نامهنیوز بررسی کرد؛
این چند نفر، این چند فراکسیون؛ روایتی از سرنوشت فراکسیونهای سیاسی از آغاز تا امروز + جدول
پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :
به گزارش نامهنیوز؛ داستان جمعها و فراکسیونهای سیاسی سالهاست که در ادوار مختلف مجالس بعد از انقلاب، دستمایه تغییرها، تصمیم سازیها و تنشها بوده است. هرچند از مجلس اول تا تقریبا مجلس ششم، فراکسیونهای سیاسی مجلس موجودیتی مجزا و سازمانیافته نداشتند اما از همان مجلس اول، طیفهای مختلف سیاسی برای بسیاری از مصوبات و اتفاقات تاریخی مجالس، نقشآفرینی میکردند که بعدها هرکدام وابسته به راست یا چپ بودن، اسم خاص خودشان را گرفتند؛ از حزباللهیها و جامعه روحانیت مبارز بگیرید تا خط امامیها و جبهه دوم خرداد. اما با گذشت سالها و سروشکل گرفتن هرچه بیشتر طیفهای سیاسی، این طیفهای مختلف در درون مجلس به دو جبهه معروف تقسیم شدند که حالا سالهاست به اصلاحطلبان و اصولگرایان شناخته میشوند. طیفهایی که در دورههایی توانستند جناح روبرو را به زانو درآورند و نقشی بزرگ در بسیاری از تصمیمگیریها و قانونگذاریها باشند. در جدول زیر نگاهی انداختهایم به فراکسیونهای مهم از مجلس اول تا مجلس دهم و ریاست افراد مختلف بر این فراکسیونها؛ رییسانی که در برهههای مختلف در خط و ربط دادن به اعضای فراکسیون متبوعشان نقشی پررنگ داشتند و بعضیهایشان به واسطه همین ریاست بر فراکسیونهای سیاسی مجلس، به صندلی ریاست بر مجلس هم رسیدند.
نام فراکسیون | دوران فراکسیون | اسم رییس | توضیح |
حزبالله، نهضت آزادی، حامیان دولت | مجلس اول | - | در دوره اول مجلس فراکسیونهای سیاسی هنوز موجودیت پیدا نکرده بودند و نیروهای سیاسی از حزب جمهوری اسلامی و جامعه روحانیت مبارز تهران گرفته تا سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی با یکدیگر ائتلاف کرده و با نام معنوی ملیون و مذهبیون، اسم فراکسیون حزب الله را برای خود برگزیده بودند. چهرههای شاخص این ائتلاف افرادی نظیر آیتالله خامنهای، آیتالله هاشمی رفسنجانی، شهید محمدجواد باهنر و شهید آیت بودند. از سوی دیگر دو طیف سیاسی موجود در مجلس اول با نامهای نهضت آزادی و حامیان دولت در مقابل فراکسیون حزب الله قدعلم کردند. از میان چهرههای شاخص فراکسیون نهضت آزادی میتوان به مهندس بازرگان، یدالله سحابی، عزت الله سحابی، ابراهیم یزدی، علی اکبر معینفر و هاشم صباغیان اشاره کرد و احمد سلامتیان و احمد غضنفرپور، چهرههای مهم فراکسیون حامیان دولت در دوره ریاست جمهوری ابوالحسن بنیصدر، بودند. |
حزباللهیها و خط امامیها | مجلس دوم | - | در این دوره هم فراکسیونهای سیاسی هنوز سربرنیاورده بودند و همان نیروهای فعال در مجلس اول با یکدیگر ائتلاف کرده و تجمعاتی را در مجلس تشکیل میدادند. |
روحانیون و روحانیت | مجلس سوم | - | مجلس سوم هم مکانی برای تشکیل فراکسیون های سیاسی نبود و اعضای جامعه روحانیت مبارز و مجمع روحانیون مبارز با قدرت گرفتن در مقابل مهمترین طیفهای این مجلس را تشکیل دادند. از چهرههای جامعه روحانیت مبارز میتوان به آیت الله هاشمی رفسنجانی، محمدرضا باهنر و حجت الاسلام مجتهد شبستری اشاره کرد و حجت الاسلام مهدی کروبی، حجت الاسلام مجید انصاری، رسول منتجبنیا و نجفقلی حبیبی هم از چهرههای شاخص مجمع روحانیون مبارز در این مجلس بودند. این دو طیف سیاسی در مجلس سرآغازی برای شکل گیری رسمی چپها و راستها در سپهر سیاسی ایران شدند. |
