صفر تا صد سفر آبه به تهران؛ آیا ژاپن می‌تواند مسئله ایران و آمریکا را حل کند

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

گروه سیاست نامه‌نیوز: سفر امروز شینزو آبه به تهران می‌تواند حاوی پیام‌های مهم دیپلماتیک باشد زیرا او در شرایطی مقصد سفر خود را تهران انتخاب کرده است که چندی پیش از میانجی‌گری میان ایران و آمریکا سخن گفته بود که این سخنان با استقبال دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا مواجه شد. هرچند به گفته مقامات ژاپنی او حامل پیام ترامپ برای ایران نیست و می‌خواهد برای کاهش تنش در منطقه تنها به عنوان یک میانجی ایفای نقش کند اما به دلیل روابط خوب ژاپن و آمریکا شاید بتوان گفت سخنانی که در دیدار او با مقامات ایرانی مطرح می‌شود به نوعی رویکرد آمریکاست. آبه پیش از سفر به تهران در فرودگاه هاندای توکیو درباره هدفش از این سفر گفته است که می‌خواهد مذاکره صادقانه‌ای برای تأمین ثبات در خاورمیانه با مقامات عالی‌رتبه ایرانی داشته باشد. آبه از بالاگرفتن تنش‌ها در خرمیانه ابراز نگرانی کرده و گفته است: «ضمن اینکه وضع موجود توجه جامعه بین‌المللی را برای صلح و امنیت در منطقه جلب می‌کند، ژاپن در این میان خواهان ایفای نقشی به قدر توان خود است و مایلم برای کاهش تنش‌ها تبادل نظر صریحی داشته باشم».

همچنین روزنامه ژاپن‌تایمز بر این مساله تأکید کرد که شینزوآبه به‌عنوان یک میانجی دیپلماتیک یا حامل پیامی از سوی رئیس‌جمهور آمریکا، به ایران سفر نخواهد کرد و این سفر به منظور کاهش تنش‌های موجود انجام می‌گیرد. علی ربیعی، سخنگوی دولت هم روز گذشته درباره هدف این سفر گفت: «این سفر در چارچوب روابط سنتی و دیرینه دو کشور و در جهت توسعه روابط دوجانبه و گفت‌وگوهای مورد علاقه طرفین انجام می‌شود».

این سفر به قدری برای مقامات سیاسی مهم به‌نظر می‌رسد که سفیر آمریکا در ژاپن که قطعا بدون نظر دولت متبوعش یعنی آمریکا اظهارنظری نمی‌کند از سفر آبه به تهران ابراز امیدواری کرده تا مذاکراتی سازنده با ایران دربگیرد. البته او در پاسخ به این پرسش که آیا شینزو آبه حامل پیامی برای تهران است، با طفره از پاسخگویی گفت: «من وارد جزئیات مذاکرات (میان آبه و ترامپ) نمی‌شوم. به این مسئله را به خود نخست‌وزیر می‌سپارم».

یوکیو آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در نشست شورای حکام درباره سفر آبه به تهران به نوعی نقش میانجی‌گری ژاپن را تأیید کرد و گفت که اخیرا با وی تماسی نداشته اما همیشه او را در جریان تحولات قرار داده و آبه خود می‌داند که چگونه گفت‌وگوهای سازنده‌ای با ایرانیان برقرار کند.

اما در این بین تماس تلفنی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با شینزو آبه جالب توجه به نظر می‌رسد. چند روز گذشته دفتر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی اعلام کرد که نتانیاهو در آستانه سفر شینزو آبه به تهران تلفنی با او درباره ایران گفت‌وگو کرده است و مدعی شد که آبه مطالبی را در آستانه سفر خود به ایران به اطلاع نتانیاهو رسانده است و نتانیاهو هم در این گفت‌وگوی تلفنی بر لزوم «ادامه فشار علیه ایران، برای متوقف ساختن رفتار خصمانه‌اش در منطقه» تأکید کرده است.

