روزی که داعش بی‌سرزمین شود

به گزارش نامه‌نیوز، این روزها داعش هم در سوریه و عراق و هم در لیبی به سرعت در حال از دست دادن زمین است و قلمرو این گروه تروریستی متوهم و متوحش روز به روز در حال کوچکتر شدن است. تا اوایل سال گذشته وسعت اراضی تحت اشغال داعش در عراق و سوریه حدود 130هزار کیلومتر مربع برآورد می شد اما از آن زمان تاکنون شهرها، شهرک ها، روستاها و مساحت وسیعی از اراضی در اختیار این گروه تروریستی به خصوص در عراق آزاد شده است. بر اساس برآوردها با آزادی فلوجه و عمده استان الانبار در غرب عراق اکنون وسعت اراضی در اختیار این گروه در عراق کمتر از 40 درصد مساحتی است که در اواسط سال 1393 در اختیار داشته است. طی یک سال گذشته ارتش عراق با همراهی نیروهای حشد شعبی و در مواردی با کمک پیشمرگه های کرد و نیروی هوایی ائتلاف ضد داعش توانست که به ترتیب شهرهای بزرگ تکریت، بیجی، رمادی، سنجار، فلوجه و دهها شهر و شهرک و روستا و منطقه دیگر را به کنترل دولت مرکزی درآورد. در سوریه هم ارتش این کشور و نیروهای مقاومت علیرغم جنگیدن در چند جبهه توانسته داعش را از مناطق اطراف دمشق و مرکز و غرب و جنوب کشور تا حدود زیادی عقب براند و علاوه بر تسلط بر برخی مناطق استراتژیک در اختیار داعش، شهرهایی مانند تدمر و ... را نیز آزاد کند. نیروهای کرد سوریه هم تاحدود زیادی تحرکات و تسلط داعش در مناطق شمال و شمال شرق سوریه را محدود کرده و شهرها، روستاها و اراضی زیادی را از این گروه پس گرفته و تا حدودی ارتباط آنها با مرزهای ترکیه را مختل کرده اند. اکنون در عراق تنها شهر بزرگ در تسلط داعش موصل دومیلیون نفری است و در سوریه هم رقه به عنوان دارالخلافه این خلافت خودخوانده همچنان دژ محکم این گروه است. در کشور لیبی هم نیروهای وفادار به حکومت مرکزی با پیشروی در شهر سرت به عنوان اصلی ترین پایگاه داعش در این کشور و شمال آفریقا این گروه را درون مهم ترین پایگاه خود در این منطقه در لاک دفاعی برده اند. به بیان بهتر با گذشت بیش از سه سال از اعلام موجودیت پدیده خونریزی به نام داعش در منطقه خاورمیانه، اکنون و از پی ماه‌ها جنگ فرسایشی و تلاش زمینی و هوایی با نابودی تجهیزات، منابع و نیروهای در اختیار این گروه، هدفگذاری اولیه یعنی زمین گیر کردن داعش، آزادسازی اراضی و پاکسازی سطح شهرها، مناطق مسکونی و زمین های منطقه از داعش تا حدودی در حال محقق شدن است. اما نه زمین و شهر ستاندن از داعش و نه حتی زمین گیر کردن این گروه به لحاظ لجستیکی به معنای خلاصی اهالی خاورمیانه و جهان از این پدیده نیست و حتا با فرضی تقریبا بعید اگر تا پایان سالجاری شاهد آزادی شهرهای موصل، رقه و سرت باشیم باز هم نمی توان گفت که داعش از بین رفته است. در دوره ده ساله از سقوط صدام و اشغال عراق در سال 2003 تا قبل از اعلام موجودیت رسمی داعش، سقوط موصل و تشکیل خلافت اسلامی خودخوانده در اراضی اشغالی، اهالی بغداد و دیگر شهرهای این کشور به ویژه شیعیان، هزاران مورد انفجارهای انتحاری و غیرانتحاری سازماندهی شده توسط القاعده عراق و دیگر گروههای تکفیری آن زمان را تجربه کردند و ده‌ها هزار غیرنظامی عراقی در این دوره ده ساله کشته شدند. اما از سال 2013 تا همین چندماهه اخیر علیرغم اینکه شمال این کشور در آتش تکفیر و توحش داعشی‌ها و جنگ بی‌امان ارتش و مردم با این گروه می‌سوخت اما بغداد در مقایسه با آن دوران تا حدودی آرامشی نسبی را تجربه می‌کرد و اخبار انفجارهای مرگبار و کشتار شهروندان عادی کمتر شده بود. دلیل آن هم مشخص بود داعشی‌ها در این دوره زمانی توان و انرژی خود را صرف زمین گرفتن و گسترش قلمرو