پیروان خط امام و رهبری و خط امامیها | مجلس چهارم | - | در این دوره مجلس هم چهرههای محافظهکار و نیروهای سیاسی که گرچه اسم اصلاحطلب هنوز به خود نگرفته بودند اما در طیف چپ دسته بندی می شدند، در مقابل یکدیگر قرار گرفتند. هرچند طیف چپ در این مجلس به واسطه ردصلاحیتها در اقلیت بود. |
«حزب الله» و فراکسیون کارگزاران |
مجلس پنجم | - | در مجلس پنجم فراکسیونهای سیاسی رنگ و بوی جدیتری به خود گرفتند و فراکسیون حزب الله توانست نام قدیمیترین فراکسیون جدی سیاسی مجلس را به خود اختصاص دهد. حجت الاسلام ناطق نوری، محمدجواد لاریجانی، قربانعلی دری نجف آبادی و محمدرضا باهنر از اعضای این فراکسیون بودند. در مقابل این فراکسیون، فراکسیون کارگزاران قرار داشت که گرچه مثل همه فراکسیونها تا این مجلس، رییس نداشت اما چهرههایی مثل مجید انصاری، مصطفی معین، فاطمه کروبی، فائزه هاشمی رفسنجانی و حسین مرعشی درباره تصمیمات این طیف در مجلس پنجم نقش آفرینی میکردند. |
دوم خرداد | مجلس ششم | علیاکبر محتشمیپور | علیاکبر محتشمیپور توانست در مجلس پرحادثه ششم، ریاست فراکسیون اکثریت این مجلس را برعهده بگیرد. او عضو شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز است و پیش از ورود به مجلس ششم، نماینده مجلس سوم هم بود. محتشمیپور وزیر کشور کابینه دوم میر حسین موسوی هم بوده است. او در مجلس ششم رییس فراکسیونی بود که اعضایش توانسته بودند برای اولین بار 200 کرسی از مجلس را از آن خود کنند. این فراکسیون متشكل از مجمع روحانيون مبارز، مجمع نيروهاي خط امام(ره)، مجمع نمايندگان ادوار، حزب جبهه مشاركت ايران اسلامي، حزب همبستگي، حزب كارگزاران سازندگي، حزب اسلامي كار، خانه كارگر و شورای هماهنگي گروههاي خط امام(ره) بود. از مهمترین اتفاقات در زمان ریاست او بر فراکسیون دوم خرداد، استعفای دسته جمعی دوم خردادیها یا همان اصلاح طلبان از این مجلس به دلیل ردصلاحیت گسترده برای شرکت در انتخابات مجلس هفتم و تلاش برای اصلاح قانون مطبوعات، بود. |
اصولگرایان | مجلس ششم | غلامعلی حدادعادل | غلامعلی حدادعادل درحالی در مجلس ششم به ریاست فراکسیون اصولگرایان رسید که این فراکسیون بعد از سالها در این مجلس در اقلیت قرار گرفتند و خود حدادعادل هم به عنوان نفر 28 از تهران توانسته بود به مجلس راه پیدا کند که البته ورودش به مجلس هم با حاشیههایی همرا بود. او هرچند به همراه دیگر اعضای این فراکسیون در مجلس ششم در اقلیت بودند اما توانستند مقدمات فراکسیون قوی و حداکثری را در مجلس هفتم پایه گذاری کردند. |
اصولگرایان | مجلس هفتم | غلامعلی حدادعادل | هرچند فراکسیون اصولگرایان در مجلس هفتم بعد از مدتی به سه فراکسیون اصولگرایان مستقل، فراکسیون وفاق و کارآمدی و فراکسیون حزبالله تقسیم شد، اما غلامعلی حدادعادل ریاست این فراکسیون را برعهده داشت. او همچنین در این مجلس توانست رییس مجلس شود و این فراکسیون در مجلس هفتم فراکسیون اکثریت بود. طرح تثبیت قیمتها یکی از مصوبات جنجالی مجلس هفتم در زمان عضویت حدادعادل در این فراکسیون بود. طرحی که تورم را به صورت انفجاری افزایش داد و انتقادات زیادی را برانگیخت. |
