یک اندیشکده آمریکایی مطرح کرد
پیام «عبدالله اوجالان» به کاهش تنش میان ایران و ترکیه منجر می‌شود/ تأثیر پیام بر رویکرد ایران به «پژاک»
دعوت تاریخی فرصت نادری برای کاهش تنش در درگیری‌های دیرینه در ترکیه، سوریه، عراق و ایران ایجاد می‌کند.
یک پیروزی در برابر پ‌ک‌ک می‌تواند جایگاه سیاسی اردوغان را در میان پایگاه مذهبی و ملی‌گرای ترک بهبود بخشد.
اندیشکده استیمسون در مقاله‌ای به بررسی آثار پیام خلع سلاح عبدالله اوجالان، رهبر پ ک ک پرداخته که در ادامه آمده است.
لازم به ذکر است انتشار مقالات اندیشکده‌های خارجی به معنای تایید محتوای آن از سوی تابناک و نامه نیوز نیست.
پس از گذراندن یک‌چهارم عمر خود در حبس انفرادی در زندانی در جزیره امرالی ترکیه، عبدالله اوجالان—رهبر ۷۶ ساله گروه تروریستی کارگران کردستان (PKK) —هفته گذشته در نامه‌ای دست‌نویس خواستار «صلح و یک جامعه دموکراتیک» شد.
تنها ۴۸ ساعت بعد، پ‌ک‌ک—گروهی که مدت‌ها توسط ترکیه، ایالات متحده و برخی دیگر به عنوان یک سازمان «تروریستی» شناخته شده—به طور ناگهانی آتش‌بس فوری با ترکیه را اعلام کرد، تغییری شگفت‌انگیز پس از ۴۰ سال مقاومت مسلحانه.
پیام اوجالان کاملاً صریح بود: کنگره خود را برگزار کنید، داوطلبانه در دولت و جامعه ادغام شوید و تصمیم بگیرید؛ همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ‌ک‌ک باید خود را منحل کند.
فراخوان تاریخی اوجالان فرصت نادری را برای کاهش تنش در یک مناقشه دیرینه در منطقه‌ای که از درگیری‌های فراوانی رنج می‌برد، ایجاد کرده است. با این حال، حل این مناقشه از طریق گفت‌و‌گو آسان نخواهد بود و مستلزم تعهد جدی از سوی تمامی طرف‌های درگیر است. اما در صورت موفقیت، این تحول می‌تواند چشم‌انداز داخلی ترکیه را دگرگون کند، تنش‌های منطقه‌ای را کاهش دهد و تأثیرات آن در سراسر سوریه، عراق و ایران—کشور‌هایی با جمعیت قابل توجه و اغلب ناآرام کرد—طنین‌انداز شود.
ترکیه
بر اساس دیدگاه اوجالان، پ. ک. ک. یک ضرورت تاریخی بود که در واکنش به «انکار کامل واقعیت کردها، محدودیت‌های حقوق و آزادی‌های اساسی، به‌ویژه آزادی بیان» شکل گرفت. مقامات ترکیه توانایی کردها—حدود ۱۵ میلیون نفر، معادل ۱۸ تا ۲۰ درصد از جمعیت کشور—را برای استفاده از زبان مادری‌شان در مدارس، رسانه‌ها یا سایر محیط‌های رسمی محدود کرده‌اند و مانع دستیابی آنها به حقوق خودمختاری دیگر شده‌اند.
در طول نزدیک به چهار دهه، مقاومت پ. ک. ک. به خشونت گسترده‌ای منجر شده و حدود ۴۰ هزار نفر را به کام مرگ کشانده است. این موضوع به یکی از عوامل اصلی در محاسبات امنیتی ترکیه تبدیل شده و به‌عنوان توجیهی برای عملیات گسترده نظامی در جنوب شرقی کشور و همچنین حملات مکرر به سوریه و عراق مورد استفاده قرار گرفته است.
بااین‌حال، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که به دنبال اصلاح قانون اساسی برای تمدید دوران ریاست‌جمهوری خود به بیش از دو دوره است، نیازمند حمایت فراتر از حزب حاکم عدالت و توسعه (AK) است—چه از سوی رأی‌دهندگان ملی‌گرای ترک و چه از طرف احزاب سیاسی طرفدار کردها.
