نقدی بر تحلیل نشریه آتلانتیک در خصوص برجام :آیا جبهه گیری اروپا در مقابل آمریکا واقعی است

طی روزهای اخیر اخبار جدیدی در خصوص رویکرد برجامی اروپا در رسانه های غربی منتشر شده است. آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان رسما پیشنهاد هایکو ماس وزیر امور خارجه سوسیال دموکرات خود را در خصوص ایجاد یک ساختار مالی مستقل از ایالات متحده را رد کرده است .وی در واکنش به این پیشنهاد وزیر امور خارجه دولت خود، اعلام کرده است که موانع زیادی بر سر تشکیل این ساختار مستقل وجود دارد و ضمنا، همکاری های امنیتی آمریکا و کشورهای اروپایی را نمی توان در این معادله نادیده انگاشت. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که تقابل برجامی ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا همچنان به قوت خود باقیست، هر چند که در این معادله اطمینانی نیز به اروپا و تعهد پذیری و از همه مهم تر، تضمین دهی آن وجود ندارد.

مروری بر مطلبی که اخیرا نشریه آتلانتیک در این خصوص منتشر کرده است، می تواند درنوع خود قابل توجه باشد. نشریه آتلانتیک در یکی از شماره های اخیر خود به تهدیدات دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا اشاره کرده است. بر این اساس، آتلانتیک نوشته است که قبلا دونالد ترامپ اعلام کرده بود که تحریمها( تحریمهای ثانویه) را علیه ایران وضع خواهد کرد اما هم اکنون صراحتا شرکای اروپایی خود و به صورت کلی بازیگرانی که قصد مراوده اقتصادی با ایران دارند را نیز مورد تهدید قرار داده است. ترامپ این بازیگران را تهدید کرده است که در صورت تعامل اقتصادی با ایران پس از اعمال تحریمهای آمریکا، مشمول مجازاتهای اقتصادی از سوی واشنگتن خواهند شد.

همچنین آتلانتیک تاکید کرده است که تهدیدات اخیر و صریح ایالات متحده آمریکا علیه اروپا بر سر برجام، نشان دهنده جبهه جدیدی است که میان این دو بر سر ایران گشوده شده است. در خصوص آنچه نشریه آتلانتیک و دیگر نشریات آمریکایی ( در خصوص نبرد آمریکا و اروپا بر سر برجام) می گویند لازم است به نکاتی اشاره شود.

نقدی بر تحلیل نشریه آتلانتیک

تحلیل ارائه شده از سوی نشریه آتلتانتیک از ابعاد و زوایای مختلف یقابل نقد و بررسی است. واقعیت امر این است که باید درک واقع بینانه ای نسبت به منازعه اقتصادی آمریکا و اروپا بر سر برجام داشت. در برهه حساس فعلی و در بررسی بسته پیشنهادی اروپا ، لازم است تفکیک راهبردی، عقلانی و تعیین کننده ای میان دو واژه "تعهد" و " تضمین" از سوی ما صورت گیرد. بدون شک، جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر و طی ماههای آینده خواستار "تکرار تعهدات برجامی اروپا "نیست، بلکه به دنبال تضمینی برای عینیت بخشی به این تعهدات است. نباید فراموش کرد که تروییکای اروپایی نه تنها در دوران ریاست جمهوری ترامپ، بلکه در دوران ریاست جمهوری اوباما نیز اقدام موثری در راستای جلوگیری از مراودات بانکهای اروپای با ایران صورت ندادند. حتی آنها وزارت خزانه داری آمریکا را به واسطه نقض بندهای 26 تا 29 برجام مورد بازخواست قرار ندادند و تعهدات حقوقی خود در برجام را قربانی مصالحه سیاسی با دولتهای فعلی و قبلی آمریکا کردند. از این رو اروپای واحد آزمون سختی پیش رو دارد و در صورتی که نخواهد یا نتواند از این آزمون سربلند خارج شود، عملا دیگر برجامی برای ادامه وجود نخواهد داشت.

مقامات اروپایی هنوز بسته پیشنهادی به ایران بر سر برجام را ارائه نکرده اند.چنانچه "ژان ایو لودریان" وزیر امور خارجه فرانسه اذعان کرده است، مقامات اروپایی قصد دارند در آستانه ماه نوامبر( آبان ماه ) بسته پیشنهادی خود را ارائه دهند. هدف اروپای واحد از این اقدام، رصد تحولات داخلی ایالات متحده در آستانه انتخابات میاندوره ای کنگره و سنجش موقعیت ترامپ و رقبایش در فضای داخلی آمریکاست. فراتر از آن، مقامات اروپایی معتقدند که در صورت ارائه دیرهنگام بسته پیشنهادی، امکان دارد جمهوری اسلامی ایران با تساهل بشتری این بسته حداقلی را بپذیرد! تصوری که کاملا اشتباه است.

از سوی دیگر، نباید فراموش کرد که مراودات اقتصادی و سیاسی آمریکا و اروپا بر سر برجام نیز به قوت خود باقیست. طی هفته های اخیر، سیگنالهایی از آن سوی آتلانتیک و در داخل کاخ سفید به تروییکای اروپایی در قبال برجام مخابره شده است. مایک پمپئو وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کرده است که با همتایان اروپایی خود در خصوص برجام مشغول مذاکره است . بدون شک، هر اندازه تروییکای اروپایی در مذاکره برجامی با آمریکا، تحت تاثیر خواسته ها و القائات واشنگتن قرار بگیرند، از رسیدن به توافق دوباره با ایران بر سر برجام دورتر خواهند شد.چندی پیش، "ترزا می" نخست وزیر انگلیس در اظهاراتی قابل تامل اعلام کرد که اروپا باید با ایالات متحده آمریکا بر سر برجام وارد مذاکره شود ! اقدام اخیر آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در جلوگیری از ایجاد یک ساختار "شبه سوئیفت" که قاعدتا همان ساختار مالی مستقل از ایالات متحده محسوب می شود نیز در همین راستا قابل ارزیابی و تحلیل است. از این رو بزرگنمایی شکافهای موجود میان ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا در قبال برجام نمی تواند واقعیات موجود در خصوص رفتارهای چند گانه مقامات اروپایی را انکار نماید.

در هر حال، به نظر می رسد چنانچه مقامات کشورمان اعلام کرده اند، اروپا هنوز اراده لازم را برای حفظ برجام ندارد. این اقدام به صورتی کاملا آگاهانه و هدفمند از سوی اروپا صورت می گیرد. حال شاهد مقاومت خاص مرکل و دیگر سران اروپایی در قبال این "طرح کاربردی" هستیم.لازم به ذکر است که در کنار مذاکرات اتحادیه اروپا ( خصوصا تروییکای اروپایی) با ایران بر سر نحوه حفظ برجام، مذاکرات موازی و همزمانی نیز میان وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا و وزارت خارجه سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه در حال انجام است. انعکاس این مذاکرات که بیشتر حالتی مخفیانه دارد، در مواضع و سخنان مقامات ارشد اروپایی از جمله مرکل و مکرون در قبال برجام قابل مشاهده است. در نهایت اینکه اگر سران اروپایی اراده ای واقعی برای حفظ توافق هسته ای نداشته و در این خصوص نخواهند هزینه ای پرداخت کنند، دلیلی برای ادامه انجام تعهدات جمهوری اسلامی ایران وفق برجام وجود ندارد. موضوعی که بارها از سوی مسئولین کشورمان به اتحادیه اروپا و خصوصا سه کشور المان، انگلیس و فرانسه گوشزد شده است.