شبحی که هنوز در کالبد برجام وجود دارد/ سایه مرد مو نارنجی بر سر آینده توافق هسته ای

گزارش اخیر نیویورک تایمز در مورد «سایه میراث ترامپ بر مذاکرات هسته ای  و سیاست خارجی دولت جو بایدن» بسیاری را متوجه چند نکته عمیق  و مهم کرده است. در حالیکه حالا خود دولت ایالات متحده نیز اعلام کرده توافق با ایران «بعید» است، نیویورک تایمز مقصر این اتفاق را ترامپ و سیاستش می داند.

تاثیر اول ترامپ بر سیاست برجامی بایدن؛ ایجاد حس بی اعتمادی

عمده تاثیری که پایگاه نیویورک تایمز می شمرد ایجاد حس «بی اعتمادی» در بین مقامات ایرانی است. ایران و غرب در سال 2015 توافق برجام را امضاء کردند اما در سال 2018 دولت ترامپ بدون بهانه و به صورت غیر قانونی از برجام خارج شد و تحریم های شدیدی را علیه ایران وضع کرد. حالا ایرانی ها نسبت به دولت آمریکا بدبین شده اند. آنها حاضر نیستند به صورت مستقیم با مقامات آمریکایی مذاکره کنند و نمی توانند روی پیشنهادات رابرت مالی، نماینده تیم دیپلماتیک امریکا در وین حساب کنند.

عدم تفاهم و اعتماد عاملی است که یک مذاکره و توافق را نابود می کند و این بی اعتمادی حالا در بین مقامات و مسئولین ایران شکل گرفته و علت آن هم عهد شکنی ترامپ و خروج غیر قانونی آن از برجام بوده است. حالا مقامات ایرانی از خود می پرسند، «از کجا معلوم دولت بعدی آمریکا دوباره از توافق هسته ای خارج نشود؟»

بر اساس گزارش نیویورک تایمز، نگرانی دیگر ایرانی ها به بی اعتمادی شرکت های مختلف باز می گردد. شرکت ها حتی در صورت احیاء برجام در مورد آینده آن مردد هستند چرا که ممکن است برجام پایه محکمی نداشته و بعد از انتخابات 2024 و با تغییر احتمالی دولت آمریکا، تغییر کرده و یا مجددا نابود شود و این یعنی بسیاری از شرکت ها باید همانند سال 2018 کار و تجارت خود را در ایران تعطیل کنند و بعد از هزینه بسیار به کشور خود باز گردند. این عامل شرکت ها را وا می دارد که در مورد ارتباط با ایران و تجارت با آن مردد شده و حتی بعد از احیاء برجام نیز مدتی دست نگه دارند.

 تاثیر دوم ترامپ بر سیاست برجامی بایدن؛ ایجاد بیم در دل دولت آمریکا و امید در بین متحدان خارجی

گزارش نیویورک تایمز اگرچه به درستی عامل مهم تاثیر دولت ترامپ بر مذاکرات هسته ای و برجام را تشخیص داده اما فقط به وجهی از آن اشاره کرده است. تاثیر سیاست خارجی ترامپ بر مذاکرات هسته ای دولت بایدن و امکان احیای برجام دو جنبه دارد. یک جنبه ایجاد «بی اعتمادی» در بین مقامات ایرانی و صاحبان شرکت ها و برندهای معروف است که در گزارش نیویورک تایمز به آن اشاره شد. جنبه دیگر اما مربوط به «ترسی» می شود که این سیاست بر بایدن و تیم سیاست خارجی آمریکا ایجاد کرده و البته بر متحدان خارجی آمریکا به خصوص اسرائیل و عربستان نیز تاثیر گذاشته است. این جنبه ای است که در گزارش نیویورک تایمز مورد غفلت قرار گرفته است و بهتر است به آن پرداخته شود.

سیاست تند و افراطی ترامپ در قبال مساله هسته ای ایران باعث ایجاد نوعی دیدگاه در بین جمهوری خواهان و متحدان خارجی آمریکا شد. عربستان و اسرائیل (به خصوص سیاستمداران افراطی آنها) عاشق ترامپ هستند. بسیاری از سیاستمداران اسرائیل از جمله نخست وزیر سابق، بنیامین نتانیاهو مشتاق بازگشت ترامپ به کاخ سفید هستند و اصلا از سیاست بایدن در قبال احیای برجام راضی نیستند. مخالفت بنیامین نتانیاهو با جو بایدن به حدی بود که کمی بعد از ورود او به کاخ سفید اعلام کرد اسرائیل قصد دارد به صورت مستقل و جدا از آمریکا با ایران مقابله کند؛ سیاستی که بعد از عزل نتانیاهو و جانشینی نفتالی بنت تا حدی تعدیل شد.

همچنین، مصاحبه تند اخیر العربیه با مایک پومپئو، وزیر امور خارجه دولت ترامپ و اظهارات ضد ایرانی او و تشویق آمریکا به نابودی برجام و بازگرداندن کمپین «فشار حداکثری» به خوبی نشان می دهد که عربستانی ها نیز دوست دارند به دوران ترامپ بازگردند.

مخالفت شدید جمهوری خواهان سنا و کنگره با برجام و نفوذ آن در بین برخی دموکرات ها نشان می دهد که سیاست ترامپ در بین داخلی ها نیز همچنان محبوب است. این محبوبیت به حدی است که بایدن را ترسانده و او علی رغم میل باطنی، تصمیم گرفته فعلا مذاکرات را کان لم یکن کند (اینجا و اینجا بخوانید). مساله برداشتن نام سپاه پاسداران از لیست سیاه چیزی است که شاید اگر دولت چهار ساله ترامپ نبود اصلا  شکل نمی گرفت اما حالا ایجاد شده و بایدن هم علی رغم اینکه با آن مخالف است (و این قانون هم نه در زمان اوباما بلکه در دوران ترامپ اعمال شده) جرات ندارد با آن مخالفت و آن را لغو کند. بر اساس ادعای پایگاه میدل ایست آی، تهران اخیرا شرط خود مبنی بر حذف سپاه پاسداران ایران از لیست [ادعایی] وزارت خارجه آمریکا برای سازمان‌های تروریستی خارجی را تحت شرایطی و در ازای لغو تحریم ها کنار گذاشته است تا به تلاش های متوقف شده برای احیای توافق هسته ای پایان دهد. نکته جالب این است که بایدن و تیم سیاست خارجی او هنوز به این درخواست پاسخ نداده اند. این نشان می دهد که ترس حاصل از سایه ترامپ هنوز در قلب دولت فعلی آمریکا موجود است و آنها نمی خواهند مورد طعن جمهوری خواهان قرار بگیرند.

دولت بایدن در حال حاضر در ضعف بی سابقه ای به سر می برد. آمادگی ترامپ برای بازگشت به کاخ سفید و پیروزی قاطع او و نمایندگانش در انتخابات میان دوره ای کنگره به خوبی نشان می دهد که بایدن در چه وضعیت نابه‌سامان، لغزان و سستی به سر می برد. این وضعیت باعث شده رئیس جمهور فعلی آمریکا دست به عصاتر حرکت کند و در برخی زمینه ها مانند برجام و مذاکرات هسته ای چشم به منتقدان ترامپی داشته باشد و این مصداق عینی سایه دولت قبل بر دولت فعلی و تصمیماتش است.

منبع: خبر فوری