توطئه در شام؛ طرح تجزیه سوریه به‌ دست اسرائیل/ قرار بود بشار اسد در قدرت بماند

دیوید هرست در مقاله‌ای در «میدل‌ایست‌آی» نوشت: این توطئه همچنین می‌توانست به محدود کردن نفوذ ترکیه در سوریه به همان «ادلب» و «شمال غرب»، پایگاه هیئت تحریرالشام (HTS) و گروه‌های شورشی مورد حمایت ترکیه بینجامد که حمله برق آسایشان در اوایل ماه جاری منجر به سقوط اسد شد. این طرح در سخنرانی یک ماه پیشِ «گیدئون ساعر»، وزیر امور خارجه اسرائیل مورد اشاره قرار گرفت که در آن وی گفت: اسرائیل باید با کردها و دروزی‌ها در سوریه و لبنان تماس برقرار کند. وی افزود که «جنبه‌های سیاسی و امنیتی» وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.

ساعر گفت: «ما باید به تحولات در این زمینه نگاه کنیم و درک کنیم که در منطقه‌ای که همیشه در آن اقلیت خواهیم بود، می‌توانیم با سایر اقلیت‌ها اتحادهای طبیعی داشته باشیم.» اما زمانی که نیروهای وفادار به اسد در حمص و حما از هم پاشیدند و راه حرکت به سوی دمشق را باز گذاشتند، این طرح با حوادث و تکان‌هایی روبه‌رو شد. شورشیان در آن زمان خطوط مقدم را شکسته و حلب، بزرگ‌ترین شهر سوریه را بدون جنگ تصرف کرده و موازنه قدرت را در جنگ داخلی ۱۳ساله این کشور تغییر داده بودند. در ساعات اولیه یکشنبه ۸دسامبر، «محمد غازی الجلالی»، نخست‌وزیر سوریه در ویدئویی ظاهر شد و گفت که مایل است قدرت را به‌صورت مسالمت‌آمیز تحویل دهد. احمد الشرع، رهبر «هیئت تحریرالشام» که با نام «ابومحمد الجولانی» شناخته می‌شود، به سرعت پاسخ داد که آماده است الجلالی را در قدرت نگه دارد تا زمانی که گذار و انتقال به حکومت جدید سازمان‌دهی شود.

منابع امنیتی فاش کردند حتی زمانی که «هیئت تحریرالشام» به پایتخت نزدیک می‌شد، سفیران امارات و اردن در سوریه تلاش‌های مذبوحانه‌ای برای جلوگیری از کنترل این گروه بر دمشق انجام دادند. اردن «ارتش آزاد سوریه» و گروه‌های متحدش را از جنوب تشویق کرد تا قبل از «هیئت تحریرالشام» به دمشق بروند. منابع امنیتی که نخواستند نامشان فاش شود به «میدل ایست‌آی» گفتند: «پیش از رسیدن جولانی، این دو سفیر ترتیبی دادند که مبارزان ارتش آزاد سوریه، نخست‌وزیر این کشور را از خانه‌اش بردارند و به هتل «فور سیزن» ببرند و در آنجا رسما نهادهای دولتی را به گروه‌های مسلح از جنوب تحویل دهند.» جلالی در حال اسکورت به هتل توسط سربازان منطقه «حوران» در جنوب سوریه متعلق به «سپاه پنجم» - یک نیروی نظامی متشکل از شورشیان سابق که قبلا با دولت سوریه آشتی کرده بودند- فیلم‌برداری شد.

یک منبع گفت: «جلالی متوقف شد و با جولانی تماس گرفت.» جولانی به او گفت: «این کار را نکن» و جلالی به این توصیه توجه کرد. زمانی که اسرائیل متوجه شد نمی‌تواند مانع از تسلط «هیئت تحریرالشام» بر سوریه شود، شروع به ویران کردن دارایی‌های نظامی سوریه - از جمله غرق کردن ناوگان این کشور در لاذقیه و اشغال سرزمینی مانند کوه هرمون، بلندترین کوه سوریه در نزدیکی مرز با لبنان و بلندی‌های جولان اشغالی- کرد. یک منبع گفت: «این سلاح‌ها در زمان اسد امن بودند؛ اما این تجهیزات در دست شورشیان ناامن تلقی می‌شدند.» مقامات اردن و امارات نسبت به تسلط «هیئت تحریرالشام» و چشم‌انداز یک دولت تحت رهبری اسلام‌گرایان در سوریه ابراز نگرانی کردند؛ حتی اگر، همان‌طور که جولانی وعده داده، همه جناح‌ها و مذاهب نماینده داشته باشند. از زمان فوران بهار عربی در سال۲۰۱۱، اماراتی‌ها در خط مقدم تلاش‌های ضدانقلابی ضد دموکراتیک در مصر، لیبی، تونس و یمن بوده‌اند. اردن بیش از یک‌میلیون پناهنده سوری دارد و دارای مرز بیابانی طولانی با سوریه است که توسط قبایلی که در هر دو طرف مرز زندگی می‌کنند، اداره می‌شود.

