داستان سید حسن نصرالله-بخش اول/ کودکی متفاوت؛زمینه‌ساز جهاد

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، خبرگزاری تسنیم در مجموعه مقالاتی به بازخوانی «زندگی و زمانه سیدحسن نصرالله» رهبر شهید و اسطوره‌ای حزب‌الله لبنان و محور مقاومت می‌پردازد. «کودکیِ متفاوت نسبت به عموم شیعیان» و «زندگی در میان آوارگان فلسطینی» ویژگی اصلی این مقطع از زندگی سیدحسن است.

خبرگزاری تسنیم طی سلسله‌ یادداشت‌هایی به بازخوانی فراز و نشیب زندگی رهبران مقاومت اسلامی لبنان می‌پردازد. در همین راستا بازخوانی حیات سیدحسن نصرالله رهبر شهید و اسطوره‌ای حزب‌الله لبنان و نقش وی در بالندگی محور مقاومت با عنوان «زندگی و زمانه سیدحسن نصرالله» در قالب مجموعه مقالاتی منتشر خواهد شد که امروز قسمت اول آن پیش روی شماست.

در قسمت اول، به دوران کودکی سید حسن نصرالله می‌پردازیم. به جرأت می‌توان ادعا کرد تجربه سید حسن نصرالله در دوران کودکی، تجربه منحصر به فردی است که شیعیان لبنان کم‌تر آن را تجربه می‌کنند و همین موضوع، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت وی داشت تا در آینده به رهبری تأثیرگذار در سطح منطقه و لبنان تبدیل شود.

سیدحسن نصرالله در محله فقیرنشین «کرنتینا» به دنیا آمد؛ محله‌ای که در میان محلات شیعه‌نشین لبنان نیست؛ بلکه از نظر جغرافیایی در شمال بخش «اشرفیه» (مسیحی‌نشین) و از نظر ترکیب جمعیتی نیز محل سکونت «آوارگان فلسطینی (اهل تسنن)» است. در این زمینه ابتدا باید مختصری در مورد جامعه لبنان توضیح داد و در ادامه به بازخوانی دوران کودکی سیدحسن نصرالله پرداخت.

جامعه چند طائفه‌ای لبنان؛ موزائیکی یا فرش رنگارنگ؟

جامعه لبنان متشکل از 20 طائفه است. در واقع تأسیس کشور لبنان بر پایه همین تنوع طائفه‌ای و قومیتی آن و البته به هدف «تقویت مسیحیت» در غرب آسیا بود. این وضعیت حتی امروز و با گذشت بیش از یک قرن از سایکس پیکو، کنفرانس ورسای و... هم‌چنان به صورت‌های دیگر ادامه دارد که در قسمت آینده (دوران تحصیل در دبیرستان) به آن می‌پردازیم.

در این قسمت، آن‌چه برای ما اهمیت بیش‌تری دارد مسأله «بافت چند طائفه‌ای» لبنان است. در سال 1936 و در دوره قیمومیت فرانسه، قانون اساسی اولیه لبنان نوشته شد که در آن دولت و ملت لبنان را «تعدد الطوائف» خوانده بود. در آن قانون، 11 طائفه یا مذهب مسیحی، 5 مذهب اسلامی و 3 مذهبی بنی‌اسرائیلی (جمعا 19 طائفه) در لبنان به رسمیت شناخته شدند.

همین وضعیت بعد از استقلال نهایی لبنان تشدید شد. در این مقطع، قوانین مدنی و جزایی نوشته شد و جالب این بود که بخش مهمی از قوانین جزایی حسب طوائف مختلف، تغییر می‌کرد. این موضوع حتی در پاره‌ای از موارد مدنی مانند «ازدواج» و «ارث» نیز برقرار ماند و مثلاً قانون برای یک مسیحی مارونی متفاوت از قانون برای یک مسلمان سنی بود! به همین ترتیب قانون برای یک مسلمان شیعه متفاوت از مسیحی کاتولیک و این دو متفاوت با مسیحی ارمنی یا مسلمان دروزی بودند! این وضعیت حتی باعث شد تا «ازدواج بین طوائف» به حداقل ممکن برسد و در شمار «استثنائات» - حتی در موازین حقوقی – قرار گیرد!

بعد از استقلال نهایی و در سال 1959، این امکان برای افراد دیگر نیز به رسمیت شناخته شد تا خودشان را ذیل این 19 طائفه تعریف نکرده و تابع قوانین مدنی باشند؛ اما همین افراد هم از نظر قوانینی مانند «ارث» و... باید ذیل قوانین یکی از این 19 طائفه تعریف می‌شدند!

به این ترتیب، در لبنانی که یکی از اصلی‌ترین مراکز فکری جهان عرب است و سابقه گروه‌های کمونیستی در آن مقارن با تأسیس این کشور است، باز هم قوانین حسب طائفه مذهبی تعیین می‌شد! یعنی افراد بی‌دین یا پیروان ادیان غیرابراهیمی هم نمی‌توانستند خود را خارج از قانون جزای 19 گانه طوائف تعریف کنند.

