جنگنده میگ ۲۹ خبرساز در سبلان چه ویژگی‌هایی دارد؟ / تاریخچه جنگنده روسی که در اختیار ایران است

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

به گزارش نامه نیوز، میگ-۲۹ (به روسی: МиГ-۲۹) با نام ناتو: فالکروم (Fulcrum)،جت جنگنده دوموتوره و دوسکانهٔ فرامانورپذیر است که در دهه ۱۹۷۰ در شرکت میگ اتحاد شوروی به عنوان یک جنگنده برتری هوایی طراحی شد.

نخستین پیش‌نمونه این هواپیما در سال ۱۹۷۷ به پرواز درآمد و از سال ۱۹۸۳ به ارتش شوروی پیوست.

میگ-۲۹ از بهترین محصولات صادراتی برای شوروی در زمان خود و برای روسیه در حال حاضر بوده‌است این هواپیما همچنان توسط روسیه و بسیاری کشورهای دیگر استفاده می‌شود.

میگ-۲۹ شباهت زیادی به جنگنده بزرگ‌تر سوخو-۲۷ دارد که هم‌زمان با آن طراحی و تولید شد. این دو جنگنده به منظور رقابت با جنگنده‌های آمریکایی اف-۱۵ ایگل و اف-۱۶ فالکن ساخته شدند.

برنامهٔ ساخت هواپیمای میگ ۲۹ همانند سوخو-۲۷ به سال ۱۹۶۹ میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان شوروی برنامه اف-ایکس (F-X) ایالات متحده را زیر نظر داشت که به ساخت هواپیمای اف-۱۵ منجر گردید. شوروی دریافت که هواپیماهای جدید ساخت آمریکا تا حد قابل توجهی دارای برتری نسبت به تمامی هواپیماهای شوروی هستند و ازتکنولوژی پیشرفته‌تری نسبت به این کشور برخوردار هستند.

هواپیمای میگ-۲۱ با وجود چالاکی زیاد و قدرت مانور خوب خود، در شب قادر به انجام مأموریت نبود و برد عملیاتی به نسبت کوتاهی داشت و همچنین از عدم توانایی استفاده از جنگ‌افزارهای گوناگون در حد قابل ملاحظه‌ای رنج می‌برد.

هواپیمای میگ-۲۳ که با هدف مقابله با هواپیمای اف-۴ فانتوم ۲ طراحی و ساخته شده بود با وجود سرعت و برد عملیاتی مناسب و داشتن فضای کافی برای حمل سوخت و جنگ‌افزارهای مختلف، از قدرت مانور کمی برخوردار بود و در نبردهای هوایی (داگفایت) تا حد زیادی ناموفق نشان می‌داد چنین شد که شوروی به فکر ساخت یک هواپیما که ضمن داشتن چالاکی و قدرت مانور خوب دارای برد عملیاتی کافی و امکان استفاده از جنگ‌افزارهای گوناگون در حد خوبی را داشته باشد، افتاد.

علاوه بر این موارد این هواپیما می‌بایست از سیستم‌های اویونیک پیشرفته برای رقابت با هواپیماهای ساخت آمریکا هم استفاده می‌کرد. در واکنش به این نیاز ستاد فرماندهی شوروی درخواست ساخت هواپیمای پیشرفته تاکتیکی را در طرح هواپیمای پیشرفته تاکتیکی مطرح کرد.

مشخصات خواسته برای این طرح از سوی شوروی تا حد زیادی افراطی و بلند پروازانه بود هواپیمای مورد درخواست آنان باید برد عملیاتی زیاد، قابلیت خوب برای نبردهای نزدیک، چالاکی و مانور عالی، دارای حداقل سرعت ۲ ماخ، دارای قابلیت حمل تسلیحات سنگین، به همراه استفاده از آئرودینامیک پیشرفته که این مورد آخر توسط مؤسسه آئرودینامیک روسیه به همراهی شرکت سوخو در حال انجام مراحل تحقیقاتی بود.

در سال ۱۹۷۱ شوروی تخمین زده بود طرح هواپیمایپی‌اف‌آی یا همان هواپیمای پیشرفته تاکتیکی می‌بایست پر هزینه باشد در نتیجه این طرح را به دو طرح مختلف تقسیم کردند؛ طرح ال‌پی‌اف‌آی که ساخت یک هواپیمای تاکتیکی پیشرفته سبک‌وزن و طرح تی‌پی‌اف‌آی که ساخت یک هواپیمای تاکتیکی سنگین‌وزن بود.