 امین نوشت که اسد آن‌قدر متقاعد شده بود که اماراتی‌ها به کمک او می‌آیند که قبل از ترک دمشق «تا آخرین ساعات» منتظر ماند

به نظر می‌رسد جزئیات آخرین لحظات حکومت اسد توسط «ابراهیم الامین»، سردبیر روزنامه الاخبار که به بازتاب دیدگاه حزب‌الله شناخته می‌شود، تا حدی تایید شده است. امین نوشت که اسد آن‌قدر متقاعد شده بود که اماراتی‌ها به کمک او می‌آیند که قبل از ترک دمشق «تا آخرین ساعات» منتظر ماند. یکی از یاران اسد که تا آخرین ساعات قبل از ترک دمشق با او بود، می‌گوید که این مرد همچنان امیدوار بود که اتفاق بزرگی برای جلوگیری از حمله گروه‌های مسلح رخ دهد. او معتقد بود که «جامعه عربی و بین‌المللی» ترجیح می‌دهند که او در قدرت بماند تا اینکه اسلام‌گرایان اداره سوریه را در دست بگیرند. بعد از اینکه هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، همتایان روسی و ایرانی خود را که همگی در کنفرانسی در قطر شرکت کرده بودند، متقاعد کرد که مداخله نکنند، اسد متوجه شد که بازی به پایان رسیده است. امین نوشت، به محض اینکه روس‌ها و ایرانی‌ها به بشار اسد اطلاع دادند که در «قلب نبرد» قرار نخواهند داشت، این مرد متوجه شد که شکست در راه است. طرح اسرائیل برای تقسیم سوریه از هفته‌ها قبل با آگاهی از اینکه آتش‌بس با حزب‌الله لبنان (که در پایان ماه گذشته توافق شد)، در راه است، شکل گرفته بود. محمد بن‌زاید، رئیس‌جمهور امارات تماس‌های خود را با جامعه دروزی در اسرائیل افزایش داد. او در ۷دسامبر با شیخ «موفق طریف» رهبر معنوی دروزی‌ها در اسرائیل، در ابوظبی ملاقات کرد. یک هفته پیش از آن، ایالات متحده و امارات درباره استفاده از چشم‌انداز لغو تحریم‌ها به‌عنوان اهرمی برای متقاعد کردن اسد برای قطع روابط با ایران و بستن مسیرهای انتقال سلاح به لبنان گفت‌وگو کرده بودند. از سوی دیگر، برنامه‌های اسرائیل برای سوریه مدت‌ها قبل از وقوع رویدادهای جاری، زنگ خطر را در آنکارا به صدا درآورده بود.

در ماه اکتبر، پارلمان ترکیه یک جلسه غیرعلنی برای رسیدگی به عملیات نظامی اسرائیل که رهبری ترکیه آن را «تهدید امنیت ملی» خواند، تشکیل داد. دو ماه قبل از سخنرانی ساعر، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در ماه سپتامبر به پارلمان کشورش گفت که اسرائیل بلندپروازی‌های توسعه طلبانه‌ای دارد که می‌تواند «بخش‌هایی از آناتولی» را هدف قرار دهد. اردوغان گفت: «برنامه توسعه‌طلبانه اسرائیل که با تعصب مذهبی هدایت می‌شود، در غزه متوقف نمی‌شود. هدف بعدی آنها ممکن است وطن ما باشد.» فیدان، وزیر امور خارجه و رئیس سابق سازمان اطلاعات ترکیه (میت)، این پیام را در یک جلسه پرسش و پاسخ در کنفرانس دوحه و درحالی‌که دولت اسد در حال فروپاشی بود، بیان کرد. فیدان با بیان اینکه «اسرائیل اصلا نه می‌خواست و نه تمایل داشت اسد برکنار شود»، افزود: «ایالات متحده به ما (ترکیه) اطلاع داده است که اسرائیل فقط اسد را می‌خواهد.» دعوت اردوغان به سلاح به تازگی از سوی متحد سیاسی او یعنی «دولت باغچه لی»، رهبر «حزب جنبش ملی» (MHP) تکرار شد.

باغچه لی گفت: «اگر اسرائیل به بلندپروازی‌های توسعه‌طلبانه خود با سیاست‌های هژمونی و تجاوزکارانه ادامه دهد، رویارویی ترکیه و اسرائیل اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.» اگرچه الجولانی گفته که کشورش تهدیدی علیه اسرائیل نخواهد بود، اما منابع امنیتی مطمئن هستند که او باید به موضوع اشغال سرزمین سوریه (فراتر از بلندی‌های جولان که در سطح بین‌المللی به‌عنوان بخشی از سوریه شناخته می‌شود، اما اشغال شده و سپس توسط اسرائیل ضمیمه خاک این رژیم شد)، رسیدگی کند. با اشغال بلندی‌های جولان توسط اسرائیل، حدود ۱۳۰هزار سوری از خانه‌های خود رانده شدند. آنها در حومه دمشق ساکن شدند؛ جایی که جمعیت آنها از آن زمان (۱۹۶۷) به بیش از ۸۰۰هزار نفر افزایش یافته است. خانواده جولانی یکی از آنها بودند. اگرچه نتانیاهو از جهان می‌خواهد باور کنند که او در سوریه با شکستن زنجیره محور مقاومت ایران پیروز شد، اما واقعیت این است که یک محور جدید به سرعت در حال شکل‌گیری است که ترکیه و سوریه جدید تحت رهبری اسلام‌گرایان سنی در هسته آن قرار دارند. این منبع گفت: «این تنها چالش‌های پیش روی اسرائیل را عمیق‌تر می‌کند؛ زیرا رویارویی با جهان گسترده‌تر سنی را می‌گشاید.»

منبع: دنیای اقتصاد