متغیرهای تعیین کننده در تنش تهران و ریاض؛ آیا ایران و عربستان به سمت برخورد سخت و نظامی می روند؟ /برنامه روحانی و ظریف برای عبور از بحران

برخورداری از چنین مشخصات و ویژگی‏ هایی، پیش‏بینی و کنترل جنگ را مشکل می‏ سازد. پیش‏بینی در مورد یک موضوع خاص، زمانی امکان‏پذیر است که متغیرهای مستقل و وابسته و همچنین نحوه ارتباط آنها برای ما روشن باشد. اگر برای ما روشن باشد که حرارت 100 درجه‏ای آب موجب به جوش آمدن آن می‏شود، در آن صورت با مشاهده وارد شدن حرارت به یک ظرف آب به آسانی می‏توان پیش‏بینی کرد که با رسیدن حرارت به 100 درجه، آب ظرف می‌جوشد. سادگی این قضیه از آنجا ناشی می‏شود که ما با دو متغیر یعنی حرارت 100 درجه‏ای و جوش آب سرو کار داریم. این در حالی است که پدیده ‏های انسانی اولاً ممکن است از عوامل متعددی تأثیر بپذیرند و ثانیاً، اثرات مختلفی از خود برجای بگذارند. از این جهت، پیش‏بینی قضایا بسیار مشکل می‏شود. به‏ عنوان مثال اگر علت وقوع جنگ ‏های بین‏ المللی فقط رقابت‏های تسلیحاتی بود، در آن صورت با مشاهده رقابت تسلیحاتی بین دو کشور، می‏ شد احتمال وقوع جنگ در آینده نزدیک را پیش‏بینی کرده و برای جلوگیری از آن، به اقدامات لازم دست زد. اما در عمل هرگز این گونه نیست. اولاً به ندرت اتفاق می‏افتد که صرف رقابت تسلیحاتی بین دو کشور به جنگ بین آنها منجر شود و ثانیاً با مشاهده رقابت تسلیحاتی بین دو کشور هرگز نمی ‏توان به این جمع‏ بندی رسید که وقوع جنگ بین آنها حتمی است. اگر در یک جنگ خاصی سه متغیر مشخص الف، ب، ج، دخالت داشته باشند، در آن صورت نیز با مشاهده حضور این سه متغیر در یک منطقه و زمان دیگر، نمی‏توان وقوع جنگ را حتمی دانست، چرا که در هر جنگی ممکن است مجموعه متمایزی از متغیرها دخالت داشته باشند. براین اساس، چه پیش‏بینی خود جنگ و چه پیش‏بینی آثار مختلف جنگ امر بسیار مشکلی است. در هر حال باید اعتراف کرد که جنگ‏ها مثل بیشتر پدیده ‏های دیگر انسانی و اجتماعی به شدت زمانمند و مکانمند هستند.

متغیرهای دخیل دیگر در تنش بین ایران و عربستان از جمله حضور ترامپ پیش بینی ناپذیر و خارج از کنترل در پشت ماجرا، تغییرات ساختاری در داخل عربستان و روی کار آمدن بن سلمان جوان و جویای نام، تحولات سوریه و عراق و یمن و تلاش دو بازیگر برای افزایش نفوذ و تاثیرگذاری خود، همه و همه باعث افزایش پیچیدگی موضوع شده است.

در حال حاضر دو کشور مجموعه ای از تحولات و مسایل درهم تنیده و به هم پیوسته را تجربه می کنند که رویکردها و مواضع مقامات داخلی می تواند فضای موجود را به سمت تنش بیشتر و حتی برخورد سخت رهنمون کند.