سایه سنگین انتخابات ۱۴۰۰ بر سر برجام/ احیای توافق هسته‌ای ایران به تعویق می‌افتد؟
مذاکرات هسته‌ای وین روند کندتری به خود گرفته، در سایه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران و چشم انداز پیش رو، برخی شخصیت‌ها و محافل سیاسی در آمریکا از دولت جو بایدن خواسته‌اند تا مشخص شدن نتیجه انتخابات ایران، صبر کند.
«آمریکا با برداشتن همه تحریم‌های مربوط به پرونده هسته‌ای ایران موافقت کرده، اما حاضر به برداشتن «همه تحریم‌ها» که مطالبه اصلی ایران است، نیست.» العربی الجدید از یک تعلیق در جریان مذاکرات‌هسته‌ای ایران برای احیای برجام خبر می‌دهد. دور پنجم مذاکرات وین در حالی هفته گذشته به پایان رسید که به گفته مذاکره‌کنندگان ارشد ایران، هنوز منافع ایران در توافق جدید تامین نشده است و تا تامین همه منافع ایران این مذاکرات ادامه دارد. هم‌اکنون دور پنجم مذاکرات در وین در جریان است. نماینده روسیه می‌گوید این دورِ نهایی مذاکرات است.
آنچه که ایران آن را منافع می‌نامد، آمریکا تحریم‌هایی که نباید علیه ایران برداشته شود می‌خواند؛ تعلیق در مذاکرات هسته‌ای در حالی که از مرحله نگارش متن توافق نیز عبور کرده است فقط می‌تواند به یک دلیل باشد، انتخابات ریاست جمهوری ایران.
العربی الجدید با انتشار گزارشی جزئیات جدید و دست اولی از مذاکرات وین منتشر کرده. در بخشی از این گزارش آمده است: آمریکا با برداشتن همه تحریم‌های مربوط به پرونده هسته‌ای ایران موافقت کرده، اما حاضر به برداشتن «همه تحریم‌ها» که مطالبه اصلی ایران است نیست. ایران تأکید می‌کند که «رفع تحریم‌های هسته‌ای به تنهایی کافی نیست، چون برخی تحریم‌های غیر هسته‌ای شامل تحریم‌های بانکی و نفتی می‌شود».
در این گزارش آمده است: آمریکا موافقت کرده که تحریم‌های وضع شده علیه شبکه نفتی و بانک مرکزی ایران را که پیش‌تر در ذیل قوانین «کاتسا» تحریم شده بودند «به تعلیق درآورد». دولت امریکا با رفع ۷۰۰ تحریم از ۱۵۰۰ تحریم وضع‌شده علیه ایران موافقت کرده، اما حاضر به برداشتن برخی تحریم‌ها نیست. امریکا تأکید می‌کند که برای رسیدن به توافق، ازسرگیری عمل به تعهدات ازجانب ایران کفایت نمی‌کند بلکه ایران باید به وضعیت پیش از نقض تعهدات برگردد. ایران با کاهش ذخایر اورانیوم خود موافقت کرده، اما حاضر به نابودکردن سانتریفیوژ‌های پیشرفته خود نیست.
در حالی که ایران و دیگر اعضای برجام، پنج دور تاکنون در وین گردهم آمدند و به طور مستقیم و غیرمستقیم بر سر احیای برجام به گفتگو نشستند و به مرحله نگارش متن آن رسیدند، به یک باره وزیر خارجه آمریکا از عدم امکان احیای برجام گفت. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در این باره گفته: توافقنامه پیشین هسته‌ای با ایران شامل مواردی بود که این کشور را بیش از پیش به قدرت هسته‌ای نزدیک کرد؛ از این رو باید تلاش کنیم برخی مفاد این توافقنامه را تغییر دهیم. ایران بدون توافقنامه هسته‌ای قوی‌تر از ایران با توافقنامه هسته‌ای است؛ از این رو تمامی مقامات آمریکا معتقدند یک تفاهم نامه هسته‌ای خوب می‌تواند ایران را از رسیدن به پیشرفت‌های هسته‌ای به خوبی باز دارد.
به گفته بلینکن، دولت بایدن به دنبال یک توافق هسته‌ای مستحکم و بلندمدت با ایران است. این توافقنامه شامل بند‌هایی باید باشد که برخی فعالیت‌های هسته‌ای ایران به موجب آن تا سال ۲۰۲۵ متوقف شود. وزیر خزانه‌داری آمریکا نیز اخیرا گفته بود همزمان با مذاکرات وین، بررسی خواهیم کرد رفع کدام تحریم‌ها علیه ایران مناسب خواهد بود. این در حالی است که عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد کشورمان می‌گوید موضوعاتی باقیمانده در مذاکرات وین مهم هستند، تا وقتی منافع کشور تامین نشده، مذاکره ادامه دارد. به گفته عراقچی، چند موضوعی که باقیمانده، کماکان موضوعات کلیدی هستند.
سایه انتخابات ریاست جمهوری ایران و گمانه‌زنی‌هایی که درباره آن می‌شود، بر مذاکرات وین سنگینی می‌کند و بیانگر نوعی توقف و تعلیق از جانب آمریکا است. برخی محافل و شخصیت‌ها در این کشور نیز خواستار کندی در روند احیای برجام تا مشخص شدن نتیجه انتخابات ایران شده اند.
