«رجعت به روحانیت»؛ استراتژی مشترک اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان برای اسفند 94

مصطفی داننده: سجادی، سخنگوی جبهه پیروان از تقسیم‌بندی جامعه مدرسین و جامعه روحانیت مبارز برای انتخابات مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی خبر داد و اعلام کرد جامعه مدرسین محور ائتلاف خبرگان و جامعه روحانیت محور ائتلاف مجلس برای اصول گرایان هستند. در کنار اصول‌گرایان، اصلاح‌طلبان نیز سعی می‌کنند با محور قرار دادن مجمع محققین قم و مجمع روحانیون خود را آماده رقابت‌های پیش رو کنند. می‌شود گفتند که این دو جریان مهم سیاسی کشور پس از سال‌ها دوباره به سمت روحانیت و محور قرار دادن آنها رجعت کرده‌اند. بازگشت دو نهاد مذهبی و سیاسی یعنی جامعه روحانیت و مجمع روحانیون می‌تواند جذابیت‌های فراوانی به این رقابت ببخشد. جامعه روحانیت مبارز تهران و مجمع روحانیون مبارز به عنوان سنتی ترین نیروهای راست و چپ در جمهوری اسلامی بعد از سال‌ها برای یک رقابت سخت دوباره وارد گود سیاسی کشور شده‌اند. جامعه روحانیت و مجمع روحانیون سال‌ها به ویژه در دهه 60 و 70 از رقبای جدی صحنه سیاسی کشور بودند و نامزدهای مختلف در انتخابات‌های گوناگون ایران، با نام این دو نهاد وارد کارزار انتخاباتی می‌شدند. حال بعد از گذشت سال‌ها انتخابات مجلس خبرگان این فضا را برای پیران و شیوخ سیاست ایران فراهم کرده است تا بار دیگر به رقابت با یکدیگر بپردازند. جامعه روحانیت مبارز تهران در غیاب آیت‌الله مهدوی کنی و برخی چهره‌های سرشناس خود مانند آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و حجت الاسلام ناطق نوری، تصمیم گرفته است با احیای نقش تصمیم ساز خود در جریان راست ایران، به جایگاه رهبری معنوی اصول گرایان باز گردد. در کنار فعالیت‌های جامعه روحانیت، مجمع روحانیون مبارز نیز حرکت سیاسی خود برای رسیدن به مجلس خبرگان و بعد از آن مجلس شورای اسلامی را آغاز کرده است. مجمع روحانیون مبارز به دلیل رد صلاحیت‌های گسترده شورای نگهبان در انتخابات‌ مجلس‌های هفتم و هشتم و همچنین حوادث سال 88، دچار یک رخوت سیاسی بزرگ شد و اعضای برجسته این مجمع مانند« خاتمی و موسوی خوئینی‌ها» سکوت و گوشه نشینی را به فعالیت‌های سیاسی ترجیح دادند. پیروزی حسن روحانی در انتخابات 92 زمینه ساز خروج این مجمع از حاشیه نشینی شد و اعضای مجمع روحانیون تصمیم گرفتند، فعالیت‌های سیاسی خود را برای انتخابات به ویژه مجلس خبرگان آغاز کنند. موسوی بجنوردی از اعضای شناخته شده این نهاد در گفت‌وگویی اعلام کرد که مجمع روحانیون برنامه جدی برای حضور در انتخابات مجلس خبرگان دارد. پدر همسر سید حسن خمینی اعلام کرد که :« در مجمع روحانیون مجتهد داريم و فراوان هم داريم. مجتهداني درجه يك داريم كه مسائل روز را مي‌توانند اجتهاد كنند و مورد قبول مردم هم هستند.» پیش از این نیز موسی لاری از دیگر اعضای مجمع از فعالیت‌های این نهاد برای انتخابات مجلس خبرگان خبر داده بود. همانطور که مشاهده می‌شود این دو نهاد سیاسی و مذهبی ایران، تصمیم جدی برای ورد به کارزار انتخابات دارند و می‌خواهند خاطرات گذشته را برای مردم تکرار کنند. خاطراتی که پر از رقایت‌های تنگاتگ این دو گروه در فضای سیاسی کشور بود. فلش بک به عقب؛ شیوخی که از هم جدا شدند از زمان پیروزی انقلاب تا به امروز، مجلس‌های چهارم و پنجم و همچنین دولت‌های سوم، چهارم، پنجم و ششم در اختیار جامعه روحانیت مبارز تهران بوده است و مجمع روحانیون مبارز نیز مجلس‌های سوم و ششم و همچنین دولت‌های هفتم و هشتم را در اختیار داشته است. اختلافات سیاسی در دهه 60میان اعضای برجسته جامعه روحانیت بعد از روی کارآمدن میرحسین موسوی به عنوان نخست وزیر زمینه ساز بروز انشعابی گسترده و تاریخی در این جریان مذهبی و سیاسی کشور شد. ارائه یک لیست واحد از سوی جامعه روحانیت برای انتخابات مجلس سوم زمینه ساز پررنگ تر شدن اختلافات درون گروهی جامعه روحانیت مبارز تهران شد . جناح اقلیت جامعه روحانیت (مجمع روحانیون بعدی) اصرار داشتند که‌هادی غفاری و فخرالدین حجازی در لیست مجمع برای انتخابات مجلس سوم باشند ولی اکثریت اعضا با این تصمیم مخالف بودند. علت مخالفت هم آن بود که معتقد بودند