در سطح اجتماعی نیز مناطق محل سکونت طوائف از یکدیگر تفکیک شد. مناطقی که شیعیان در آن زندگی می‌کردند معمولاً بافت یکدست شیعی داشت و این نکته در مورد اهل سنت، دروزی‌ها، مارونی‌ها، کاتولیک‌ها و... نیز صادق بود. حتی اقلیت‌های کوچک و کم‌شمار مانند علوی‌ها و اسماعیلی‌ها نیز مناطق اختصاصی خود را داشتند و با دیگر طوائف زندگی نمی‌کردند.

با خروج فرانسه و استقلال کامل لبنان، رقابت میان طوائف برای سیطره بر منابع قدرت و ثروت بالا گرفت. این وضعیت بدین صورت سامان یافت که اصطلاحاً نظام سیاسی حاکم بر لبنان را «سهمیه‌بندی طائفه‌پایه» یا «محاصصه» می‌خوانند. به این صورت که مناصب در سطوح مختلف، ابتدا میان طوائف تقسیم شده و سپس به نسبت در داخل هر طائفه رقابت صورت می‌گیرد. حتی برای کرسی‌های پارلمان نیز مبنای ابتدایی سهمیه‌بندی بر طائفه است.

این وضعیت بعد از مهاجرت و خصوصاً سیل «آوارگان فلسطینی» نیز تشدید شد و رقابت میان طوائف را به بالاترین حد رساند. در این میان، رقابت طائفه‌ای به قدری پررنگ شد که حتی در زمان مهاجرت نیز مقصد مهاجران به مناطقی بود که هم‌کیشان خود در آن‌جا زندگی می‌کنند. مثلاً اگر یک شیعه از روستاهای جنوب می‌خواست به بیروت مهاجرت کند، به «ضاحیه» و مناطق جنوبی که شیعه‌نشین بود می‌رفت. یک سنی هم اگر از روستاهای شمال به بیروت مهاجرت می‌کرد، به همین نسبت به مناطق غربی بیروت می‌رفت.

اقامت خانواده سیدحسن نصرالله در محله «کرنتینا»

با توجه به توضیحات فوق، طبیعی است که اگر خانواده‌ای شیعه از جنوب لبنان به پایتخت مهاجرت کند، به مناطق شیعه‌نشین برود. خانواده سیدحسن نصرالله اهل روستای «البزوریة» در اطراف شهر صور در جنوب لبنان بودند؛ اما به علت تنگناهای معیشتی به بیروت مهاجرت می‌کنند. پدر وی «سید عبدالکریم نصرالله» در محله فقیرنشین «الکرنتینا» در شرق بیروت سکنی گزید و به سبزی‌فروشی پرداخت. به این ترتیب، آن‌ها به جای مهاجرت به محله‌ها و مناطق شیعه‌نشین در منطقه‌ای فقیرنشین با اکثریت اهل تسنن زندگی کردند.

در مورد محله «الکرنتینا» باید توجه کرد که این محله در شمال مناطق مسیحی‌نشین شرق بیروت قرار دارد که عمدتاً مسیحی‌نشین هستند. اکثریت این محله را آوارگان فلسطینی تشکیل می‌دادند و در میان آن‌ها اهل تسنن مهاجر لبنانی نیز به صورت محدود حضور داشتند. به این ترتیب کودکی وی، نه در میان شیعیان بلکه در میان اهل تسنن و به ویژه آوارگان فلسطینی رقم خورد و او در همین دوره به مدرسه رفت.

نکته قابل توجه دیگر در زندگی سیدحسن نصرالله در این دوره، تلاش وی برای درآمدزادیی و کمک به معیشت خانوار است. پدر آن‌ها «سید عبدالکریم نصرالله»، دارای 9 فرزند بود و تأمین زندگی برایشان بسیار مشکل بود. به همین جهت، سید حسن از زمان رسیدن به مقطع دبیرستان، در میوه‌فروشی هم کار می‌کرد و به منطقه ارمنی‌نشین «برج حمود» در شهرستان المتن برای خرید میوه رفت و آمد داشت. حتی در برخی منابع ادعا شده که سیدحسن در این منطقه زندگی می‌کرد که البته نگارنده در این زمینه به سند معتبری دست نیافت.

به طور کلی در مورد این قسمت از زندگی سیدحسن نصرالله باید گفت او کسی بود که در خانواده‌ای تنگدست و مهاجر به دنیا آمد و از کودکی نیز میان آوارگان فلسطینی زندگی می‌کرد. هم‌چنین سیدحسن کودکی خود را در میان آوارگان فلسطینی گذراند و به این ترتیب از همان ابتدا با مسأله رژیم صهیونیستی و اشغالگری آن آشنایی داشت. ضمن این‌که برخلاف قاطبه ملت لبنان، پرورش یافته محیط‌های محدود یکدست طائفه‌ای نبود و با طوائف مختلف زندگی می‌کرد.

در قسمت آینده، به فضای محله الکرنتینا و در ادامه دوران تحصیل سیدحسن نصرالله در مقطع دبیرستان می‌پردازیم.