استاد اقتصاد دانشگاه تهران: درآمدهاي نفتي قابل اعتماد نيست

به گزارش نامه نیوز، آنطور که لایحه پیشنهادی بودجه 98 نشان می دهددر سال آینده، دولت میزان درآمدهای حاصل از نفت و میعانات گازی را در حد 143 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است که این میزان در قانون بودجه سال 97 تنها اندکی بیش از 101 هزار میلیارد تومان بود. به عبارت دیگر در میزان درآمد ریالی دولت از محل فروش و صادرات نفت و میعانات گازی، حدود 32 هزار میلیارد تومان افزایش در بودجه سال آینده به وجود آمده است، این افزايش در حالی است که درآمد دولت از محل مالیات هم افزایش چشمگیری داشته و از 129 هزار میلیارد تومان در قانون بودجه سال 97 (صرف نظر از تحقق یافتن یا نیافتن) به 157 هزار میلیارد تومان در لایحه پیشنهادی بودجه در سال آینده افزایش داشته که نشان دهنده دست کم 28 هزار میلیارد تومان افزایش درآمد مالیاتی دولت است.

سئوال اینجاست درآمدهای دولت از محل این دو منبع عظیم، چقدر واقعی است و چه اثراتی روی بودجه خواهد گذاشت. برای یافتن پاسخ این پرسش اصلی به سراغ دکتر تیمور رحمانی، دانشیار دانشگاه تهران و رئیس موسسه توسعه و تحقیقات اقتصادی دانشگاه اقتصاد وابسته به دانشگاه تهران رفتیم که ماحصل گفتگو با این اقتصاددان را در ادامه می خوانید:

در شرایط رکود و نرخ منفی رشد اقتصادی بدون نفت، افزایش 28 هزار میلیاردی تومانی درآمد مالیاتی دولت، چه اثراتی را روی اقتصاد خواهد داشت؟

نمی توان گفت این موضوع باعث مشکل در روند اقتصاد می شود، چون این ارقام به صورت مالیات اسمی یا nominal tax است و واقعی نیست. یعنی نمی توان با توجه به افزایش نرخ تورم، رقم افزایش مالیات در کلان کشور را افزایش مالیات هر واحد اقتصادی در نظر گرفت. به طور طبیعی، وقتی شما با اقتصاد تورمی روبرو هستید، افزایش میزان مالیات در کل اقتصاد، به معنی افزایش مالیات هر بنگاه اقتصادی معنی نمی شود.

شما معتقدید افزایش درآمد مالیاتی دولت در سال آینده، باعث فشار به تولیدکنندگان نمی شود؟ این را در نظر داشته باشید که سهم مالیات بر ارزش افزوده که در چرخه تولید و توزیع اخذ می شود، در لایحه بودجه پیشنهادی سال آینده، 39 هزار میلیارد تومان است؟

شما باید عوامل مختلف را در کل سیستم مالیات ستانی کشور در نظر بگیرید. به طور مثال باید این واقعیت را هم محاسبه کنید که ما فرار مالیاتی گسترده در کشور داریم و پایه مالیاتی بنگاه هایی که اقتصاد غیرشفاف دارند به اندازه کافی تعمیق نشده است. برای همین نمی شود گفت افزایش 22 درصدی حجم کل مالیات ستانده شده از بنگاه های کشور، به معنی فشار به تولیدکنندگان شناخته شده است. در مجموع شما باید در نظر داشته باشید که دولت نیازهای مالی برای تامین خدمات عمومی دارد و باید این هزینه ها را جبران کند. به نظر می رسد با توجه به عوامل مختلف اقتصادی از قبیل تورم، فرار مالیاتی گسترده و عمیق نبودن پایه مالیات ستانی و نیاز خدمات عمومی کشور، افزایش درآمدهای دولت به میزانی که در لایحه پیش بینی شده بودجه 98 آمده است، موضوع عجیبی نیست.

دومین منبع عمده درآمد دولت در بودجه 98 هم افزایش را نشان می دهد. یعنی درآمد نفتی از 101 هزار میلیارد تومان در سال 97 به 143 هزار میلیارد تومان در سال 98 رسیده که افزایش 32 هزار میلیارد تومانی با بیش از 40 درصدی را نشان می دهد. این درآمد با توجه به تحریم های نفتی، چقدر واقع بینانه است؟

شما به تحریم‌ها اشاره کردید و این نکته مهمی است. طبیعی است وقتی محدودیت‌هایی از قبیل تحریم نفتی و فشار برای فروش نرفتن محصولات در بازارهای بین المللی دارید باید کمتر روی این منبع حساب کنید. نگرانی اینجاست که حالت بدبینانه، در افزایش درآمدهای نفتی دولت در نظر گرفته نشده است. اگر قیمت نفت در بازارهای جهانی تنزل کند حتي با فرض آنكه میزان صادرات پیش بینی شده کم نشود، باز هم دولت در سطح کمتری درآمد خواهد داشت. به همین دلیل معتقدم در بودجه دولت در حوزه درآمد نفتی، نگاه محافظه کارانه ای باید حاکم می شده که این اتفاق نیفتاده است. البته باید در نظر داشت نرخ تسعیر ارز نفتی در بودجه به طور متوسط حدود 5700 تا شش هزار تومان در نظر گرفته شده است و شاید افزایش حجم ریالی درآمد نفتی را با توجه به افزایش نرخ دلار در بودجه بشود توجیه کرد. ولی باز هم باید شرایط بین المللی و تنگناهای احتمالی را هم در نظر داشت.

نگرانی اصلی درباره درآمدهای نفتی دولت در بودجه سال آینده چیست؟

در بودجه پیش بینی شده است كه روزانه 1.5 میلیون بشکه نفت و 135 هزار بشکه میعانات گازی صادر شود که برخی تحلیل‌ها می‌گوید وابستگی بودجه 98 به نفت، در روی کاغذ حدود 35 درصد است که واقع بینانه نیست و سهم حقیقی بیشتر از این است. با این حساب، هر بشکه نفت را 54 دلار در نظر گرفته اند و محاسبات می گوید اگر درآمد هر بشکه نفت، یک دلار کم شود تبعات کسری درآمد نفتی 2هزار و 400 میلیارد تومانی را در اقتصاد داریم،هر چند نمی شود قسم خورد که نفت گرانتر می شود یا در همین حد می ماند یا ارزان می شود. نگرانی اصلی اینجاست که اگر قیمت نفت در سطح جهانی پایین بیاید یا در سطح پایینی باقی بماند، در درآمدهای نفتی مشکل خواهیم داشت، برای همین با قاطعیت نمی شود روی درآمد پیش بینی شده دولت از محل صادرات نفت و میعانات گازی در بودجه سال آینده حساب باز کرد.