جزئیات افزایش ۴.۷ برابری هزینه خانوار/خط فقر شهرها ۲.۷ میلیون شد؟

کارشناسان عقیده دارند میزان هزینه ها و درآمد که از سوی مراجع رسمی آماری کشور اعلام می شود، در واقع حدی است که تغییرات به ویژه در بخش هزینه ای آن می تواند معیشت خانواده ها را با چالش مواجه کند. نگاهی به آمارهای ارائه شده توسط بانک مرکزی و مرکز آمار نشان می دهد که در طول سال‌های اخیر، همواره هزینه ها یک گام از رشد درآمدهای خانوار بیشتر و معیشت افراد معمولا با نوعی کسری دائمی همراه بوده است.

از سویی، تحلیل گران هزینه و درآمد خانوار و کارشناسان اقتصادی بر این نکته تاکید دارند که وقتی اعلام می شود هزینه خانوار در طول سال عدد مشخصی است، به این معنا خواهد بود که کمتر از آن به مسائل مالی در خانواده ها دامن می زند و در واقع ما با نوعی خط فقر مواجه هستیم.

خط فقر چیست؟

با این وجود، در تعریف خط فقر آمده که خط فقر یا آستانه فقر حداقل درآمدی است که برای زندگی در یک کشور خاص در نظر گرفته می شود و هزینه کل و درآمد کل نیز دو شاخص بسیار مهم آن است. به عبارت دیگر، ممکن است خط فقر اندکی از میزان هزینه های اعلام شده توسط مراجع آماری کمتر باشد و توجه به آن بخش از هزینه ها دارد که دیگر امکان حذف آنها وجود ندارد. به بیان ساده تر، خط فقر می گوید دیگر نمی توان چیزی را از مخارج و سبد معیشت خانوار کم کرد و میزان تعیین شده حتما باید وجود داشته باشد.

در سال‌های اخیر این خط از سوی مراجع رسمی در ایران اعلام نشده و کارشناسان بازار کار می‌گویند نگرانی دولت‌ها از بیان این خط این است که برخی مقایسه‌ها در جامعه صورت گیرد. این مسئله درباره میزان درآمد کارگران در سال‌های گذشته مطرح بوده و مقامات کارگری می‌گویند میزان درآمد و حداقل مزد مشمولان قانون کار بسیار کمتر از خط فقر قرار دارد.

دولت خط فقر را می‌داند اما اعلام نمی‌کند

در این میان، علی ربیعی وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی در گفتگو با مهر ، سیاست‌های رفاهی در برنامه ششم توسعه را عدالت سرزمینی، نابرابری‌های سرزمینی، جهت‌گیری فقر، حمایت از اقشار ضعیف و هدفمند کردن یارانه‌ها اعلام کرد و گفت: خط فقر را در لایحه تعیین نمی‌کنند بلکه در لایحه‌ سیاست رفاهی گنجانده می‌شود.

البته احمد میدری معاون امور رفاهی وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی نیز در گفتگو با مهر اظهارداشت: این وزارتخانه هر ساله خط فقر را برآورد و به دولت گزارش می‌‌کند.

وی در پاسخ به این پرسش که پس چرا این گزارش‌ها اعلام عمومی نمی‌شود، پاسخی ارائه نکرد.

معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در همین حال تصریح کرد: شورای سیاست‌های رفاهی یکی از شوراهای برنامه ششم توسعه به ریاست علی ربیعی است و تاکنون کارگروه‌های کمیته سیاست‌های توانمندسازی، کمیته امداد، بیمه‌های اجتماعی، کمیته درمان تشکیل و جلساتی برگزار شده است.

به گفته وی، شورای سیاست‌های رفاهی هفته آینده پیشنهادهایی را به سازمان مدیریت و برنامه ریزی ارائه خواهد کرد.

در زمستان سال گذشته برخی ارقام و آمارها مطرح شد که حاکی از این بود که هر فرد در ماه باید دستکم ۲۵۰ هزارتومان داشته باشد تا دچار فقر خشن، مطلق و شدید نشود. بنابراین یک خانوار ۴ نفره در سال گذشته باید دستکم یک میلیون تومان در ماه درآمد داشتند که حداقل به مرحله خط فقر خشن نرسند.

خط فقر به ۲.۷ میلیون تومان رسید

برخی صاحبنظران اقتصادی معتقدند درست در زمانی که این نرخ اعلام شد، زندگی در کلانشهرها با درآمد ماهیانه کمتر از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزارتومان به معنای زندگی زیر خط فقر بوده است. توجه به این ارقام نشان می دهد که واقع بینانه دیدن خط فقر یعنی اینکه درآمد ماهیانه ۲ میلیون و ۶۱۶ هزارتومان در سال گذشته برای خانوارهای شهری، به معنای قرار داشتن در خط فقر بوده است.

کارشناسان اقتصادی عنوان کرده اند، خط فقر زندگی در پایتخت در سال‌جاری به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزارتومان برای یک خانوار ۵ نفره رسیده است. سهم هر فرد در این بخش ماهیانه ۵۴۰ هزارتومان است ولی نمی توان گفت فرضا فردی با این میزان درآمد و زندگی مجردی می تواند هزینه های مسکن، خوراک، پوشاک و سایر نیازهای خود را تنها با ۵۴۰ هزارتومان در ماه تامین کند.

با این وجود، آمارهای متفاوتی درباره میزان درآمد خانوار ارائه می شود به نحوی که بانک مرکزی معتقد است درآمد هر خانوار ایرانی در سال ۹۳ به میزان ۳۱ میلیون و ۳۹۳ هزارتومان و هزینه ها نیز ۳۲ میلیون و ۸۷۶ هزار تومان بوده و مرکز آمار می گوید درآمدها در سال گذشته ۲۴ میلیون و ۱۳۱ هزارتومان و هزینه ها نیز ۲۳ میلیون و ۴۸۶ هزارتومان بود.

جدول تغییرات میزان درآمد خانوار از سال ۸۴ تا ۹۲

آیا درآمدهای خانوار واقعا بیشتر شد؟

از موارد با اهمیت در آمارهای مربوط به هزینه و درآمد خانوار شهری کشور که در واقع تعریف دیگری از خط فقر زندگی در شهرها است، اینکه از سال ۱۳۸۴ تا پایان سال ۱۳۹۲ همواره میزان هزینه های خانوار نسبت به درآمدها کمتر و اختلاف هزینه و درآمد در تمامی سال‌ها نیز بالا بوده است.

با این وجود دولت تدبیر و امید براساس گزارش مرکز آمار ایران معتقد است در دوره فعالیت خود توانسته اوضاع زندگی مردم و معیشت خانوار را بهتر کند و برای اولین بار در ۱۰ سال گذشته میزان هزینه خانوار از درآمد ماهیانه ۵۳ هزار تومان کمتر شده است.

البته دلیل اینکه مرکز آمار میزان درآمد سال ۹۳ را ۲۴ میلیون و ۱۰۰ هزارتومان و هزینه ها را ۲۳ میلیون و ۴۸۶ هزار تومان و بانک مرکزی درآمدها را ۳۱ میلیون و ۳۹۳ هزارتومان و هزینه ها را ۳۲ میلیون و ۸۷۶ هزار تومان می داند، در جای خود قابل بحث است،چون طبق گزارش مرکز آمار، درآمد از هزینه بیشتر شده و طبق اعلام بانک مرکزی، درآمد هنوز از هزینه ها فاصله دارد و کمتر است.