علائم لخته شدن خون در بدن چیست؟

لخته شدن خون یکی از اولین اقدامات بدن در مقابل خون‌ریزی است. در این حین خون از حالت مایع به حالتی ژله‌ای، تغییر حالت می‌دهد که منجر به جلوگیری از هرگونه نشت جریان خون می‌شود.

اگر قابلیت لخته شدن خون در بدن ما وجود نداشت، در صورت خونریزی رگ‌های درون بدن، این خونریزی ادامه می‌یافت. بنابراین اگر "لخته شدن خون" مانع از دست رفتن خون نمی‌شُد، بدن انسان خون را از همان قسمتی که به خون نیازمند است(یعنی مکان زخم یا خون‌ریزی)، خون موردنیاز را از دست خواهد داد. به بیان دیگر، به‌طور مثال فرض کنید دست شخصی دچار زخم و خون‌ریزی شده است؛ بنابراین این زخم نیاز به خون‌رسانی بیشتر دارد اما بر اثر خون‌ریزی، تمام خونی که به آن ناحیه ارسال می‌شود، بر اثر خون‌ریزی از دست می‌رود. بنابراین لخته شدن خون از این اتفاق جلوگیری می‌کند.

به بیان بهتر لخته شدن خون یک واکنش سالم و حیاتی از جانب بدن در برابر خطر است که حین آسیب‌دیدگی باعث نجات جان انسان می‌شود. البته لازم به ذکر است هنگامی‌که سیستم طبیعی و نرمال بدن دچار اختلال شود، احتمال تشکیل لخته‌های خونی در بدن به‌وجود می‌آید که می‌تواند منجر به مشکلات پزشکی شود.

خوب است بدانیم بسیاری از موارد منجر به لخته شدن خون‌، بعد از انجام عمل جراحی رخ می‌دهد. مرکز کنترل بیماری‌ها و محافظت از سلامتی امریکا (CDC) می‌گوید 50 درصد از تشکیل و توسعه‌ی لخته‌های خونی در طول بستری بودن در بیمارستان یا عمل جراحی و یا به فاصله‌ای کوتاه بعد از آن اتفاق می‌افتد.

طبق برآورد یک نشریه در سال 2010، لخته شدن خون در سیاهرگ‌ها یکی از عمده‌ترین مشکلات حوزه سلامت است که حدوداً بر 300 هزار تا 600 هزار نفر در امریکا در هرسال تأثیر می‌گذارد. ما در این مطلب به 2 بیماری اصلی لخته شدن خون در رگ‌ها نگاهی می‌اندازیم که عبارت‌اند از:

1- ترومبوز سیاهرگی عمقی(DVT)

2- آمبولی ریه

گفتنی است وقتی لخته‌های خونی مستقیماً در شریان‌ها تشکیل می‌شوند، دو رویداد عمده پزشکی می‌تواند رخ دهد که عبارت‌اند از:

1- حمله قلبی؛ وقتی‌که خون‌رسانی به عضله قلب قطع می‌شود

2- سکته؛ وقتی‌که بخشی از مغز دریافت خون را از دست می‌دهد

در امریکا پاسپورتی به نام "پاسپورتی برای ایمن بودن" تهیه شده که در آن روش‌هایی برای پیشگیری از لخته‌شدن خون حین مسافرت‌های طولانی طولانی ارائه می‌شود.

یکی از نکات جالب‌توجه این است که ترومبوز سیاهرگی عمقی که در واقع به معنی لخته شدن خون در پا است (معمولاً در قسمت پایین پا) یکی از عمده دلایل بروز آمبولی ریه می‌باشد. به‌بیان‌دیگر آمبولی ریه زمانی رخ می‌دهد که یک لخته‌ی خونی ناشی از ترومبوز سیاهرگی عمقی در پا به داخل جریان خونی که به سمت ریه‌ها می‌رود وارد شده و به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند. لازم به ذکر است که وجود لخته‌های خون در ریه‌ها می‌تواند در افرادی که دچار ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) نیستند نیز رخ دهد و همچنین آمبولی ریه نیز در تمام افراد دچار ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) رخ نمی‌دهد.

علائم و نشانه‌های عمومی لخته شدن خون

معمول‌ترین مکان برای تشکیل و گسترش لخته‌های خونی، پا است. در این صورت علائم ممکن است شامل موارد زیر در آن ناحیه باشد.

- درد

- ورم

- احساس گرمی در آن ناحیه

- درد هنگام لمس کردن

- مشاهده تغییر رنگ در ناحیه به قرمز تیره

- احساس درد در عضله ساق پا وقتی‌که انگشتان پا را به سمت بالا می‌کشیم

همچنین وجود لخته‌های خونی در بدن، وابسته به مکانی که در آن وجود دارند علائمی مختلفی می‌توانند داشته باشند. به‌طور مثال:

لخته‌های خونی در قلب: درد در ناحیه سینه و احساس سنگینی روی سینه، سبک‌سری و مشکل شدن تنفس.

لخته‌های خون در شکم: استفراغ، دردهای شدید شکمی

لخته خون در مغز: سردردهای ناگهانی و شدید. تغییرات شناختی از قبیل سخت شدن صحبت کردن.

ترومبوز سیاهرگی عمقی چیست؟

توده‌های ژل‌مانند از لخته‌های خونی که می‌توانند در یکی از سیاهرگ‌ها تشکیل شوند، که البته این اتفاق بیشتر در سیاهرگ‌های عمقی پا (منظور از سیاهرگ عمقی سیاهرگی است که در سطح بدن انسان نیست و در عمق بیشتری از بدن قرار دارد) رایج است. این مشکل همان ترومبوز سیاهرگی عمقی است.