جیسون رضاییان روزنامه‌نگار دو تابعیتی ایرانی-آمریکایی واشنگتن پست که در جریان مذاکرات هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با یک هواپیما پول نقد بلوکه شده ایران در آمریکا و تعدادی زندانی ایرانی محبوس در این کشور مبادله شد یادداشتی نوشته و در آن تصریح کرده مذاکرات احیای برجام در وین بسیار حیاتی است، اما با توجه به نزدیک بودن زمان انتخابات ریاست جمهوری ایران، آمریکا می‌تواند دست نگه دارد.
جو بایدن و حسن روحانی روسای جمهور آمریکا و ایران هر دو دلایل روشنی برای بازگشت به توافق هسته‌ای برجام در اسرع وقت دارند، اما آنچه برای همه جهان اهمیت دارد یعنی کارآمد بودن برجام، یک موضوع بحث برانگیز است.
وضعیت داخلی ایران به سرعت در حال تغییر است و دولت بایدن در ادامه تلاش‌هایش برای بازگشت به توافقی که ترامپ از آن خارج شده بود باید این تغییرات را مد نظر قرار دهد. به عنوان کسی که همواره به ارزش تعاملات دیپلماتیک باور داشته و دارم، در مورد حل معضلات ژئوپلتیک با ایران از طریق دیپلماتیک باید کمی کندتر عمل کرد.
امروز نقش تهران و واشنگتن از زمان دولت ترامپ برعکس شده است. آمریکا می‌خواهد به توافق برگردد و ایران پا پس می‌کشد. با توجه به اینکه انتخابات ریاست جمهوری ایران نزدیک است دولت بایدن باید صبر کند و ببیند چه چیزی پیش خواهد آمد.
ایران در یک نقطه عطف تاریخی به سر می‌برد. رد صلاحیت تعداد قابل توجهی از چهره‌های شناخته شده نظام برای ریاست جمهوری شاهدی بر این مدعاست. محمود احمدی نژاد رییس جمهور سابق، علی لاریجانی رییس مجلس سابق و اسحاق جهانگیری معاون اول کنونی دولت حسن روحانی رد صلاحیت شده‌اند. شورای نگهبان تنها صلاحیت هفت داوطلب را تایید کرده که اغلب علنا مخالف هر گونه سازش با غرب هستند.
بسیاری از ناظران انتظار رد صلاحیت احمدی نژاد را داشتند و او هم خواستار تحریم انتخابات شده، اما ردصلاحیت لاریجانی که همیشه یکی از افراد مورد حمایت نظام ایران بوده شاید نتیجه عکس داشته باشد. چه کسی از این به بعد انتخابات ایران را جدی خواهد گرفت وقتی یکی از اصلی‌ترین شخصیت‌های نظام هم به اندازه کافی درون جریان اصلی نیست؟
در نهایت اینکه نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایران جهت‌گیری‌های نظام را تغییر نخواهد داد، اما این رد صلاحیت‌ها و مجادله‌های شدید عمومی بر سر آن می‌تواند سنجه خوبی برای وضعیت این کشور باشد. پوسته وحدت سیاسی ایران از هم گسسته است.
استدلال افرادی که مخالف رویکرد کندتر در مذاکره با ایران هستند این است که توافقی که در دسترس است تحت مدیریت دولت صورت نمی‌گیرد.
ایران به شدت به میلیارد‌ها دلاری که در صورت رسیدن به یک توافق به دست خواهد آورد نیاز دارد. در واقع شاید مذاکره مستقیم با نیروهایی که قویا با هر گونه نزدیک شدن به آمریکا زاویه دارند اتفاق خوبی باشد. از همه این‌ها مهمتر سرنوشت آتی آمریکایی‌هایی که هم اکنون در ایران زندانی هستند نیز حائز اهمیت است. آزادی این افراد یکی از انگیزه‌های دولت بایدن برای ادامه مذاکرات است.
دو مساله را باید مد نظر قرار داد: اول اینکه هر تغییری که در تیم مذاکره کننده ایران رخ بدهد به این معناست که فردی روی کار می‌آید که تجربه و دانش کمتری نسبت به افراد آن سوی میز دارد. مذاکره کنندگان بعدی احتمالا با افزایش تعداد چهره‌های تحریم شده هم به نوعی درگیر خواهند بود.
بسیاری از منتقدان تعامل ایران و غرب می‌گویند نظام ایران میانه‌رو نخواهد شد. اگر این به معنای پذیرش آرمان‌های لیبرال دموکراسی باشد حق با آنهاست، اما اگر به تغییرات رفتاری ایران در مسائل کلیدی نگاه کنیم خواهیم دید که فشار‌ها عمل کرده و انگیزه‌هایی به ایران داده که روند تغییر را طی کند.
دولت بایدن قول یک توافق بلند مدت‌تر و قوی‌تر داده بود. این هدف با ارزشی است که نباید با رسیدن به یک توافق سریع، آن را قربانی کرد. کندتر کردن روند مذاکرات برای فهم بهتر زمین بازی بعد از انتخابات ایران کمک شایان ذکری خواهد بود.
منبع: رویداد۲۴
دیدگاه تان را بنویسید