گام سوم و به صدا درآمدن ناقوس مرگ برجام / دو خط قرمز اروپا در مورد فعالیت هسته‌ای ایران/ اگر گام سوم نقض برجام شناخته شود چه خواهد شد؟

به گزارش نامه نیوز،چند روز قبل، حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در پایان نشست مشترک با رئیس قوه قضاییه و رئیس مجلس شورای اسلامی در جمع خبرنگاران از آغاز گام سوم جمهوری اسلامی ایران برای کاهش تعهدات برجامی خود خبر داد. اینکه این کاهش تعهدات دقیقا چیست و به خصوص چه تاثیری روی برجام و کشورهای دیگر خواهد داشت، موضوعی است که در این گزارش به آن پرداخته شده است.

گام سوم کاهش تعهدات برجام چه مفادی دارد؟

رئیس جمهور در توضیح گام سوم کاهش تعهدات برجام گفت: "در گام سوم سازمان انرژی اتمی موظف است اقدامات لازم در حوزه گسترش تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژهای جدید و هر آن چه که برای غنی‌سازی نیاز داریم را بلافاصله شروع کند و تمام تعهداتی را که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مد نظر بوده، کنار بگذارد."

روحانی خاطرنشان کرد: "البته می‌دانیم که این کار، گام بسیار بلندی است که برمی داریم اما برای این که مردم مطلع باشند، بخش عمده مذاکرات با ۱+۵ و شش قدرت بزرگ برای زمان‌بندی تحقیق و توسعه بود که طی سال‌های گوناگون چگونه باشد و با گام سوم تمام این زمان بندی ها از روز جمعه به طور کامل برداشته می‌شود و هر آن چه که ما از لحاظ فنی و از لحاظ پیشرفت در زمینه فناوری هسته‌ای نیاز داریم را با نظارت آژانس و در چارچوب حرکت صلح‌آمیز انجام خواهیم داد."

رئیس جمهور در عین حال تاکید کرد: "با این حال دو ماه هم به کشورهای ۱+۴ فرصت می‌دهیم که اگر توانستیم به توافق برسیم، در شرایط توافق ممکن است به تعهدات برجامی برگردیم."

آیا گام سوم نقض برجام است؟

به طور کلی، ایران 5 تعهد در برجام در مورد مسائل هسته ای خود داده است. این پنج تعهد بدین شرح هستند: محدودیت برای سقف ذخایر(موادغنی شده و آب سنگین)، سقف درصد غنی سازی(۶۷/۳)، زمان بندی تحقیق و توسعه، تعداد ماشین های غنی سازی(۵۰۶۰ دستگاه) و نظارت ها (پروتکل الحاقی).

ایران در سه گام کاهش تعهدات برجامی خود سه محدودیت و تعهد خود را کنار گذاشته است. در گام بعد ایران به سراغ رفع محدودیت کامل تحقیق و توسعه و عبور از سقف تعداد ماشین ها می‌رود که البته اجرای آن ارتباط زیادی به روند مذاکرات با ۱+۴ و به ویژه فرانسه دارد.

بهروز کمالوندی(سخنگوی سازمان انرژی اتمی) در رابطه با گام سوم کاهش تعهدات برجامی تصریح دارد که هنوز ایران قصدی برای کاهش نظارتهای بین المللی بر فعالیت هسته ای خود ندارد. کمالوندی در این رابطه می‌گوید: "سه موضوع باقیمانده شامل فردو، میزان ذخایر (که ما میزان ذخایر را کنار گذاشتیم) و نظارت‌ها و دسترسی‌های آژانس و شفاف سازی است که فعلا بنا نداریم به این حوزه دست بزنیم و تعهدات شفاف‌سازی کما فی‌السابق انجام می‌شود."

به طور خلاصه، مهم ترین اقدامی که پس از این گام می توانیم انجام دهیم مربوط به تست زنجیره های بیش از ۲۰ عددی از سانتریفیوژهای پیشرفته IR6 است که می‌تواند تا ۱۰ برابر ماشین های فعلی غنی سازی اورانیوم داشته باشد. همچنین می‌توانیم مواد غنی شده از زنجیره های تحقیقاتی و شاهد را به عنوان ذخایر غنی شده خود حفظ کنیم و با راه انداختن کارخانه مونتاژ سانتریفیوژ در نطنز تولید سانتریفیوژ IR6 را برای نصب در زنجیره های بزرگ ترمان آغاز کنیم.

اگر گام سوم نقض برجام شناخته شود چه خواهد شد؟

پس از برداشتن گام دوم کاهش تعهدات برجامی، واشنگتن پست طی مقاله ای به این موضوع پرداخت که اگر سازمان ملل، اقدامات ایران را خروج از برجام بداند، چه اتفاقی می‌افتد؟ واشنگتن پست در آن مقاله ( که شاید محتوایش برای گام سوم هم تا حدی معتبر باشد) گفت که اگر اروپا، چین و روسیه و به خصوص سازمان ملل تایید کنند که اقدام ایران نقض برجام است، آنگاه در ابتدا تلاش می‌کنند که تهران را متقاعد سازند که اقداماتش را متوقف کند.