طرح کلی پی‌اف‌آی هواپیمای پیشرفته تاکتیکی اولیه به دو طرح تخصصی تر تبدیل شد که در هر کدام به روی بعضی از مشخصات بیشتر از سایر مشخصات با توجه به هدف ساخت و نوع مأموریت تأکید شده بود.

طرح هواپیمای تاکتیکی پیشرفته سبک‌وزن یا همان ال‌پی‌اف‌آی (LPFI) به شرکت میگ سپرده شد و سرانجام به ساخت هواپیمای میگ-۲۹ منجر شد و طرح هواپیمای پیشرفته تاکتیکی سنگین‌وزن یا همان تی‌پی‌اف‌آی (TPFI) برای مقابله با هواپیمای اف-۱۵ به شرکت سوخو سپرده شد که این طرح نیز با ساختن هواپیمای سوخو سو-۲۷ به پایان رسید.

مشابه همین اتفاق در طرح آمریکا هم اتفاق افتاده بود و طرح جنگنده تاکتیکی پیشرفته آن‌ها هم به دو دو طرح مجزا تقسیم شد و جنگنده سنگین اف-۱۵ ایگل و دو جنگنده سبک اف-۱۶ فایتینگ فالکن و اف-۱۷ کبرا برای برآوردن نیازهای مشابه تولید شدند.

طراحی هواپیمای ال‌پی‌اف‌آی با مشخصات جدید در سال ۱۹۷۴ شروع گردید و به ساخت هواپیمای میگ-۲۹آ منجر گردید.

اولین پرواز این هواپیما در ۶ اکتبر ۱۹۷۷ صورت گرفت. هواپیمای میگ-۲۹ تنها یک ماه بعد از اولین پرواز خود در نوامبر ۱۹۷۷ ازسوی ماهواره‌های جاسوسی آمریکا مورد شناسایی قرار گرفت. این هواپیما هنگامی که در مرکز آزمایش پرواز ژوکوفسکی در نزدیکی شهرک رامنسکوی حضور داشت مورد شناسایی قرار گرفت و ایالات متحده هواپیمایی با مشخصات شبیه به هواپیمای اف-۱۷ مشاهده کرد.

میگ۲۹بی با تأخیری که به دلیل حادثه در دو نمونه اولیه میگ-۲۹ ای و ایراد در موتورها بود، در ژوئن سال۱۹۸۳ وارد خدمت شد، و ناتو هواپیمای میگ-۲۹ بی را فالکروم-ای نامگذاری کرد. به‌طور منطقی باید میگ-۲۹آ فالکروم-ای نامیده می‌شد، ولی به دلیل آنکه تا قبل از آن ناتو میگ-۲۹ ای را مشاهده نکرده بود، میگ۲۹-بی را نمونه ابتدایی میگ فرض کرد، و فالکروم ای نامگذاری کرد.

هواپیمای میگ-۲۹ در مجموع به تعداد ۸۴۰ فروند تولید شد. اولین باری که میگ ۲۹ به در غرب به نمایش عمومی درآمد در ژوئیه ۱۹۸۶ در فنلاند بود و بعد از آن در سپتامبر ۱۹۸۸ در نمایشگاه هوایی فارنبورو در بریتانیا به نمایش درآمد و غربی‌ها تحت تأثیر قدرت زیاد و چالاکی این هواپیما قرار گرفتند.

میگ-۲۹ در زمان شوروی مورد توجه قرار داشت، اما بعد از شوروی، با وجود مجهز شدن به سیستم‌های هوانوردی پیشرفته و چند منظوره بودن و قابلیت حمل مخازن سوخت خارجی و امکانات گسترده دیگر مورد توجه روسیه قرار نگرفت؛ که این به دلیل سیاست نامناسب مسئولان شرکت میگ نسبت به شرکت سوخو در شناخت خواست و تمایل مسئولان روسیه‌است. با این وجود مسئولان شرکت میگ با گسترش این هواپیما سعی در صادرات آن به خارج از کشور را دارند. البته به نقل از منابع غیررسمی دستیابی غرب به اطلاعات هواپیمای میگ-۲۹ از دلایل مهم این تصمیم از جانب مقامات روسیه است.

