توافق ترامپی به نتیجه نمی رسد | مواضع ویتکاف برای امتیازگیری است

دکتر مراد عنادی کارشناس ارشد روابط بین الملل در رابطه با تفاوت دور اخیر مذاکرات ایران با آمریکا با مذاکرات قبلی گفت: مذاکرات غیرمستقیمی که ایران با آمریکا به میزبانی عمان شروع کرده است و دور اول آن برگزار شده است، از لحاظ فضای حاکم بر این گفت‌وگوها با ادوار قبلی متفاوت است. این مذاکرات در مقایسه با دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ، تفاوت‌های بارزی دارد. در آن مقطع افرادی مثل پمپئو، کوشنر و جان بولتون در دولت بودند که مواضع به‌شدت ضدایرانی داشتند و با لابی اسرائیل همپوشانی داشتند. از طرف دیگر در آن دوره مذاکرات در قالب 1+5 شکل گرفته بود، یعنی علاوه بر آمریکا، تروئیکای اروپا - آلمان، فرانسه و انگلیس – به اضافه چین و روسیه هم در مذاکرات بودند که هرکدام منافع و ملاحظات خاص خود را داشتند و کار پیچیده می‌شد.

وی افزود : با فاصله‌ای که ایجاد شد و ترامپ پس از بایدن به ریاست‌جمهوری آمریکا رسید، تفاوت‌هایی اتفاق افتاد. در تیم ترامپ اگرچه افراد تندرویی مثل مارکو روبیو وزیر امور خارجه‌اش تندرو هستند و دیدگاه‌های افراطی نسبت به ایران دارند، ولی ویتکاف که با ایران مذاکره می‌کند، نسبت به سایر چهره‌های دولت ترامپ مواضع معتدل‌تری دارد؛ هرچند مواضع ویتکاف هم زیکزاکی است و پس از دور اول مذاکرات، مصاحبه‌هایش با فاکس‌نیوز یا توئیت‌هایش در تناقض با سایر صحبت‌هایش است. به‌نظر می‌رسد این مواضع نوسانی تحت فشار لابی اسرائیل است. او سعی می‌کند آنها را به نوعی قانع کند.

این استاد روابط بین الملل خاطر نشان کرد: به نظر می‌رسد در دوره جدید ترامپ، فرد عاقل‌تری برای مذاکرات انتخاب شده است. از طرف دیگر این دوره از مذاکرات میان ایران و آمریکاست و تروئیکای اروپا به همراه چین و روسیه در آن غایب هستند. این می‌تواند به تسریع در نزدیک شدن دیدگاه‌های طرفین کمک کند. در مدل قبلی چند دیدگاه وجود داشت که بعضا می‌توانستند مقابل هم قرار گیرند، چون هرکدام مواضع خودشان را داشتند. اما اکنون از این تعارض منافع کاسته شده است و تنها ملاحظات ایران و آمریکا در میان است.

عنادی افزود : نکته دیگر در رابطه با مذاکرات اخیر اینکه مرکز ثقل مذاکرات تنها برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران است. آنها بر این موضوع که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد، تمرکز دارند، ایران هم روی بحث برخورداری از دانش هسته‌ای صلح‌آمیز طبق اساسنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رفع تحریم‌ها تمرکز دارد. من تصور می‌کنم این چارچوبی است که بر آن تمرکز وجود دارد. البته تلاش‌هایی نیز از سوی جناح تندرو در داخل آمریکا و اسرائیل صورت می‌گیرد تا بحث گسترش یابد؛ اینکه فرضا چرخه سوخت وجود نداشته باشد و مباحث موشکی هم باید در دستور کار قرار گیرد.

وی در رابطه با شخصیت تاجرپیشه ویتکاف و اینکه او فاقد تجربیات دیپلماتیک است نیز اظهار داشت : برخی معتقدند ویتکاف معتدل تر از افرادی همچون وزیر دفاع و وزیر خارجه آمریکا است و شخصیتی تاجر مسلک است اما در عین حال این اشکال به این فضا وارد است که او فردی ناشی است در هر صورت حضور شخصیتی مثل ویتکاف هم می تواند تهدید تلقی شود هم فرصت، فرصت از این بابت که او فردی نتیجه گرا است و تهدید از این حیث که او اگر چه متولد آمریکا است اما یک یهودی روس تبار است و به همین دلیل می تواند تحت تاثیر لابی رژیم صهیونیستی باشد و آن ها مواضع او را تحت تاثیر قرار دهند.

این تحلیلگر روابط بین الملل با اشاره به اینکه ویتکاف مثل ترامپ مواضع ضد و نقیضی دارد و چارچوب خاصی را که دنبال می کند مشخص نیست خاطر نشان کرد : گویی او به دنبال یک توافق ترامپی است که صرفا نظر ترامپ را تامین کند در حالی که باید نظرات و دیدگاه های طرف مقابل و خطوط قرمز طرف مقابل را هم مورد احترام قرار دهد و همین کار را پیچیده می کند.

