چه عواملی ایران را به یک قلعه و دژ قدرتمند تبدیل کرده است؟ / چرا آمریکا و اسرائیل تاکنون دست به اقدام نظامی علیه تهران نزده اند؟

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

موسسه «استرافور» نوشت: برای شناخت جایگاه استراتژیک ایران باید نگاهی به تاریخ و جغرافیای این کشور داشته باشیم. ایران هفدهمین کشور پهناور در دنیا است. این کشور تقریبا 1,648,000 کیلومتر مربع وسعت دارد. به عبارت دیگر، ایران از مجموع مساحت فرانسه، آلمان، هلند، بلژیک، اسپانیا و پرتقال بزرگتر است. ایران همچنین از لحاظ جمعیت در جایگاه شانزدهم دنیا قرار دارد و بیش از هفتاد میلیون نفر در این کشور زندگی می کنند. جمعیت این کشور از فرانسه یا بریتانیا بیشتر است.

در ادامه این مطلب آمده است: با توجه به شرایط کنونی منطقه مقایسه کردن ایران با عراق یا افغانستان سودمند خواهد بود. کشور عراق تقریبا 433,000 کیلومتر مربع مساحت دارد و تقریبا 25 میلیون نفر در آن زندگی میکنند. در نتیجه، مساحت و جمعیت ایران به ترتیب چهار برابر و سه برابر عراق هستند. افغانستان نیز دارای مساحت 652,000 کیلومتر مربع و جمعیت 30 میلیونی است. به عبارتی میتوان گفت که مساحت ایران از مجموع قلمروهای عراق و افغانستان 68 درصد بزرگتر است.

اما از همه مهمتر ایران توسط رشته کوه های خود شناخته می شود. زاگرس مهم ترین رشت کوه ایران است. کوه های زاگرس از از مرزهای شمال غربی ایران با ترکیه و ارمنستان تا مرزهای جنوب شرقی در نزدیکی تنگه هرمز کشیده شده اند. این رشته‌کوه از کرانه‌های دریاچه وان در جنوب شرقی ترکیه آغاز شده و پس از گذشتن از استان‌های آذربایجان غربی، لرستان، همدان، مرکزی، اصفهان، فارس، کردستان، کرمانشاه، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و تا استان‌های کرمان، بوشهر و هرمزگان ادامه می‌یابد. دامنه این رشته‌کوه به شمال عراق نیز امتداد دارد.

رشته کوه البرز نیز از سوی باختر از تالش جمهوری آذربایجان آغاز می‌شود و در سوی شرق تا درون ترکمنستان و افغانستان دنباله می‌یابد. بخش بزرگی از البرز در راستای کناره جنوبی دریای خزر کشیده شده‌است. در این بخش، جبهه شمالی البرز سرسبز و جبهه جنوبی آن خشک است. یک دلیل این دوگانگی وجود رشته کوه البرز است که همچون سدّی طبیعی از گذر رطوبتِ برخاسته از دریای خزر به سوی جنوب جلوگیری می‌کند و بیشتر این رطوبت در جبهه شمالی البرز می‌بارد. بلندترین کوه البرز، کوه دماوند (۵۶۱۰ متر) است که در استان مازندران شهر رینه قرار دارد. دامنه‌ها و دره‌های البرز از تفرجگاه‌های مهم مردم استان‌های تهران، زنجان ‌‌، کرج، قزوین و سمنان است. از مهم‌ترین رودهای دامنه شمالی البرز سفیدرود و دامنه‌های جنوبی کرج و جاجرود را می‌توان نام برد.

ایران دارای 800 مایل خط ساحلی است که نیمی از آن در امتداد سواحل شرقی خلیج فارس و بقیه در امتداد دریای عمان قرار دارند. مهم ترین بندر ایران بندرعباس نام دارد و در نزدیکی تنگه هرمز واقع شده است. ایران از لحاظ نیروی دریایی یک قدرت بزرگ محسوب نمی شود. اما این کشور همیشه در طول تاریخ خود یک قدرت زمینی بوده است.

در مرکز ایران دو دشت بیابانی غیرمسکونی قرار دارند. دشت کویر از استان قم در شمال غربی کشور تا مرز افغانستان کشیده شده است. دشت لوت نیز در جنوب شرقی ایران قرار دارد و با مساحتی در حدود ۱۷۵ هزار کیلومتر حدود ۱۰ درصد از وسعت ایران را دربر گرفته‌است.

بیشتر جمعیت ایران در مناطق کوهستانی متمرکز شده است، زیرا زمین های پست این کشور به جز در مناطق جنوب غربی و جنوب شرقی قابل سکونت نیستند. حتی بزرگترین شهر ایران یعنی تهران نیز در دامنه کوه های بلند قرار دارد.

