ابعاد پنهان زلزله خاموش پایتخت

در میان این چالش‌ها، یک تهدید خفته که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته اما به مرور زمان به یک تهدید جدی برای سکونت در شهر تهران بدل شده، خطر فرونشست زمین است. فرونشست یا افت تدریجی زمین پدیده‌ای است که از آن به‌عنوان زلزله خاموش پایتخت یاد می‌کنند. اما چرا از این پدیده به‌عنوان یک زلزله خاموش یاد می‌شود؟ مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران با موضوع «پدیده فرونشست ناشی از تغییرات آب زیرزمینی» روند فرونشست دشت‌های جنوب استان تهران را طی سال‌های ۲۰۰۴ تاکنون مورد بررسی قرار داده است. در این تحقیقات مشخص شده است نرخ فرونشست زمین که از ۱۱ سانتی‌متر در سال ۲۰۰۴ آغاز شده، در سال ۲۰۰۶ به ۱۳سانتی‌متر و در سال ۲۰۰۸ به ۱۴ سانتی‌متر رسیده اما از سال ۲۰۱۰ نرخ فرونشست در یک مسیر کاهشی قرار گرفته است. مطالعات تکمیلی انجام شده از سوی سازمان نقشه‌برداری کشور درخصوص محاسبه نرخ فرونشست زمین در استان تهران طی یک‌سال ۲۰۱۸ حاکی از آن است که در این بازه زمانی، میزان فرونشست زمین در جنوب استان تهران به ۱۰ تا ۱۸ سانتی‌متر در سال رسیده است. در این مطالعات مشخص شده است که نرخ فرونشست در مناطق جنوبی شهر تهران نیز نسبت به سایر مناطق پایتخت درحال‌حاضر قابل‌توجه است. براساس مطالعات انجام شده، نرخ فرونشست در سال‌های ۹۶ تا ۹۷ در مناطق جنوبی شهر تهران به ۲ تا ۶ سانتی‌متر در یک‌سال رسیده است.

گذشته از وضعیت کنونی، آنچه فرونشست زمین در دشت‌های جنوب استان تهران را به یک تهدید خفته تبدیل کرده نتایج بررسی‌های انجام شده مربوط به روند پیشرفت نرخ فرونشست در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۶ است. نتایج مطالعات بازوی پژوهشی شهرداری تهران نشان می‌دهد در صورتی که اتفاق خاصی درخصوص وضعیت بارش‌ها و میزان برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی رخ ندهد نرخ فرونشست زمین در استان تهران در سال ۲۰۲۱ (سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ شمسی) به ۹/ ۱۴ سانتی‌متر و در سال ۲۰۲۶ به ۹/ ۱۸ سانتی‌متر خواهد رسید. به این ترتیب مطابق با پیش‌بینی‌های انجام شده به‌نظر می‌رسد روند فرونشست دشت‌های استان تهران طی چند سال آینده تشدید خواهد شد. از همین رو بهاره آروین عضو شورای شهر می‌گوید موضوع فرونشست در شهر تهران ابعاد ملی دارد و از سطح هشدار به مرحله بحران رسیده است. او البته معتقد است: به‌دلیل بخشی‌نگری، به ابعاد ملی این پدیده تاکنون توجه نشده است. نکته جالب آنکه هنوز راهکار موثری برای رفع بحران فرونشست‌ها در شهر تهران ارائه نشده، اما می‌توان درباره حل این بحران، به گزینه‌هایی از جمله موضوع پساب توجه کرد درحالی‌که آب منطقه‌ای مسوول این موضوع است و باید بگوید چقدر از این پساب را می‌توان برای حل این بحران استفاده کرد.

منبع: مهر