دکتر عنادی در رابطه با مواضع کاخ سفید و نماینده ترامپ مبنی بر اینکه ایران نباید برنامه هسته ای داشته باشد بیان داشت : به نظر می رسد در آستانه دور دوم مذاکرات طرف آمریکایی خواسته های حداکثری مطرح می کند تا قدرت چانه زنی خود را افزایش دهد و این مواضع می تواند اعلامی باشد که باید با خواسته عملی تفاوت داشته باشد اگر غیر از این باشد روند را پیچیده می کند.

وی در رابطه با اظهار رضایتی که ایران و آمریکا از نتایج دور نخست مذاکرات مسقط داشتند نیز گفت: طبیعی بود که در دور اول چون تمرکز بر کلیات و چارچوب کار بود چالشی وجود نداشته باشد و پیچیدگی ها از دورهای بعد و زمانی که جزئیات و خطوط قرمز مطرح می شود شکل خواهد گرفت.

عنادی در عین حال یادآور شد: هرچقدر طرفین در مذاکرات اعلام رضایت کنند طبیعی است کسانی که در فرایند نیستند ناخرسند باشند به ویژه رژیم صهیونیستی که دنبال به خروجی رسیدن این مذاکرات نیست . بنابراین پالس مثبت ایران و آمریکا در خصوص مذاکرات باعث عصبانیت اسرائیل می شود و علاوه بر این تروئیکا اروپا هم که در دور های قبل در قالب 1+5 در مذاکرات نقش داشتند چون در مذاکرات اخیر نیستند عصبانی شده اند سعی می کنند این گفتگو ها به خروجی نرسد مگر اینکه وارد بازی شوند و این ها باعث می شود پیچیدگی های بیشتری در مسیر پیش رو وجود داشته باشد.

این استاد مسائل آمریکا در خصوص تهدید ترامپ برای به نتیجه رسیدن فوری مذاکره با ایران تصریح کرد: این مواضع به کاراکتر شخصیتی و نوع نگرش و نگاه روانشناختی ترامپ بر می گردد که تصور می کند می تواند از طریق قدرت به صلح برسد در حالی که این نگاه در روابط بین المل جواب نمی دهد چون وقتی شما با یک قدرت منطقه ای وارد صحبت می شوی باید به ملاحظات او احترام بگذاری.

عنادی از طرفی وجود پرونده های متعدد باز نزد ترامپ از جمله ایران ، غزه، اوکراین، گرینلند ، جنگ تعرفه ای را دلیل دیگری برای عجله او عنوان می کند و می گوید: ترامپ چند پرونده را باز کرده و تلاش می کند هر کدام زودتر حل شود روی آن مانور بدهد.

وی مواضع تهدید آمیز ترامپ را در راستای سیاست سنتی هویج و چماق توصیف و خاطر نشان می کند : ترامپ سعی می کند با ابزار تهدید سیاست و اهداف و خواسته های حداکثری خود را تحقق ببخشد اما این روند به نتیجه نمی رسد چون برخی از این خواسته های حداکثری ، خط قرمز ایران است مثل موشک و چرخه سوخت.

عنادی تمرکز ترامپ بر موضوع سلاح هسته ای را اهرم نتیجه بخش در مذاکرات می داند و می گوید: اصل قضیه باید سلاح هسته ای باشد که امریکا می گوید ایران نباید داشته باشد در طرف دیگر هم ایران بارها اعلام کرده چنین هدفی ندارد و فتوای مقام معظم رهبری نیز مبین همین است از سویی ایران تحت نظارت آژانس و بازرسان آن است و جامعه اطلاعاتی آمریکا هم تائید کرده ایران به طرف سلاح هسته ای حرکت نکرده است بنابراین اگر موضوع مذاکره عدم دستیابی ایران به سلاح هسته ای باشد احتمال توافق وجود دارد در غیر این صورت برخورداری ایران از دانش هسته ای طبق اساسنامه آژانس حق ایران است و آمریکا اساسا صلاحیت ندارد در رابطه با حقوق ایران در این زمینه ورود داشته باشد.

البرادعی درباره ایران چه گفت؟

دکتر عنادی به کتاب خاطرات البرادعی مدیرکل اسبق آژانس بین المللی انرژی اتمی اشاره می کند که البرادعی در کتاب خود دو نکته کلیدی را مورد اشاره قرار داده است نخست اینکه دانش هسته ای قابل بمباران نیست و دوم اینکه ایران دروازه ورود به منطقه است و اگر قرار باشد خاورمیانه ارامش داشته باشد باید با ایران کنار آمد.