نتایج انتخابات محلی ترکیه در سال ۲۰۲۴ نشان داد که حزب اپوزیسیون ملی‌گرای جمهوری‌خواه خلق (CHP) با کسب ۳۷ درصد آرا، از حزب عدالت و توسعه (AKP) که ۳۵ درصد آرا را به دست آورد، پیشی گرفته است. حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها (DEM) نیز ۵٫۷۰ درصد آرا را به دست آورد که سهم قابل‌توجهی در چشم‌انداز انتخاباتی پراکنده ترکیه محسوب می‌شود. این نتایج همچنین موقعیت اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول از حزب CHP، را به‌عنوان رقیب اصلی اردوغان تقویت کرد.
یک پیروزی در برابر پ‌ک‌ک می‌تواند جایگاه سیاسی اردوغان را در میان پایگاه مذهبی و ملی‌گرای ترک بهبود بخشد.
خلع سلاح پ‌ک‌ک نیازمند تضمین‌های قانونی و امنیتی برای مبارزان و رویکردی به عدالت انتقالی است که به ریشه‌های مناقشه بپردازد. این امر می‌تواند فضایی ایجاد کند که در آن کردها بتوانند به‌صورت سیاسی و مسالمت‌آمیز برای دستیابی به اهداف مبارزات خود در زمینه حقوق فرهنگی، زبانی و نمایندگی محلی تلاش کنند.
اوجالان در نامه خود اظهار داشت: «احترام به هویت‌ها، آزادی بیان و سازمان‌دهی دموکراتیک هر بخش از جامعه بر اساس ساختار‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خودشان، تنها از طریق وجود یک جامعه و فضای سیاسی دموکراتیک ممکن است.»
سوریه
اعلامیه مهم رهبر پ‌ک‌ک همزمان با تحولات قابل‌توجهی در همسایه ترکیه، سوریه، صورت گرفت؛ جایی که نظام چهار دهه‌ای اسد در دسامبر ۲۰۲۴ به‌طور ناگهانی در برابر نیرو‌های سوری مورد حمایت ترکیه فروپاشید.
در شمال سوریه، نیرو‌های دموکراتیک سوریه (SDF) که عمدتاً متشکل از کردها و مورد حمایت ایالات متحده هستند، پس از آغاز جنگ سوریه در سال ۲۰۱۱، منطقه‌ای خودمختار ایجاد کردند و بعد‌ها به متحد اصلی آمریکا در مبارزه با داعش تبدیل شدند. با این حال، ترکیه این گروه را شاخه‌ای از پ‌ک‌ک می‌داند و از ارتش ملی سوریه (SNA) که رقیب SDF است، حمایت کرده است. ترکیه چندین عملیات نظامی علیه مناطق تحت کنترل SDF انجام داده و شهر عمدتاً کردنشین عفرین را در سال ۲۰۱۸ تصرف کرده است.
ژنرال مظلوم عبدی، فرمانده SDF، درخواست اوجالان برای خلع سلاح و انحلال را رد کرد و اظهار داشت که این درخواست «تنها مربوط به پ‌ک‌ک است و به ما در سوریه ارتباطی ندارد». با این وجود، عبدی از این نامه استقبال کرد و آن را «فرصتی تاریخی برای برقراری صلح و کلیدی برای ایجاد روابط صحیح و سازنده در منطقه» دانست.
هنوز مشخص نیست که آیا کرد‌های سوریه می‌توانند اختلافات خود را با دولت جدید دمشق به رهبری گروه سابق جهادی، هیئت تحریر الشام (HTS)، حل کنند یا خیر. عبدی تعهد SDF به وحدت سوریه را تأیید کرده، اما خواستار حفظ نیرو‌های خود در یک ارتش ملی جدید و حفظ خودمختاری قابل‌توجه برای مناطق کردنشین تحت یک دولت غیرمتمرکز، سکولار و مدنی است.
گزارش‌هایی از مذاکرات جاری بین دمشق و کرد‌های سوری وجود دارد، اما احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، SDF را از یک کنفرانس ملی اخیر برای ترسیم نقشه راه سیاسی مستثنی کرد. با این حال، اگر توافقی بین SDF و دولت الشرع حاصل شود، می‌تواند به کاهش تنش‌ها با ترکیه کمک کرده و به نفع جوامع اقلیت در شمال شرقی سوریه باشد.