هواپیمای میگ-۲۹ در حال حاضر تحت پروژه‌های مختلف توسعه و بهینه‌سازی قرار دارد و آخرین نمونه‌های این هواپیما میگ-۲۹ اس‌ام‌تی و میگ-۲۹ ام ۲ هستند.

نمونه جدید ناونشین هواپیمای با نام میگ-۲۹ کا برای استفاده در نیروی دریایی هند که به تازگی ناوهواپیمابر دریاسالار گورشکوف را از روسیه خریداری کرده در حال تولید است.

تاکنون بیش از ۱۶۰۰ فروند میگ-۲۹ تولید شده که حدود ۹۰۰ فروند آن به کشورهای عراق، ایران، سوریه، یمن، کره شمالی، هند، میانمار، بنگلادش، مالزی، مغولستان، کوبا، پرو، افغانستان، چکسلواکی، آلمان شرقی و یوگسلاوی، الجزایر، سودان، اریتره، صادر شده‌اند و بقیه نیز در ارتش شوروی و پس از آن کشورهای به جا مانده از فروپاشی شوروی میگ-۲۹ به کشورهای متعددی استفاده شده‌اند.

این جنگنده جنگ‌های متعددی از جمله جنگ ایران و عراق،جنگ خلیج فارس و جنگ‌های یوگسلاو را تجربه کرده‌است. هرچند در شرایط مساوی میگ-۲۹ را می‌توان برابر با اف-۱۵ یا اف-۱۶ دانست اما در تمام درگیری‌هایی که تاکنون اتفاق افتاده میگ‌های ۲۹ خلبانان ضعیف‌تری داشته و شکست خورده‌اند.

در فاصله‌های بیش از ۶۰ کیلومتری جنگنده‌های آمریکایی به دلیل برتری‌های الکترونیکی توانایی بیشتری دارند اما از فاصله کمتر از ۱۵ کیلومتری کفه ترازو به نفع میگ-۲۹ می‌چربد. در فاصله حدود ۸کیلومتری می‌توان میگ-۲۹ را به دلیل دید بهتر سلاح‌ها و مانورپذیری بهتر برتر دانست.

سیستم دوربین نشانه‌گیری سلاح میگ-۲۹ بر روی کلاه خلبان نصب شده و موشک را در امتداد خط دید خلبان هدایت می‌کند یعنی موشک به جایی که خلبان به سوی آن نگاه می‌کند می‌رود.

میگ۲۹ در سال ۱۹۸۶ برای اولین بار به صورت عمومی درفنلاند به نمایش درآمد. سپس دو فروند از این هواپیما در ۱۹۸۸ در نمایش هوایی فارنبورو که در بریتانیا برگزار می‌شد به نمایش عمومی درآمدند. پس از این ماجرا در ۱۹۸۹ نمایشگاه هوایی پاریس برای دومین بار در طول تاریخ از سال ۱۹۳۰ تا آن زمان جنگنده‌های شوروی را به نمایش درآورد. با دیدن این نمایش غربی‌ها به شدت تحت تأثیر ظرفیت و قدرت مانورپذیری این جنگنده قرار گرفته بودند، ولی همچنین متوجه دود زیادی که از موتورهای کلیموف این جنگنده خارج می‌شد نیز بودند که این خود یک ضعف محسوب می‌شد.

میگ-۲۹های نیروی هوایی آلمان در تمرین دی‌ای‌سی‌تی به همراه اسکادران ۵۱۰ نیروی هوایی آمریکا شرکت کردند که از جنگنده اف -۱۶ استفاده می‌کردند.

در پایان کار خلبانان اف-۱۶ اعلام کردند که میگ ۲۹ از اف-۱۶ به علت موتورهای قدرتمندتر و بهره‌گیری از موشک ویمپل و همچنین میدان دید بهتر برای خلبان برتر است. این جنگنده در حال انجام عملیات اولین بار در سال ۱۹۸۰ در جنگ ایران و عراق دیده شد. همچنین در طول اشغال افغانستان توسط شوروی یک فروند میگ-۲۹ شوروی توانست یک سوخو-۲۰ افغان را منهدم کند.

