در روزهای ریزشی بازار خواهند.

رفتار دولت در بورس سفته‌بازی را تقویت می‌کند

مجتبی دیبا، کارشناس و فعال بازار سرمایه با اشاره به سیاست‌های انبساطی دولت و ترسیم چشم‌انداز بورس در سال ۱۴۰۰ به صمت گفت: این چشم‌اندازها هستند که عامل حرکت بازارها می‌شوند! با توجه به سیاست‌های انبساطی اتخاذشده از سوی دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۰ می‌بینیم که بازار هم فعلا واکنش خوبی به آن نشان داده است اما این لایحه باعث‌شده ابهامات زیادی درباره آینده بازار به‌وجود آید. وی در ادامه افزود: از سویی اما مشخص نیست دولت با چه ذهنیتی اقدام به تنظیم این بودجه کرده است؟ این مسئله برای ما گنگ و مبهم است. برای مثال برآورد دولت از مالیات بر عایدی سرمایه (در بازار سهام) برای سال ۱۴۰۰، نسبت به آنچه امسال میسر شده حدود ۶برابر افزایش نشان می‌دهد که بسیار عجیب است. اگر دولت اطمینان دارد این مالیات از محل بورس اخذ می‌شود پس می‌توان گفت باید حجم معاملات به مقدار قابل‌توجهی افزایش یابد تا این میزان مالیات بر عایدی سرمایه از بورس تهران به حساب دولت واریز شود.

سیاست‌گذاری تورم‌زا

این تحلیلگر بورس با اشاره به سیاست‌های تورم‌زای دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۰، عنوان کرد: مواردی مانند تعیین نرخ ۱۱هزار و ۵۰۰تومانی برای نرخ دلار در کنار جداسازی بخش بزرگی از صنایع کشور از ارز ۴۲۰۰ تومانی، سیگنال تورم را به جامعه می‌دهد. در حالی‌ که بازار تاکنون فکر می‌کرد (با توجه به اظهارات رئیس کل بانک مرکزی) سیاست‌های انقباضی در دستور کار دولت قرار می‌گیرد. این مواردی که ذکر شد همگی نشانگر وجود نوعی واگرایی در بودجه ۱۴۰۰ است.

مجلس و بودجه

دیبا ضمن تاکید بر اهمیت نحوه نگاه مجلس به بودجه ۱۴۰۰ به صمت گفت: نگاه مجلس هم در این بین بسیار مهم است، اگر به اظهارات رئیس مجلس یازدهم توجه کنید در می‌یابید که نوعی تناقض در سیاست‌های نمایندگان وجود دارد. برای مثال، آقای قالیباف زمانی که لایحه بودجه به مجلس رسید اظهار کردند که مجلس تمایل به دوری از سیاست‌های انبساطی دارد اما ایشان در ادامه سخنانش به لزوم استفاده از بسته‌های معیشتی اشاره کرد که کاملا در تضاد با سیاست‌های انقباضی است! وی در ادامه تصریح کرد: این تضادهای مجلس را وقتی در کنار ابهامات موجود در لایحه می‌گذاریم، متوجه می‌شویم که بازار با وجود واکنش مثبتی که امروز نشان داده، نسبت به آینده کاملا مردد است و هیچ ذهنیت درستی از چشم‌انداز بازار سهام در دست نیست. اما بازار از این تردیدها استفاده کرده تا ریزش‌های ماه‌های اخیر را کمی جبران کند تا شاید این ابهامات برطرف و تکلیف بازار سهام نیز مشخص‌تر شود. از همین‌رو بازار هم به‌طور گام به گام و با حفظ جانب احتیاط به کارش ادامه می‌دهد تا کمی از تردیدها کاسته شود.

اتکای بیش از حد بودجه ۱۴۰۰ به بورس!

این کارشناس بازار سهام با اشاره به اتکای بیشتر بودجه ۱۴۰۰ به درآمدهای حاصل از بورس، بیان کرد: به‌عنوان نمونه، درباره عرضه سهام شستا در بورس، دولت توانست در ۵دقیقه حدود ۱۵هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند. اگر به لایحه بودجه ۱۴۰۰ توجه کنیم، می‌بینیم که دولت همین مدل رفتاری را برای سال بعد هم در نظر گرفته است. اما من بر این باورم که اگر دولت به این رویه ادامه دهد، به‌طور قطع با شکست مواجه می‌شود اما شواهد این را به ما نشان می‌دهد که مقامات اقتصادی دولت فعلا قصدی برای تغییر این مدل ندارند. از سویی باید به مسئله عرضه اوراق هم توجه داشت، چراکه دولت روی این مورد هم حساب کرده اما نباید فراموش کرد که اگر قیمت‌های اوراق مناسب نباشد خریدار چندانی هم نخواهد داشت.

