اندر مصائب مهاجران افغان در ایران

در پی این اتفاق وزارت امور مهاجرین افغانستان بیانیه ای صادر کرد و این کار را تقبیح کرده و آن را مغایر با کنوانسیون های حقوق بشری و تفاهمنامه های امضا شده میان دو کشور دانسته و از مقامات ایران خواستار پیگیری موضوع شده است. حتی یکی از نمایندگان مجلس افغانستان با اشاره به این شعر سعدی شیرازی که «تو کز محنت دیگران بی غمی / نشاید که نامت نهند آدمی» از این اقدام آن هم در شیراز انتقاد کرد. افغان ها حتی در مقابل کنسولگری ایران در هرات در اعتراض به این اتفاق تجمع اعتراضی برگزار کردند. همچنین این رفتار پلیس شیراز، واکنش منفی کاربران شبکه های اجتماعی را در پی داشته است. البته بعد ار بیانیه وزات امور مهاجرین افغانستان سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل نیز درباره انتشار اخبار و تصاویری مبنی بر دستگیری اتباع بیگانه در شیراز توضیحاتی را ارائه کرد. در بیانیه سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل آمده است: «انتشار یک تصویر گزینشی از افراد دستگیر شده توسط نیروی انتظامی شیراز شامل اتباع غیرمجاز و انعکاس نادرست اخبار مربوط به اقدامات پلیس جهت ارتقا امنیت اجتماعی مردم آن شهر که متاسفانه با انتشار شتاب‌زده بیانیه وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان جمهوری اسلامی افغانستان در این خصوص نیز همراه شد، موجب ایجاد تصورات نادرستی در افکار عمومی مردم شریف افغانستان مبنی بر قرار دادن و نمایش هم‌وطنان آن‌ها در قفس توسط پلیس شیراز گردیده است. در این خصوص لازم به ذکر است افراد دستگیرشده توسط نیروی انتظامی در فضای باز و پشت نرده نگه داشته شده‌اند و به هیچ عنوان کسی داخل قفس قرار داده نشده و به هیچ وجه نیز قصد و نیت مبنی بر توهین به آنان در کار نبوده است. شایان ذکر است این افراد که لزوما از اتباع کشور افغانستان نیز نبوده‌اند به دلیل اقدام به ورود و اقامت غیرقانونی دستگیر شده‌اند؛ لذا مهاجر یا پناهنده محسوب نمی‌گردند و برخورد پلیس با آنان طبق مقررات داخلی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته و به هیچ عنوان خلاف کنوانسیون‌های بین‌المللی و توافقنامه های دوجانبه در خصوص حقوق مهاجرین و پناهندگان نبوده است. بدیهی است رویکرد مردم و دولت جمهوری اسلامی ایران در مورد خواهران و برادران مسلمان افغانستان همواره مبتنی بر رعایت کرامت انسانی بوده و این رویکرد در مواضع مقامات ارشد نظام، به ویژه رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران و سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی ایران کاملا مشهود است؛ لذا، قضاوت‌ها و مواضع مبتنی بر اخبار غیر دقیق رسانه‌ای منصفانه نبوده و شایسته خیرخواهان روابط دوستانه دو ملت و دولت مسلمان و همسایه نیست». فارغ از این ماجرا و حواشی آن این برخوردهای تحقیر‌آمیز با مهاجرین افغانستانی در کشور ما مسبوق به سابقه است و عکس‌، فیلم و خبرهای زیادی از برخوردهای نامتعارف با آنها در طول سال‌های گذشته منتشر شده است. بگویید ما دیگر به ایران نمی آییم اواخر سال 1390 بود که ویدئویی در رسانه های مجازی پخش شد که در آن مهاجرین افغانی را مورد اذیت و آزار قرار می داد. در این فیلم مهاجرانی که ظاهراً به طور غیر قانونی وارد ایران شده بودند در محوطه ای قرار داده شده و با آنها بدرفتاری می شود. در قسمتی از این فیلم افرادی با لباس مامور نیروی انتظامی از مهاجرین که به طور نشسته به