این اقدامات و تنشهای کلامی و لفظی احتمالا چند ماه طول بکشد. پس از چند ماه اگر شرایط برجام تغییر نکند به احتمال زیاد، با حمایت و تلاش آمریکا فعالیت هسته ای ایران مجددا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع شود. شورای عالی امنیت می‌تواند ایران را با تحریم های گسترده بین المللی روبرو کند. همچنین اتحادیه اروپا می تواند تصمیم بگیرد تحریمهای خود را که بعد از برجام کان لم یکن کرده بود مجددا اعمال سازد.

با این حال، این تحریمهای اروپایی و بین المللی بستگی به اقدام چین و روسیه دارد. این دو کشور می‌توانند در مقابل تحریم های شورای امنیت ایستاده و آنها را وتو کنند. همچنین این دو کشور می‌توانند در مقابل تحریمهای اروپا قرار گرفته و از ایران حمایت اقتصادی و سیاسی نمایند.

سازمان ملل و اروپا تا چه زمانی در برابر اقدامات برجامی ایران ساکت می‌مانند؟

گاردین طی گزارشی در مورد عواقب گام سوم برجامی ایران تاکید کرد که ایران هنوز به طور کامل از برجام خارج نشده و بنابراین، بعید است با واکنش جدی توسط غرب روبرو شود. ایران یک برنامه گام به گام و زمان مند برای خروج از برجام ریخته و تا کنون به اروپا فرصتهای شصت روزه ای داده که به تعهداتش بازگردد. با این حال، آنچه مشخص است این است که گام بعدی ایران بدون شک موجب خروج ایران از تعهدات برجامی می‌شود.

گاردین معتقد است که برای سازمان ملل دو خط قرمز وجود دارد و ایران تا حدی این دو خط قرمز را رد نکرده است. این دو تعهد یکی لغو نظارتهای آژانس و سازمان ملل بر برنامه هسته ای است و دیگری هم تست سانتریفیوژهای بیشتر است. هر چند ایران محدودیت سانتریفیوژها را تا حدی برداشته اما تنها در سطح توسعه تحقیقاتی است و نمی‌توان آن را نقض خط قرمز سازمان ملل دانست.

واکنش اروپا و آمریکا به گام سوم؛ آمریکا فشار را بیشتر می‌کند و اروپا مستاصل تر می‌شود

نویسنده گاردین معتقد است با هر گام ایران، آمریکا نسبتا خوشحال می‌شود چرا که می‌تواند کمپین فشار حداکثری خود را پیش برده و شکافش با اروپایی ها را کمتر کند. از این طریق، آمریکا می‌تواند اروپا را به تندروی های خود نزدیک تر سازد.

این تئوری وقتی قوی تر می‌شود که زمزمه‌هایی از آمریکا مبنی بر قدرت گیری بیشتر جان بولتون( مشارو امنیتی ترامپ که به شدت گرایشات ضد ایرانی دارد) می‌شنویم. گاردین تاکید دارد که اکنون تنها محور سیاست خارجی آمریکا فشار بر ایران است و کاهش تعهدات برجامی آمریکایی‌ها را بیشتر درگیر مسائل هسته ای ایران می‌کند.

اما در مورد اروپا؛ گاردین تاکید دارد که اتحادیه تمام تلاشش این است که برجام را حفظ کند. بنابراین، مادام که ایران صریحا برجام را نقض نکند، مسیر دیپلماسی را ادامه می‌دهد. با این وجود، تا اروپا نتواند تعهدات اقتصادی برجام را تضمین نماید مشکل حل نمی‌شود. اروپا در این مسیر مشکل بزرگی دارد و آن اقناع بانکها جهت سرمایه گذاری و کمک به ایران است. بانکهای اروپایی می‌ترسند در صورت رابطه با ایران، توسط آمریکا تحریم شوند.

راه حل اروپا این است که در تجارت با ایران واحد پولی دلار را تغییر دهد. اما گاردین معتقد است که اقناع بانکها و تغییر واحد پولی کاری نیست که در دوماه حل شود بلکه احتیاج به دو دهه کار دارد.

سی ان ان علاوه بر این موارد، به تجارت نفت هم اشاره می‌کند. نباید فراموش کرد که با وجود تحریمهای نفتی سخت ایالات متحده و تاکید ایران بر تسهیل فروش نفت، اروپا با چالش بزرگی روبرو است. چون شرکتهای نفتی در این شرایط به سختی می‌توانند راضی به خرید نفت ایران شوند.

منبع:خبرفوری