خطای تاکتیکی بروکسل در مذاکرات احیای برجام

این بیانیه درحالی منتشر شده است که اخیرا مقامات اروپایی رسما"پایان اینستکس"را اعلام کردند.واقعیت امر این است که بازیگران اروپایی هنوز قواعد بازی تاکتیکی در مذاکرات احیای توافق هسته ای را به خوبی نیاموخته اند! اگرچه حفظ ساختار اینستکس،مولفه ایجابی و مثبتی در این مذاکرات محسوب نشده  و مزیتی نیز برای اروپاییان به شمار نمی آید، اما اضمحلال رسمی آن توسط اتحادیه اروپا بیانگر عدم عزم راسخ قاره سبز در پروسه احیای توافق تلقی می شود.شاید این اقدام اروپاییان، اعتراضی نسبت به واسطه گری پررنگ دیگر بازیگران غیر اروپایی( از جمله بازیگران منطقه ای مانند عمان و قطر) در روند مذاکرات باشد. در خرداد ماه سال 1398، یکسال پس از خروج دولت ترامپ از توافق هسته ای ، مقامات اروپایی از یک ساختار مقاوم و منسجم به نام "اینستکس" پرده برداری کردند.ساختاری که بتوان در ذیل آن ، تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران را مهار کرد و در نتیجه، مانع از اضمحلال و فروپاشی برجام شد. «هایکو ماس» وزیر امورخارجه وقت آلمان در این خصوص مدعی شده بود:

 «برنامه اروپایی اینستکس باید یک تجارت مقاوم در برابر تحریم ها را امکان پذیر کند. البته همه طرف ها به محدودیت های این برنامه آگاهند. ما اروپائیان بر این عقیده‌ایم که باید با همه تلاش برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران کار کنیم و این تلاش ها ارزشش را دارد.»

با این حال در نهایت، اینستکس محدود به مبادلات بشردوستانه گردید و حتی در این حوزه نیز موفقیت آمیز عمل نکرد! در چنین شرایطی اضمحلال اینستکس، بیش از آنکه پیامی اقتصادی از سوی تروییکای اروپایی در قبال مذاکرات احیای برجام داشته باشد، نشان دهنده کمرنگ شدن دیپلماسی اروپایی در این روند محسوب می شود. این در حالیست که اروپاییان تا قبل از این برجام را محصول دیپلماسی اروپایی دانسته وحتی در مواضع رسمی خود، به انعقاد آن در وین ( پایتخت اتریش) افتخار می کردند! یکی از دلایل کمرنگ شدن دیپلماسی اروپایی در مذاکرات احیای برجام، فقدان درک تاکتیکی سیاستمداران این مجموعه در قبال پدیده های بین المللی از جمله روند احیای توافق هسته ای با ایران می باشد. نکته حائز اهمیت اینکه در بیانیه مشترک تروییکای اروپایی ، این کشورها اذعان کرده اند که اینستکس، بستری برای انجام مبادلات بشردوستانه با تهران بوده است! این به معنای تایید ادعای همیشگی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر "ناکارآمد و غیر عملیاتی بودن اینستکس" می باشد. اینتسکس منبعث از ساز و کار ویژه مالی اروپایی"SPV " بوده است، ساختاری که با هدف اعلامی تامین کامل منافع اقتصادی ایران در برجام تشکیل شد. منبع تشکیل سازوکار ویژه مالی اروپا نیز بیانیه 11 ماده ای بروکسل بود.پس از خروج رسمی دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا از توافق هسته ای، اروپاییان در نشست مشترکی در پایتخت بلژیک بیانیه ای تنظیم کردند و فدریکاموگرینی مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا آن را قرائت کرد.در آن بیانیه، تاکید شد که اروپا با هدف پایبندی ایران به تعهداتش در برجام و عدم اضمحلال توافق هسته ای، حاضر است در مواردی مانند "خرید نفت و مبادلات حوزه انرژی وپتروشیمی  "،" انتقال پول به داخل ایران"،" کشتیرانی"،"تامین بیمه های تجاری" و ...... نیازهای ایران را برطرف نموده و عملا مانع از تاثیر تحریمهای یکجانبه آمریکا بر عدم بهره مندی ایران از مزایای اقتصادی توافق هسته ای شوند. در هر حال، مرگ رسمی اینستکس، امتیازی منفی و نمادی از واگرایی دیپلماسی اروپایی در روند احیای توافق هسته ای محسوب می شود. هر چند که احیای این ساختار نامرئی و ناکارآمد نیز اساسا اهمیتی برای جمهوری اسلامی ایران نخواهد داشت.