این استاد دانشگاه با اشاره به نظر البرادعی که به ایران پیشنهاد داده موضوع هسته ای را به جای اروپا با آمریکا حل و فصل کند اظهار داشت: در زمان اوباما هم اگر چه مذاکرات در چارچوب 1+5 بود اما در اصل این مذاکرات با امریکا جلو می رفت به همین دلیل ترامپ بعد ها از این توافق خارج شد چون معتقد بود منافع امریکا در این توافق در نظر گرفته نشده است ضمن اینکه ترامپ دوست داشت توافق به نام خودش تمام شود.

وی در تائید نظر البرادعی یادآور شد: بعد از خروج آمریکا از برجام اروپایی ها نتوانستند جای آمریکا را پر کنند و حتی سازوکاری که آن ها با تبلیغات و نمایش تحت عنوان اینستکس راه اندازی کردند تو خالی بود .

وی احتمال اسنپ بک توسط اروپایی ها در صورت توافق ایران با آمریکا را بعید دانست و گفت : ترامپ در سال 2018 وقتی از برجام خارج شد برجام را دچار مرگ مغزی کرد اما یک چیزی را به خوبی ثابت کرد که اروپا بازیگر موثری نبوده و نیست بنابراین اگر مذاکرات با امریکا به خروجی برسد اروپا نمی تواند ممانتعی ایجاد بکند به عبارت دیگر اروپایی ها بیشتر دنبال سهم خواهی هستند و تجربه نشان داده اروپا جز شعار و حرف کار دیگری نمی تواند بکند.

عنادی ابراز امیدواری کرد در صورتی که آمریکایی ها در مذاکرات روز شنبه ملاحظات ایران را مد نظر قرار دهند مذاکرات به نتیجه برسد ضمن اینکه در زمان مذاکرات برجام طرف های منطقه ای از جمله عربستان از توافق صورت گرفته خشمگین بودند اما در حال حاضر به علت سیاست تنش زدایی که با کشورهای منطقه و به خصوص عربستان شکل گرفته این کشور از مذاکرات استقبال کرده چون هم عربستان ، هم امارات و قطر و بحرین و دیگر کشورها به خوبی می دانند در صورت وقوع تنش در منطقه این کشورها قربانی خواهند شد بنابراین دوست ندارند منطقه به سمت مخاصمه و درگیری پیش برود.

محل مذاکره خیلی اهمیتی ندارد متغیر اصلی خطوط قرمز دو طرف است که چالش اصلی است

عنادی در رابطه با مناقشه صورت گرفته بر سر محل مذاکرات و تغییر چندباره آن از مسقط به اروپا و بالعکس بیان کرد : محل مذاکره اهمیتی ندارد و بیشتر بازی رسانه ای است به نظر می رسد اراده طرفین بر این است مذاکرات به صورت غیر مستقیم ادامه پیدا کند.

این استاد روابط بین الملل مواضع زیاده خواهانه ویتکاف را عملیات روانی برای داشتن دست بالا در مذاکرات روز شنبه عنوان کرد و گفت : این مواضع و تهدیدات نخ نما شده چون ایرانی ها در مذاکره حرفه ای هستند و اعضای این تیم آمریکایی ها را خوب می شناسند هرچند در هر صورت می توان این نوع مواضع را در راستای خواسته های حد اکثری و تحت تاثیر رژیم صهیونیستی دانست.

عنادی در رابطه با پیش بینی خود از مذاکرات روز شنبه بیان می کند: روز شنبه طرفین احتمالا وارد جزئیات می شوند ار مرحله کلیات عبور می کنند و به همین دلیل مذاکرات هفته اینده سخت تر خواهد بود و باید برای دیدن نتایج آن منتظر ماند.

عنادی در خاتمه اظهارات نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی مبنی بر اعمال مدل لیبی برای مذاکره با ایران را پوچ دانست و گفت : نتانیاهو آرزوهایش را به زبان می آورد و به عنوان یک بازیگر آشوب ساز تلاش می کند موضوع هسته ای ایران از حالت مذاکره خارج و به درگیری منجر شود اما به نتیجه نخواهد رسید چون هم نتانیاهو و هم ترامپ به خوبی می دانند ایران با لیبی قابل مقایسه نیست و دانش هسته ای در ایران بومی شده ضمن اینکه ایران تاسیسات متعددی دارد که تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دارند بنابراین مواضعی از این دست بحث انحرافی است برای مختل کردن روند مذاکرات بنابر این دولت آمریکا باید با عقلانیت و خرد لازم به خطوط قرمز ایران احترام بگذارد و ایران را به عنوان قدرت منطقه ای به رسمیت شناخته و در چارچوب تعامل با یک قدرت منطقه ای مذاکرات را تعریف کند تا این مذاکرات به نتیجه برسد.