و یا مقاومت برای جلوگیری از شکست و از دست دادن سرزمین های در اختیار و همچنین اداره دارالخلافه! خود میکردند و کمتر فرصتی برای ایجاد رعب و وحشت در بغداد و دیگر شهرها داشتند و یا ضرورتی به این گونه تحرکات احساس نمیکردند. اما در چندماهه اخیر و در شرایطی که به مدد پیروزی های مردم و ارتش عراق فاصله مرزهای قلمروی داعش از پایتخت این کشور دورتر می شود تعداد انفجارها و بمب‌گذاری‌های انتحاری و ابعاد اینگونه اقدامات تروریستی کور در بغداد روز به روز بیشتر و نگران کننده تر می شود. انفجار دهشتناک اخیر در منطقه کراده بغداد که باعث کشته شدن بیش از 200 نفر از شهروندان عراقی بود از جمله تحرکات داعش در دوران جدید است. علاوه بر بغداد و سایر شهرهای عراق و سوریه، اکنون زنگ خطر دور جدید فعالیت های انتحاری و تروریستی داعش در دیگر کشورهای منطقه و شهرهایی مانند استانبول، بیروت، و ... نیز به صدا درآمده است و انفجارهای فرودگاه آتاتورک استانبول با 44 کشته و بیش از 200 زخمی و امنیتی شدن اوضاع در بیروت و دیگر شهرهای لبنان را می‌تواند از جمله آثار اولیه شرایط پس از شکست های اخیر باشد و احتمالا باید این گونه اقدامات خونبار را اولین نشانه های استراتژی جدید و به اصطلاح پلان بی داعش برای روزهای بی سرزمین گشتن و زیر زمینی شدن دانست. تردیدی نیست که داعش چه زمانی که قلمرو در اختیار داشته باشد و چه زمان بی سرزمین شدن، تداوم حیات خود را در گسست دولت- ملت ها و آشفتگی جوامع، تشدید هراس و ناامنی عمومی، بهم ریختگی انسجام اجتماعی و اقتصادی در کشورها می بیند و از این رو همچنان تلاش می کند که به تشدید دوقطبی مذهبی و نژادی دامن بزند و با تداوم کشتار و انتقامجویی از مخالفان عقیدتی خود، آتش این کینه عمومی را شعله ورتر و دائمی کند. داعش تا پیش ازاعلام موجودیت خلافت اسلامی عراق و شام و اشغال شمال عراق تجربه زیست چریکی و شبکه‌ای و زیرزمینی در عراق را داشته است. اکنون اگر حکام کشورهای منطقه برنامه جامع و دقیقی برای روزهای پس از بازپس‌گیری سرزمین‌ها در عراق و سوریه از داعش نداشته باشند این گروه نشان داده است که به راحتی توان سازگارسازی خود با شرایط جدید را دارد و می تواند در صورت از دست دادن قلمرو باردیگر تتمه نیروی خود را زیر زمینی و شبکه ای کند. زیر زمینی و شبکه ای شدن داعش بی سرزمین یعنی شکل گیری ده‌ها و صدها هسته و شبکه ترور جدید و توزیع پیش از این نیروی مخرب و خطرناک در شهرها و کشورهای منطقه و ... داعش اما در این دوره سه چهارساله به اقتضای الزامات حکومت داری در رقه، موصل و دیگر شهرها تاحدود زیادی رهبران و فرماندهان و گروه‌های مرجع خود را از زیر زمین به روی زمین آورده و امکان و فرصت زیرنظر گرفتن، رصد و شناسایی این افراد و شبکه ها برای نیروهای امنیتی عراق و سوریه و دیگر کشورهایی که روی این گروه کار می‌کنند فراهم شده است. شواهد کنونی و تجربه های موجود درباره روش‌های یارگیری و بازمهندسی القاعده و داعش می گوید که به موازات جنگ برای بازپس گیری سرزمین از داعش و برنامه‌های سیاسی اجتماعی برای بازگرداندن اتحاد ملی در عراق، سوریه و حتی لیبی، باید سرنوشت تمامی رهبران، فرماندهان، گروههای مرجع و حتی جنجگویان اصلی و میانی داعش به دقت و حساب شده رصد شده و تمامی اقدامات و برنامه های لازم برای بر هم زدن استراتژی بعد از بی سرزمین شدن و شبکه ای شدن آنها در سطحی کلان با مشارکت همه کشورها طراحی و عملیاتی شود. بی شک اگر چنین نشود بازپس گیری سرزمین به تنهایی دردی را دوا نخواهد کرد و ماجرای داعش به گونه ای دیگر ادامه خواهد یافت.

منبع: روزنامه ابتکار