جبهه دوم خرداد یا اصلاحات | مجلس هفتم | محمدرضا تابش | فراکسیونی جبهه دوم خرداد که به نامهای فراکسیون اصلاحات و فراکسیون خط امام (ره) هم معروف بود در مجلس هفتم در اقلیت قرار گرفت و محمدرضا تابش که توانسته بود خلاف دیگر چهرههای اصلاحطلب از سد شورای نگهبان بگذرد، ریاست این فراکسیون را برعهده گرفت. این فراکسیون به ریاست او به خاطر همراهی اصولگرایان مجلس با دولت محمود احمدی نژاد، تاثیر چندانی در رایگیریهای مجلس نداشت. |
اصولگرایان | مجلس هشتم | علی لاریجانی | علی لاریجانی در مجلس اصولگرای هشتم ریاست فراکسیون اکثریت را برعهده گرفت. هرچند نمایندگان اصولگرای حامی دولت احمدی نژاد، فراکسیون انقلاب اسلامی و عده ای دیگر از آنها فراکسیون اصولگرای دیگری با عنوان «مهرورزی» را در این مجلس شکل دادند. لاریجانی با قدرت گرفتن در فراکسیون اصولگرایان توانست ریاست مجلس را هم به دست بیاورد؛ ریاستی که تا کنون پابرجاست. مجلس هشتم آغاز اختلافات میان دولت احمدینژاد و برخی نمایندگان منتقد بود که علی لاریجانی هم جزو همان نمایندگان منتقد محسوب میشد. برکناری علی کردان، حوادث سال 88 و رای اعتماد به دولت دهم، طرح سوال از رئیس جمهور و یکشنبه سیاه مجلس از مهمترین اتفاقات مجلس هشتم در زمان ریاست علی لاریجانی و همچنین ریاستش بر فراکسیون اصولگرایان بود. |
خط امام | مجلس هشتم | محمدرضا تابش | ترکیب مجلس هشتم به مراتب اصولگرایانهتر از مجلس قبلش بود و باز هم اقلیت اصلاح طلبان با حضور نمایندگانی چون تابش، انصاری، خباز، کواکبیان و ... فراکسیون خط امام را تشکیل دادند. اما این مجلس برای محمدرضا تابش که رییس فراکسیون اقلیت بود، روزهای سختی را به همراه داشت. مخصوصا اینکه حوادث سال 88 و روی کار آمدن دوباره محمود احمدی نژاد همزمان با این مجلس اصولگرا رقم خورد و اصلاح طلبان به واسطه انتخابات سال 88 و حوادثش بیش از هر زمانی دیگری به گوشه رینگ رانده شدند. |
اصولگرایان رهروان ولایت | مجلس نهم |
علی لاریجانی |
مجلس نهم بیش از هر زمانی دیگری رنگ اصولگرایانه به خود گرفت اما تشتت آراء که از زمان قبل از انتخابات میان راست گرایان شروع شده بود، در مجلس هم تکرار شد و اصولگرایانی هم که اکثریت کرسیها را داشتند بر سر رییس مجلس به اختلاف خوردند و همین موضوع باعث شد تا دو فراکسیون در میان اصولگرایان در این مجلس شکل بگیرد. بطوریکه علی لاریجانی بر ریاست فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت تکیه زد و حامیان ریاست حدادعادل برای ریاست مجلس، فراکسیون اصولگرایان را تشکیل دادند. هرچند حدادعادل و علی لاریجانی دوستی دیرینهای با هم داشتند اما برای تصمیم گیری درباره بعضی از اتفاقات مجلس به اختلاف میخوردند. گرچه علی لاریجانی به واسطه ریاستش بر مجلس نهم هم که شده دست بالاتری نسبت به رقبای خود در فراکسیون موازی داشت و فراکسیون متبوعش قویترین فراکسیون مجلس بود. بطوریکه این فراکسیون با عضویت 170 نمایندهٔ مجلس در آن توانست تمام 12 کرسی هیئت رئیسه مجلس را نصیب خود کند و روسای بسیاری از کمیسیونها از اعضای این فراکسیون انتخاب شدند. نقش علی لاریجانی در مدیریت این فراکسیون و دادن خط و ربطها و تصمیمات سیاسی در این فراکسیون بسیار تاثیرگذار بود و به خاطر همین تاثیرگذاری هم بود که حسن روحانی بعد از انتخاب شدن به عنوان رئیس دولت یازدهم، بیشترین رایزنی جهت کسب رأی اعتماد به وزرای پیشنهادیاش را با علی لاریجانی انجام میداد. |