طبق گفته مرکز کنترل بیماری‌ها و محافظت از سلامتی امریکا (CDC)، وجود لخته‌های خونی در سیاهرگ‌های عمقی، شرایطی جدی و خطرناک است که معمولاً تشخیص داده نمی‌شود اما قابل‌پیشگیری است.

علائم و نشانه‌های ترومبوز سیاهرگی عمقی یا DVT

در زیر علائم و نشانه‌هایی که ممکن است براثر ترومبوز سیاهرگی عمقی به وجود آیند، آورده شده است. گفتنی است در اغلب موارد، این علائم در ساق پا بروز می‌کنند:

- تورم

- درد

- درد حین لمس شدن

- قرمزی پوست

- گرمی پوست

این ناراحتی در ناحیه پا می‌تواند شبیه کش آمدن عضله یا درد شدید باشد. البته برای اطمینان از این موضوع که این علائم در یک فرد، واقعاً نشانه وجود ترومبوز سیاهرگی عمقی است یا خیر باید توسط پزشک موردبررسی نهایی قرار گیرد. بنابراین بهتر است فردی که دارای این علائم است در اسرع وقت به پزشک مراجعه و این موضوع را موردبررسی قرار دهد.

پزشکان قادر به بررسی کامل این موضوع، انجام آزمایش‌های بیشتر و همچنین آغاز فرآیند درمان هستند. همچنین ممکن است پزشکان جزییات بیشتری از این علائم را موردبررسی قرار دهند مثل:

- مکان و میزان تورم و مقایسه آن با سایر بخش‌ها و اندام‌های بدن

- چگونگی درد در حین لمس شدن که با شکل و فرم سیاهرگ‌های موجود در پا مرتبط می‌شود

گفتنی است پزشکان علاوه بر درمان ترومبوز سیاهرگی عمقی می‌توانند ریسک‌های دیگر که منجر به بروز ترومبوز می‌شوند را موردبررسی قرار دهند. ریسک‌هایی مثل:

- سرطان یا درمان سرطان که اخیراً انجام‌شده

- فلج یا فلج جزئی

- گچ گرفتگی پا ناشی از شکستگی

- سفر اخیر طولانی‌مدت، از جمله سفر طولانی‌مدت هوایی

جالب است بدانیم "اتحادیه ملی لخته شدن خون امریکا" یک پاسپورت به نام "پاسپورتی برای ایمن بودن" در جهت پیشگیری از لخته شدن خون در حین مسافرت‌های طولانی ساخته است. در واقع در این پاسپورت روش‌هایی برای جلوگیری از لخته شدن خون در هنگام مسافرت‌های طولانی‌مدت زمینی و هوایی شامل اقدامات پیشگیرانه عملی مثل هیدراته بودن بدن، حرکت دادن قسمت‌های پایینی پا و بلند شدن برای راه رفتن ارائه‌شده است.

عوامل افزایش ریسک ترومبوز سیاهرگی عمقی

برخی بیماری‌ها می‌توانند احتمال ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی را افزایش دهند که سرطان یکی از این نمونه‌هاست. گفتنی است بیشتر موارد ترومبوز سیاهرگی عمقی در افرادی رخ می‌دهد که:

- به علت ناتوانی یا عدم حرکت، خون آن‌ها به‌راحتی نمی‌تواند به سمت قلب بازگردد

- پوشش درونی سیاهرگ‌های آنان به عللی مثل ترومای عضلانی دچار آسیب شده و یا دچار بیماری طولانی‌مدت عروقی مثل دیابت هستند.

سایر عوامل افزایش ریسک ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی عبارت‌اند از:

- چاقی

- استعمال دخانیات

- دهیدراته بودن و تشنه ماندن بدن

- لخته خون‌های قبلی

- بارداری

آمبولی ریه چیست؟

آمبولی ریه درواقع بسته شدن یک سرخرگ در سینه است که زمانی رخ می‌دهد که لخته خونی در امتداد جریان خون به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند و درون ریه‌ها متوقف می‌شود.

ترومبوز سیاهرگی عمقی و آمبولی ریه معمولاً به هم مرتبط هستند و می‌توانند اغلب اوقات به همراه یکدیگر رخ دهند. پزشکان در افرادی که مبتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی هستند یا در شرایطی هستند که احتمال لخته شدن خون در آن‌ها زیاد است، بیشتر از سایرین نسبت به آمبولی ریه هشدار می‌دهند.

علائم آمبولی ریه

وجود لخته خون در ریه‌ها علائم و نشانه‌های جدی در پی دارد که نیازمند توجه فوری است. آمبولی ریه ممکن است بروز کند با علائمی مثل:

- کوتاهی تنفس؛ دشوار شدن تنفس بدون هیچ دلیل مشخصی

- احساس درد هنگام تنفس عمیق

همچنین سایر علائم آمبولی ریه عبارت‌اند از:

- تنفس سریع و ضربان قلب سریع

- سرفه همراه با خون

هرکدام از علائمی که در بالا ذکر شد نیازمند رسیدگی و توجه فوری است. خواه این علائم ناشی از آمبولی ریه باشند یا خیر. سایر علائم جدی که می‌توانند خبر از آمبولی ریه بدهند نیز عبارت‌اند از:

- اضطراب یا نگرانی

- افتادن و زمین خوردن ناشی از سبک‌سری یا غش کردن

- تعریق

بنابراین اگر احساس کردید که ناخوش هستید و یا علائمی غیرطبیعی در بدن خود مشاهده کردید بهتر است هرچه سریع‌تر با یک پزشک مشورت کنید.

منبع: تبیان