صف کشیده شده بودند می خواهند که با زدن بر سرشان بگویند ـما دیگر به ایران نمی آییم...» حمله به منازل مهاجران افغانی در یزد تابستان سال 1391 نیز مردم محله ای از شهر یزد به دلیل شایعه تجاوز دو تبعه افغان به یک دختر ایرانی به منازل مهاجران افغانستانی در این شهر حمله کردند و بسیاری از خانه های آن ها را در آتش سوزاندند. بعد از آن یک بار دیگر در آذر ماه 93 بود که گروهی ویدئوی رفتار تحقیر آمیز با جمعی از افغانی های دستگیر شده منتشر شد در این ویدئو فردی در حال بشین پاشو دادن به چندین مهاجر افغانستانی است و یک افغانستانی دیگر را نیز برای تنبیه بیشتر مجبور به کلاغ پر کرده است. در این بین مدام در حال توهین به این افراد نیز هست. اما شاید نقطه اوج این ویدئوی توهین آمیز زمانی است که پس از پایان تمام بشین پاشوها، کلاغ پرها و توهین ها و تحقیرها، فرد هتاک، پناهجویان افغانستانی را وادارد میکند تا بگویند او را دوست دارند و او با آنها مهربان بوده است. به این موارد اضافه کنید فیلم برخورد تحقیرآمیز با کارگران افغانی را که آنها را مجبور می کند با بیل و کلنگ رژه بروند و... . تنبیه 4 دانش آموز افغان و مشکلات آموزشی فارغ از برخورد های گاه زننده با مهاجرینی که به صورت غیر قانونی وارد کشور می شوند و عمدتاً برای کار و تأمین معاش خانواده هایشان خطرات مهاجرت را به جان خریده اند، شهروندان و خانواده هایی که سال هاست در ایران اقامت دارند نیز با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند و مورد بی مهری قرار می گیرند. روزنامه شهروند روز سه‌شنبه ۲۵ آذر93 گزارش داد که «حمید، مرتضی، یاسین و محمدرضا» چهار دانش‌آموز افغان هستند که «معلم‌شان آن‌ها را به دلیل نداشتن کتاب، مجبور کرده که به سرویس‌های بهداشتی مدرسه بروند و دست‌شان را در سنگ توالت دستشویی فرو کنند.» این چهار دانش‌آموز در کلاس سوم یکی از مدارس پاکدشت که ویژه افغان‌هاست، درس می‌خوانند. این در حالی بود که در همان روزها خبرگزاری ها از افزایش سه برابری شهریه مدرسه اتباع خارجی در کشور خبر دادند. افزایش شهریه‌های اجباری دانش‌آموزان مهاجر افغانستانی باعث شده بسیاری از کودکان و نوجوانان افغان دست از ادامه تحصیل بردارند. اداره آموزش و پرورش در این سال تصمیم گرفت شهریه دانش‌آموزان پناهنده را در مقایسه با سال قبل سه برابر افزایش دهد و دانش‌آموزان را ملزم به پرداخت آن باشند. به دنبال اعلام این مقررات جدید، بیش از۲۰۰ نفر از زنان مهاجر و پناهنده افغانی در اعتراض به افزایش شهریه‌های مدارس فرزندانشان در مقابل کمیساریای عالی سازمان ملل تجمع کردند و به‌ این تصمیم اعتراض کردند. بعد از این اعتراض حسن روحانی دستور داد که در سال ورودی 93-94 مدارس از اتباع افغانی شهریه نگیرند اما مدارس همچنان از آنها شهریه می گیرند. از طرف دیگر ممنوعیت ثبت‌نام به دلیل نداشتن مدارک اقامتی معتبر و یا فاقدین مدارک اقامتی برای اتباعِ غیر مجاز مسئله ساز شد و این مشکل تحصیل بسیاری از کودکان افغان را در ایران با مشکل مواجه کرد. البته در این زمینه رهبر معظم انقلاب در فرمانی اعلام کردند که همه کودکان افغانستانی، چه آنها که دارای شرایط قانونی حضور در ایران هستند و چه آنها که مدارک قانونی حضور در ایران را ندارند باید در مدارس دولتی ثبت‌نام شوند. این دستور مهم این امید را در بین فعالان حقوق کودک به وجود آورده است که امسال روند ثبت‌نام کودکان اتباع افغان با اما و اگرهای کمتری همراه باشد. ممنوعیت