چنانچه نگاه دقیقی به نقشه ایران داشته باشیم، متوجه می شویم که بخش غربی کشور در واقع یک پل زمینی به آسیای جنوبی است. به عبارت دیگر مسیر رشته کوه های زاگرس تنها مسیر زمینی ممکن بین خلیج فارس در جنوب و دریای خزر در شمال هستند. اما ایران به دلیل وسعت و شرایط جغرافیایی خود کشوری نیست که به سادگی بتوان آن را فتح کرد.

موقعیت جغرافیایی میادین نفتی ایران نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا نفت مهم ترین صادرات کشور محسوب می شود. نفت در سه منطقه استراتژیک کشور یافت می شود: بخش بزرگی از ذخایر نفتی در جنوب غربی کشور قرار دارند. باقی چاه های نفتی ایران نیز در امتداد مرز عراق قرار گرفته اند. ایران از لحاظ ذخایر نفتی در جایگاه سوم دنیا قرار دارد و در حال حاضر چهارمین تولید کننده بزرگ نفت محسوب می شود. به همین خاطر شاید تصور کنید که ایران کشوری ثروتمند است. اما این موضوع صحت ندارد.

ایران بیست و هشتمین اقتصاد بزرگ دنیا را دارد، اما از لحاظ سرانه تولید ناخالص ملی در جایگاه هفتاد و یک قرار گرفته است. شرایط اقتصادی نامناسب کشور تاحدودی به سوء مدیریت در صنعت نفت بر میگردد. اما عوامل جغرافیایی نیز بی تاثیر نیستند. ایران دارای جمعیت زیادی است که در مناطق کوهستانی متمرکز شده اند. جمیت های ساکن در این بخش های کوهستانی معمولا فقیرتر از نقاط دیگر کشور هستند. بدین ترتیب جمعیت زیاد و شرایط جغرافیایی بهبود استانداردهای زندگی مردم را دشوارتر کرده اند.

از لحاظ نظامی می توان ایران را به عنوان سنگری مستحکم توصیف کرد. ایران از سه طرف توسط کوه های عظیم و از طرف چهارم توسط اقیانوس احاطه شده است. فتح کردن ایران از طریق تهاجم زمینی کار بسیار دشواری خواهد بود. البته در گذشته مغول ها با ورود از بخش شمال شرقی توانستند بیشتر مناطق کشور را تصرف کنند. ارتش عثمانی نیز توانست از مسیر رشته کوه های زاگرس به کشور نفوذ کند و تا نزدیکی دریای خزر در شمال شرقی کشور پیش برود. اما آن ها تلاشی برای حرکت به سمت بخش مرکزی ایران انجام ندادند.

بنا براین، در طول تاریخ محور اصلی استراتژی دفاعی ایران استفاده از این رشته کوه ها به عنوان یک سنگر مستحکم بوده است. قدرت های خارجی در گذشته موفقیت چندانی در عبور از این مناطق نداشتند.

ایران از لحاظ اقتصادی کشوری فقیر است. اما این کشور به راحتی می تواند از مرزهای خود دفاع کند و دولت مرکزی دارای یک دستگاه امنیتی و اطلاعاتی قدرتمند است. جمهوری اسلامی از این نقاط قوت برای گسترش نفوذ ایران در خاورمیانه بهره برداری کرده است. برنامه هسته ای ایران نیز مزایای مهمی برای کشور به دنبال داشت. تهران با دست یابی به تسلیحات هسته ای می تواند قدرت بازدارندگی خود در مقابل تهدیدات خارجی را افزایش دهد. قدرت های متخاصم همچون آمریکا و اسرائیل نیز تمایلی برای حمله به مراکز هسته ای ایران نداشته اند. آن ها میدانند که ایران می تواند به راحتی در جریان ترانزیت نفت در خلیج فارس اختلال ایجاد کند. به همین خاطر قدرت های غربی تلاش کرده اند که اختلافات خود با ایران را از راه دیپلماسی حل کنند. در شرایط کنونی ایرانی ها می دانند که خطری از لحاظ نظامی آن ها را تهدید نمی کند. حملات هوایی معمولا به تنهایی نمی توانند نتایج دلخواه را به دنبال داشته باشند.در صورتی که مراکز هسته ای ایران هدف قرار بگیرند، هیچ کس نمی تواند عکس العمل احتمالی ایرانی ها را پیش بینی کند.

پس به طور خلاصه می توان گفت که ایرانی ها در طول تاریخ خود به دلیل شرایط جغرافیایی در مقابل نیروهای متخاصم خارجی امن بوده اند.