این افراد صلاحیت حضور در مجلس را ندارند و حائز ویژگی‌های کافی نیستند. آیت‌الله مهدوی کنی در باب اختلاف بر سر تعیین مصادیق کاندیداها گفته‌اند: «واقعاً بعضی مسائل را نمی‌شود گفت. هرچه بود یکی اختلاف سلیقه‌ها بود و یکی عدم اعتماد. ما به بعضی‌ها اعتماد دینی نداشتیم. معنایش این نیست که آنها را بی‌دین می‌دانستیم، ولی می‌گفتیم هرکسی که آمد و شعار تندی داد، دلیل دینداری او نمی‌شود و نمی‌توانیم تأییدش کنیم؛ علی‌الخصوص با رفتارهایی که عده‌ای از آنها در سال‌های اولیه انقلاب داشتند. ما می‌گفتیم در جامعه روحانیت وظیفه ما این است که خطوط را حفظ کنیم و تأیید بعضی از افراد، شکستن این مرزهاست.» همین نظرات و اختلافات باعث شد تا سید محمد خاتمی و موسوی خوئینی‌ها با مهدی کروبی ملاقات نموده و پیشنهاد انشعاب از جامعه روحانیت مبارز را مطرح کردند. سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور (از اعضای برجسته مجمع روحانیون) نقل کرده است:«در این زمان آقای سیدمحمد خاتمی و موسوی خوئینی‌ها به دیدن آقای کروبی رفته و با توجه به جمع‌بندی‌های به عمل آمده در مورد عملکرد جامعه روحانیت مبارز پیشنهاد انشعاب و تأسیس یک تشکیلات روحانی مستقل از جامعه روحانیت مبارز مطرح شد از این رو تصمیم بر این شد که آقای کروبی و موسوی خوئینی‌ها در مورد تشکیل این تشکیلات جدید با امام صحبت کنند و نظر موافق ایشان راجلب نمایند و با توجه به آنکه در آن زمان آقای کروبی در بیمارستان بستری بود آقای خوئینی‌ها به تنهایی در اسفند ماه سال 1366 با امام ملاقات کرد و برخلاف آنچه برخی تصور می‌کردند امام با ایجاد انشعاب در جامعه روحانیت موافقت کردند.» اعضای برجسته این گروه برای رسمی کردن این انشعاب به دیدار امام خمینی رفتند و تصمیم خود را برای جدایی با ایشان درمیان گذاشتند. علی اکبر ناطق نوری به عنوان چهره‌های شناخته شده جریان راست در خاطرات خود به دیدار اعضای مجمع با امام خمینی اشاره می‌کند و می‌نویسد:« جمعی از آقایان... خدمت امام رسیدند و در توضیح دلایل انشعاب، اظهار داشتند که اگر با این نگاهی که آقایان دارند ادامه دهیم، جوان‌ها را از دست می‌دهیم و ممکن است فاصله جوان‌ها با روحانیت بیشتر شود و جوان‌ها از دست بروند. جامعه روحانیت نمی‌تواند جوان‌ها را جذب کند؛ بنابر این ما که روحانی هستیم بهتر است که جوان‌ها را جذب کنیم و لازمه‌اش هم این است که تشکیلاتی با ادبیات خاص خودمان راه بیندازیم. با این توجیه حضرت امام هم برای انشعاب آقایان از جامعه روحانیت چراغ سبزی نشان دادند و مجمع روحانیون مبارز تهران تشکیل شد.» حضرت امام خمینی نیز بعد از دیدار و درخواست اعضای جدا شده جامعه روحانیت با درخواست انشعاب آنها موافقت می‌کنند و در نامه‌ای به آنها می‌نویسند:« «انشعاب از تشکیلاتی برای اظهار عقیده مستقل، و ایجاد تشکیلات جدید، به معنای اختلاف نیست .اختلاف در آن موقعی است که خدای ناکرده هرکس برای پیشبرد نظرات خودبه دیگری پرخاش کند که بحمدالله، با شناختی که من از روحانیون دست اندرکارانقلاب دارم، چنین کاری صورت نخواهد گرفت . من به شما و همه کسانی که دلشان برای اسلام عزیز می تپد دعا می کنم، و توفیق آقایان را از خداوندمتعال خواستارم» بعد از موافقت امام، مجمع روحانیون مبارز شکل گرفت و جامعه سیاسی ایران بعد از یک دهه شاهد یک فضای دو قطبی شدند. فضایی که اتفاقات سال‌های بعد جمهوری اسلامی را رقم زد. حالا بعد از گذشت دو دهه از این انشعاب بازهم شاهد یک رقایت احتمالی میان این دو جریان سیاسی هستیم. رقابتی که می‌تواند انتخابات مجلس خبرگان رهبری را به رقابتی ترین انتخابات این مجلس طی سال‌های اخیز تبدیل کند. این دو نهاد مذهبی - سیاسی سعی می‌کنند با تمام نیرو و توان در این انتخابات حاضر شوند. جامعه روحانیت مبارز سعی می‌کند چهره‌های شناخته شده خود در میان مردم را وارد کارزار خبرگان کند و مجمع روحانیون مبارز نیز بعد از هشدارهای آیت‌الله جنتی در مورد رد صلاحیت‌ها، تلاش می‌کند از نیروهایی استفاده کند که بتوانند از سد شورای نگهبان عبور کنند. باید منتظر ماند ودید رقابت این دو نهاد قدیمی در مجلس خبرگان به کجا ختم می‌شود و کدام یک از این دو گروه می‌توانند پیروز این رقابت نفس گیر باشند.