اقامت در استان ها از دیگر مشکلات مهاجرین افغان در ایران مشکل اقامت در سایر شهر های ایران است، به دلیل مشکل بیکاری بسیاری از جوانان ایرانی در شهرستان های کشور مردم و مسئولین این شهرستان ها به دنبال ممنوعیت اقامت کارگرهای افغان به این شهر ها از راه های قانونی و بعضاً غیر قانونی هستند. بنابراین این مسئله باعث می شود که در مناطقی که این افراد اجازه اقامت دارند تجمع صورت بگیرد. در همین راستا در دی ماه سال 1393 عزیز کاظمی، مدیرکل امور اتباع خارجی وزارت کشور، با تایید ممنوعیت اقامت اتباع افغان در ۹ استان ایران، گفت: طرح ممنوعیت اقامت افغان‌ها در چند استان دیگر نیز مطرح است. کاظمی افزود: دولت هنوز درباره ممنوع شدن اقامت اتباع افغان در دیگر استان‌های کشور، به «نتیجه قطعی» نرسیده و «این طرح‌ها در حال بررسی است.». این مقام وزارت کشور، استان‌های مازندران، گیلان، اردبیل، آذربایجان شرقی، کردستان، سیستان و بلوچستان، کهکیلویه و بویراحمد، زنجان و گلستان به جز بخش مرکزی آن را، استان‌هایی اعلام کرده که اقامت اتباع افغان در آنها ممنوع است اما توضیحی درباره دلایل این ممنوعیت نداده است. همه این مواردی ذکر شده تنها بخش بسیار بسیار کوچکی از نامهربانی ها و ناملایمت های جامعه ایرانی به همزبانان و برادران افغان شان است که به واسطه پخش عکس، فیلم یا خبر در رسانه ها، افکار عمومی از آنها مطلع می شود. در کنار این تصاویر و فیلم هایی که هر از گاهی به صورت اتفاقی در فضای مجازی منتشر می شود اگر این موضوع را از نزدیک پیگیری کنیم بیش از پیش متوجه عمق فاجعه می شویم و به ابعاد گوناگون قضیه پی می بریم. برای نمونه کارگران افغانی که در فصل تابستان برای کار کشاورزی به مناطق روستایی و شهرهای کوچک می روند به صورت مداوم از طرف برخی افراد مورد باج خواهی قرار می گیرند و از ترس دستگیر شدن نمی توانند در یک جا ساکن باشند و مجبورند در سرما و گرما در محیط هایی زندگی کنند که دست برخوردکنندگان به آنها نرسد. واقعیت آن است که ما ایرانی ها با برخی ملیت ها مثل افغان ها گاه برخورد خوبی نداشته ایم و این برخوردها لزوما به قوانین و یا رفتارهای حکومت بر نمی گردد. چرا باید مردم یک شهر افتخار کنند که در شهرشان حتی یک افغان وجود ندارد و یا در یک شهر دیگر محدودیت هایی برای ورود این برادران همسایه ایجاد شود این در حالی است که اگر در کشوری دیگر با ما ایرانی ها رفتار بدی صورت گیرد و مثلا در فرودگاه کشورشان از ما انگشت نگاری کنند فریادمان به آسمان بلند می شود.

1- به هر دلیلی که این جا مجال بیانش نیست، برخی ایرانیان تصمیم می گیرند که از کشورشان مهاجرت کنند. به عبارتی کشور ایران از جمله کشورهایی است که سالانه افراد زیادی از آن به سایر کشورها مهاجرت می کنند و هر از چندگاهی اخباری از مشکلات مهاجران ایرانی در این کشورها در خبرگزاری ها و شبکه های تلویزیونی مخابره می شود، مشکلاتی که بیشتر از فرهنگ نژاد پرستی بر می آید و مهاجران در کشورهایی که مردمش از رفتار نژاد پرستانه بیشتری برخوردارند، آسیب های بیشتری می بینند و بیشتر مورد اذیت و آزار قرار می گیرند؛ بنابراین چرا باید ما ایرانیان که خود زخم خورده رفتارهای نژادپرستانه هستیم، خود با افغان ها که اشتراکات فرهنگی زیادی با آنها داریم، برخورد بد و نامناسب داشته باشیم. شاید ضرورت دارد به مقوله 20 ساله مهاجرت افغان ها به ایران به صورت جدی تری نگاه کنیم و چاره ای برای این موضوع بیاندیشیم.

منبع: جماران