عراق و اقلیم کردستان عراق
رهبران اقلیم کردستان عراق از پیشنهاد عبدالله اوجالان برای انحلال و خلع سلاح حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) استقبال کرده‌اند. نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، در پیامی اظهار داشت: «به گرمی از پیام جناب آقای اوجالان و فراخوان وی برای انحلال و خلع سلاح پ‌ک‌ک استقبال می‌کنیم. ما از پ‌ک‌ک می‌خواهیم که به این پیام گوش فرا دهد و آن را عملی سازد.»
بافل طالبانی، رئیس اتحادیه میهنی کردستان، نیز این پیام را «مسئولانه و ضروری» دانسته و از آن استقبال کرده است.
حضور پ‌ک‌ک در کوه‌های قندیل در شمال عراق همواره منبع تنش با ترکیه بوده است که منجر به حملات و تجاوزات مکرر به مناطق اقلیم کردستان عراق شده است. اگر پ‌ک‌ک منحل شود، این اقدام می‌تواند انگیزه ترکیه برای ادامه این حملات را از بین ببرد و به تثبیت اوضاع در منطقه کمک کند.
شنگال (سنجار)، محل زندگی اقلیت قومی ایزدی، نیز احتمالاً از این تحول بهره‌مند خواهد شد. در سال ۲۰۱۴، زمانی که داعش به شنگال حمله کرد و حدود ۲۵۰،۰۰۰ ایزدی را مجبور به فرار به کوه‌های شنگال کرد، پ‌ک‌ک و وابستگانش عملیات نجاتی را انجام داده و گذرگاه امنی برای فرار غیرنظامیان ایجاد کردند. مقامات کردی و عراقی تلاش کرده‌اند تا از طریق توافق شنگال، چارچوبی جدید برای حکمرانی و امنیت ایجاد کنند، اما این توافق هنوز اجرایی نشده است. خلع سلاح پ‌ک‌ک می‌تواند اجرای این توافق را تسهیل کند.
اقلیم کردستان عراق می‌تواند نقش کلیدی در ارائه حمایت لجستیکی و فنی ایفا کند، احتمالاً پناهگاهی برای رهبران ارشد پ‌ک‌ک فراهم کرده و بر فرآیند خلع سلاح نظارت داشته باشد.
رهبر زندانی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، عبدالله اوجالان، اخیراً در پیامی تاریخی از اعضای این حزب خواسته است که سلاح‌های خود را زمین بگذارند و برای انحلال این گروه اقدام کنند.
ایران
این درخواست اوجالان می‌تواند تأثیرات مهمی بر جنبش‌های کردی در کشور‌های همسایه، به‌ویژه ایران، داشته باشد. در ایران، گروه‌های (تروریستی) کردی سابقه‌ای طولانی در جنگ علیه حکومت مرکزی داشته‌اند، از جمله ایجاد یک منطقه خودمختار کرد در پس از جنگ جهانی دوم و قیامی پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹. گروه (تروریستی) «پژاک»، که بر اساس ایدئولوژی پ‌ک‌ک تأسیس شده است، از سال ۲۰۱۱ با حکومت ایران آتش‌بس برقرار کرده است.
ایران گروه‌های مسلح کردی را تهدیدی برای امنیت خود می‌داند و در سپتامبر ۲۰۱۸ حمله‌ای موشکی به مقر حزب دمکرات کردستان ایران و حزب دمکرات کردستان ایرانیان در شهر کویه (کوی سنجق) در اقلیم کردستان عراق انجام داده است.
در نهایت، درخواست اوجالان برای انحلال گروه تروریستی پ‌ک‌ک می‌تواند فرصتی مهم برای برقراری صلح و ادغام سیاسی در بخش وسیعی از خاورمیانه فراهم کند، که نه‌تنها بر امنیت و سیاست داخلی ترکیه تأثیرگذار است، بلکه می‌تواند به ثبات منطقه‌ای در کشور‌های همسایه نیز کمک کند.
منبع: تابناک
دیدگاه تان را بنویسید