اما برخلاف سخنان نتانیاهو به نظر می‌رسد هدف آبه از سفر به تهران افزایش فشار بر ایران نیست زیرا خود ترامپ هم در در کنفرانسی خبری که چند وقت با آبه داشت تصریح کرد که آمریکا و ایران می‌توانند به یک توافق مشترک برسند و ایران دارای پتانسیل‌های اقتصادی بزرگی است. آبه هم در آن کنفرانس خبری گفت: «ما در زمان مناسب، مواضع‌مان را در قبال ایران اعلام کرده‌ایم. صلح و ثبات خاورمیانه، برای ژاپن، آمریکا و جامعه جهانی بسیار مهم است. برای به صلح و ثبات رساندن خاورمیانه، هرکاری بتوانیم انجام خواهیم داد. تنش‌ها حول ایران باید کاهش یابد و به اختلاف نظامی منجر نشود».

با دانستن تمام این مواضع خارجی در مواضع داخلی درقبال سفر آبه به تهران متفاوت است. برخی آن را یک ظرفیت جدید برای رفع بحران‌های موجود می‌دانند و برخی نیز آن را نمایش جدید آمریکا معرفی می‌کنند. کیوان خسروی، سخنگوی شورای عالی امنیت ملی در یادداشتی درباره سفر نخست‌وزیر ژاپن با ابراز امیدواری از نتیه‌بخش بودن این سفر نوشت: «گفته می‌شود شینزو آبه به‌ عنوان میانجی از سوی آمریکا به ایران می‌آید، تلاش برای بازگشت آمریکا به برجام و جبران خسارت‌های وارد شده به ایران و رفع تحریم‌های فراسرزمینی واشنگتن علیه کشورمان که هر دو از اصول مورد پذیرش و تأکید جامعه بین‌المللی است می‌تواند تضمینی برای موفقیت این سفر باشد». عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان هم ابراز امیدواری کرد که سفر شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن به تهران به کاهش تنش‌ها در منطقه منتهی شود. او در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی ان‌اچ‌کی گفت: «ژاپن احتمالا قادر باشد تا به آمریکایی‌ها شرایط کنونی را بفهماند».

اما کیهان این سفر را مثبت ارزیابی نکرد و نخست‌وزیر ژاپن را پیام‌رسان ترامپ نامید و نوشت: «بر خلاف برخی فضا‌سازی‌ها مقامات ژاپن و آلمان برای میانجی‌گری و حفظ برجام و ارتقای روابط اقتصادی به ایران نمی‌آیند. بلکه اینها تنها در نقش پیام‌رسان‌های ترامپ به ایران سفر می‌کنند و هدف اصلی صرفا دلالی برای پیاده‌سازی خواسته‌های زیاده‌خواهانۀ رییس جمهور آمریکاست».

مصطفی کواکبیان نیز در زمره مخالفان این موضوع که ژاپن می‌خواهد نقش میانجی‌گری ایفا کند گفت: «از سخنگوی دولت می‌خواهم به برخی القائاتی که می‌شود پاسخ دهد. مثلا در برخی رسانه‌ها القاء می‌شود که پذیرش استعفای وزیر آموزش و پرورش به‌معنای بی‌اعتنایی به‌خواسته‌های فرهنگیان است. این مسئله را توضیح دهید. متاسفانه در برخی رسانه‌ها به گونه‌ای فضاسازی شده که گویا ایران تقاضای گفت‌وگو با نخست‌وزیر ژاپن را داشته و ایران در پی میانجی‌گری آبه است در حالی که هرگز این‌طور نیست. سخنگوی دولت باید درباره این مسئله نیز اطلاع‌رسانی کند».

صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی اما این سفر را مثبت ارزیابی کرد و گفت که اگر قرار به میانجی‌گری نبود آبه به تهران نمی‌آمد. او درباره این سفر چنین گفت: «سخنی دور از ذهن و عجیب نیست اگر گفته شود که بسیاری نه تنها در منطقه، بلکه در بیرون از منطقه خاورمیانه مشتاقانه منتظر نتایج میانجیگری‌هایی هستند که این روزها در تهران مشاهده می‌شود. در روزهای اخیر وزیر امور خارجه آلمان آمد و امروز نخست وزیر ژاپن می‌آید و دیگران نیز تماس‌هایی داشته‌اند. همه بی‌صبرانه منتظرند تا ببینند که میانجیگری‌ها راه به جایی خواهد برد یا نه؟ از طرف دیگر از میان همه میانجی‌ها یقینا میانجیگری که از امروز شروع می‌شود؛ یعنی آمدن نخست‌وزیر ژاپن اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که همه می‌دانیم ژاپن یک قدرت عظیم اقتصادی است که همزمان مورد تأیید و احترام آمریکا و ایران است. لذا قطعا اگر آقای شینزو آبه زمینه‌هایی برای احتمال پیشبرد میانجیگری نمی‌دید به ایران سفر نمی‌کرد یا حداقل با اعزام وزیر امور خارجه یا یکی از مشاورینش، خود نخست وزیر به سرمایه‌گذاری روی این مساله نمی‌پرداخت، اما اینکه خود آقای آبه به تهران آمده و قرار است که با مقام معظم رهبری نیز دیدار داشته باشد، حکایت از آن دارد که موضوع جدی است».

حسین دیوسالار، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل هم در یادداشتی با عنوان «سفر آقای نخست وزیر؛ آغاز دوره جدید مناسبات ایران و ژاپن» نوشت: «سفر آبه در قالب استراتژی کلان نگاه به شرق که مد نظر مقام معظم رهبری بوده و به لحاظ عملی هم از سوی رئیس‌جمهور و وزیر امورخارجه دنبال می‌شود، قابل ارزیابی است». او با بررسی تحلیل‌های رسانه‌های ژاپنی ادامه داد: «نکته جالب توجه تحلیل رسانه‌های ژاپنی است که می‌تواند برآیند نگاه عالی ژاپن نیز تلقی شود و آن اذعان به جایگاه قدرتمند جمهوری اسلامی ایران در منطقه و ضرورت تعامل و برقراری ارتباط جدی تر با این کشور می‌باشد. به‌نظر می‌رسد ژاپن باید با پی‌بردن به ضرورت این همکاری‌ها، برای دستیابی به جایگاهی بالاتر و بهتر از آنچه امروز در منطقه دارا می‌باشد، برنامه‌ریزی و اقدام کند و با اتخاذ سیاستی جدید، این نیاز مهم را به گونه ای در تعامل با موضوعات مختلف مرتفع نماید. شینزوآبه به عنوان شخصیت موثر و موفقی در سیاست خارجی ژاپن مطرح است و به نظر می رسد باید همچون برخی دیگر از کشورهای آسیایی، حضور موثرتری در منطقه خاورمیانه ایفا نماید. با توجه به اشراف و شناخت دقیق ایران در موضوعات منطقه ای، سفر نخست وزیر ژاپن می‌تواند مسیر بهتری را برای این حضور ترسیم و طراحی نماید تا اهداف و منافع ژاپن به‌ویژه در تامین مطمئن انرژی و کاهش تنش در جهت منافع اقتصادی ژاپن در کنار اهداف اعلام شده دیگر نیز مورد توجه قرار گیرد».

حال باید دید که در پی سفر آبه به تهران چه نتایجی به وجود می‌آید و آیا می‌توان انظتار داشت که زمینه‌های ارتباط ایران و آمریکا یک‌بار دیگر فراهم شود یا آنکه به زعم مخالفان سفر آبه به تهران او یک پیام رسان برای ترامپ بیش نیست.