امید | مجلس دهم |
محمدرضا عارف |
بعد از گذشت سالها اما مجلس دهم وضعیت دیگری را برای اصلاح طلبان رقم زد. آن ها که توانسته بودند در تهران و چندین شهر دیگر تمام افراد موردنظرشان را وارد مجلس کنند، فراکسیون اکثریت این مجلس را تشکیل دادند و ریاستش را به نفر اول منتخب مردم تهران یعنی محمدرضا عارف سپردند. او با آغاز بکار مجلس دهم، برای انتخابات هیئت رئیسه مجلس به عنوان نامزد ریاست موقت با علی لاریجانی رقابت کرد اما با کسب ۱۰۳ رأی در برابر ۱۷۳ رأی لاریجانی از مجموع ۲۷۹ رأی نتوانست به ریاست دست پیدا کند. هرچند بسیاری از اصلاح طلبان و بخشی از عامه مردم و کاربران فضای مجازی عملکرد محمدرضا عارف را در فراکسیون امید منفعلانه و در مجلس همراه با سکوت خواندند اما عارف در تمام سال های مجلس دهم یکی از چهره های نزدیک به سران اصلاحات بوده و عملکرد انفعالیاش را در فراکسیون امید قبول نداشته است. او بیشتر طرفدارنگاه اصلاحطلبی اما به روش میانهروی و اعتدال است. |
مستقلين ولایی | مجلس دهم |
کاظم جلالی |
این فراکسیون بعد از تشکیل شدن مجلس دهم و مشخص نبودن گرایش بعضی از نمایندگان تشکیل شد اما بعدا با پرچم نيروهاي مستقل و معتدل به عنوان زير مجموعه از فراكسيون اصولگرايان يا همان فراكسيون ولايت معرفي شد. گرچه بعد از آن اختلافاتی ميان نمايندگان ولايي و مستقل به وجود آمد و تفاوت ديدگاه های سياسي ميان مستقلها و پايداريها باعث شد که در 13 تير 96 فراكسيون نمايندگان ولايي بنابر آنچه «نزديكي فراكسيون مستقلين با فراكسيون اميد» خوانده شد، با صدور بيانيه اي جداييش از فراكسيون ولايت را اعلام کند. کاظم جلالی که از چهرههای نزدیک به علی لاریجانی است بر ریاست این فراکسیون تکیه زد که علاوه بر رابطه نزدیک با بعضی از چهرههای اصولگرای این مجلس، با اصلاح طلبان هم رابطه خوبی دارد و به واسطه تکیه زدنش بر صندلی ریاست مرکز پژوهشهای مجلس توانسته این رابطهها را به خوبی نگه دارد. |
نمایندگان ولایی | مجلس دهم |
حمیدرضا حاجي بابايي |
حمیدرضا حاجی بابایی گرچه پیش از این وزیر دولت محمود احمدی نژاد بوده و بسیاری از اعضای متبوعش همچنان دل خوشی از دولت های نهم و دهم ندارند، اما توانست خود را به خوبی از جرگه احمدی نژادی ها جدا کند و در جهت آرمان های اصولگرایانه ای مورد پسند دوستانش است گام بردارد. او به همراه دیگر اعضای این فراکسیون بارها اعضای دولت یازدهم و دوازدهم را به این فراکسیون کشانده و توانسته وزن خوبی برای فراکسیون نمایندگان ولایی دست و پا کند. او همچنین رابطه خوبی با علی لاریجانی دارد؛ بطوریکه سال پیش برای انتخابات ریاست مجلس کاندیدا شد اما بعد به نفع علی لاریجانی کنار کشید تا لاریجانی برای دوازدهمین سال پیاپی بر صدارت مجلس تکیه زند. |
دیدگاه تان را بنویسید