تغییر رویکرد الزامی است

دیبا در ادامه با بیان لزوم تغییر رویکرد مسئولان دولتی در زمینه بازار سرمایه، عنوان کرد: اما اگر دولت با تغییر رویه درصدد عرضه واقعی سهام شرکت‌های دولتی باشد می‌توان امیدوار بود که واکنش‌های سهامداران تازه‌وارد و قدیمی واقعی‌تر شود، درحال‌حاضر وقتی سهامی عرضه می‌شود و احیانا موجب ریزش هم می‌شود، سهامداران از خرید سهام بعدی دولتی هم خودداری می‌کنند. وی در ادامه با تاکید بر اهمیت شادابی بازار گفت: با این وجود، بازار به طراوت و نشاط احتیاج دارد، ظاهرا دولت نیز با این پیش‌بینی‌هایی که در بودجه اعلام شده قصد دارد عرضه‌های اولیه بیشتری را در بازار بورس داشته باشد. اما نباید فراموش کرد که اگر دولت الگوی رفتاری خود را تغییر ندهد، بسیاری از این عرضه‌ها با شکست روبه‌رو می‌شوند.

این تحلیلگر بازار سهام با توضیح درباره انتظارات سهامداران تازه‌وارد از دولت به صمت گفت: این رفتارهای دولت باعث شده بسیاری از تازه‌وارد‌ها انتظار داشته باشند مثلا دولت با حمایت از بورس، ارزش سهام را به ۱۰ برابر افزایش دهد. از سویی دولت نیز ادعا می‌کند که قصد دارد شادابی و نشاط را به بازار ببخشد و آن را رشد دهد، اما این بازار سرانجام در نقطه‌ای باید اصطلاحا خالی کند، اینجا دقیقا همان نقطه‌ای است که بسیاری از سهامداران تازه‌کار سرخورده می‌شوند. چراکه این معامله‌گر تازه‌وارد سهمی را مثلا هزار تومان خریده و در اثر حمایت‌های دولت از بازار ارزش آن ۱۰ برابر شده و به ۱۰هزار تومان رسیده است. اما حالا که بازار وارد دوره اصلاح شده نرخ سهام این افراد هم کاهش یافته، اما این معامله‌گران انتظار دارند دولت باز هم به حمایت خود ادامه دهد تا نرخ سهامش از ۱۰ به ۱۰۰هزار تومان افزایش یابد. به همین دلیل است که معتقدم رفتار دولت باعث سرخوردگی افراد تازه‌وارد به بورس می‌شود.

دیبا در پایان ضمن اشاره به نگاه سفته‌بازانه اغلب تازه‌کاران بورسی، تاکید کرد: ما نباید خودمان را فریب دهیم، بخش بزرگی از سهامداران به‌دنبال فعالیت‌های سفته‌بازانه هستند و اصلا با همین ایده وارد بازار سهام شده‌اند، البته حضور سفته‌بازان در بازارهای مالی تا حدودی می‌تواند مفید واقع شود اما در بورس تهران این میزان از حد معمول خود بسیار بیشتر است به نحوی که غالب افراد در پی این هستند که به هر قیمتی شده در همه مقاطع زمانی ارزان بخرند و گران بفروشند، به‌عبارتی می‌توان گفت هیچ‌کس به فکر تقویت تولید با نگاه بلندمدت به بازار نیست!

سخن پایانی...

برخی کارشناسان معتقدند اگر دولت در نحوه نگاه خود به بازار تجدیدنظر نکند بار دیگر شاهد اتفاقاتی خواهیم بود که در مرداد گذشته رخ داد و حتی ممکن است ریزش‌های مورد انتظار این‌بار بسیار شدیدتر از دوره اصلاحی تابستان ۹۹ هم باشد. این عده از تحلیلگران با تاکید بر افزایش برآورد دولت از درآمدهای حاصل از بورس ادعا می‌کنند که دولت به احتمال بسیار زیاد قصد دارد تا عرضه‌های اولیه را افزایش دهد تا بتواند هم مالیات بیشتری از سهامداران اخذ کند (مالیات بر عایدی سرمایه) و هم شرکت‌های دولتی تامین مالی خوبی را داشته باشند. اما همانطور که گفته شد اغلب کارشناسان بر این باورند که اگر دولت تغییری در زاویه نگاهش به بورس ایجاد نکند، افزایش تعداد عرضه‌های اولیه هم دردی از بورس و کسری بودجه ۱۴۰۰ دوا نخواهد کرد چراکه این بار خروج سرمایه بسیار شدیدتری در انتظار بازار خواهد بود!

منبع:صمت