یک میگ ۲۹ متعلق به کوبا در سال ۱۹۹۶ دو فروند هواپیمای سسنا-۳۳۷ غیر مسلح را پس از آن که این دو هواپیما به شکل غیرقانونی به حریم کوبا وارد شده بودند، منهدم کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که در سال ۱۹۹۹ و۲۰۰۰ یک فروند سوخو-۲۷ متعلق به ارتش روسیه ۵ فروند میگ ۲۹ اریتریایی را که توسط خلبانان اوکراینی پرواز می‌کردند منهدم کرد.

میگ-۲۱ یوگسلاوی سابق که در حملهٔ ناتو در سال ۱۹۹۹ نابود شد. یوگسلاوی اولین خریدار اروپایی این هواپیما بود که ۱۴فروند از مدل بی و دو فروند مدل تمرینی یوبی را در سال ۱۹۸۷ دریافت کرد. میگ‌های ۲۹ در جریان فروپاشی یوگسلاوی مورد استفاده کمی قرار گرفتند و بیشتر برای حملات زمینی استفاده می‌شدند. یک میگ-۲۹ یوگسلاو چندین فروند هواپیمای آنتونوف ای‌ان-۲ کروات را بر روی زمین منهدم کرد و در جریان این درگیری‌ها هیچ خسارتی به میگ‌های ۲۹ وارد نشد.

در جنگ کوزوو در مجموع ۶ میگ-۲۹ یوگسلاوی سرنگون شدند که سه فروند آن‌ها توسط اف-۱۵ها و یکی توسط اف-۱۶ نیروی هوایی آمریکا و یکی هم اف-۱۶ نیروی هوایی هلند سرنگون شد و دیگری به گفته خلبان آن مورد اصابت آتش پدافند زمینی خودی قرار گرفت. چهار فروند دیگر هم روی زمین از میان رفتند. به گفته برخی منابع روسی یک میگ-۲۹ یوگسلاوی یک فروند اف-۱۶ را در مارس ۱۹۹۹ سرنگون کرد در حالی‌که بنا به گزارش دیگری این اف-۱۶ در همان روز در داخل آمریکا دچار سانحه هوایی شده‌است.

در بیشتر منابع تاریخی سرنگونی هواپیمای پنهان‌کاراف-۱۱۷ آمریکا در جنگ کوزوو به پدافند موشکی سطح‌به هوای یوگسلاوی به فرماندهی زلتان دانی نسبت داده شده اما در منابع روسی ادعا شده که یک اف-۱۱۷ با شلیک میگ-۲۹ سرنگون شد. در سال ۲۰۰۷ پنج فروند باقی‌مانده میگ-۲۹ به روسیه برای تعمیرات فرستاده شدند و از سال ۲۰۰۸ دوباره به خدمت ارتش صربستان بازگشتند.

عراق در اواسط جنگ با ایران در دهه ۱۹۸۰ میگ-۲۹ را برای مقابله با جنگنده‌های اف-۱۴، اف-۴ و اف-۵ ایران از شوروی خریداری کرد. این هواپیماها توسط خلبانان عراقی درجنگ خلیج فارس مورد استفاده قرار می‌گرفت که سرانجام ۴ فروند میگ-۲۹ به وسیله اف-۱۵ و ۱ فروند دیگر به وسیله اف-۱۶ منهدم شدند.

در برخی منابع روسی گزارش شده که یک میگ-۲۹ عراقی یک فروند جنگنده پاناویا تورنادو انگلیسی را سرنگون کرده اما منابع انگلیسی گفته‌اند که این تورنادو دچار سانحه هوایی شده‌است. موارد دیگری از موفقیت‌های هوابه‌هوای این جنگنده در عراق در منابع روسی گزارش شده‌است.

مثلاً شلیک به یک بمب‌افکن بی-۵۲ که به گفته منابع آمریکایی به اشتباه مورد اصابت موشک هارم جنگنده خودی قرار گرفته بود. تمرینات نامناسب خلبانان، دفاع‌های ضدهوایی پشتیبان هواپیماهای آمریکایی، و کمبود لوازم یدکی از جمله عوامل عدم موفقیت آن بودند. از ۳۷ میگ-۲۹ عراقی در پایان جنگ خلیج فارس فقط ۱۲ فروند باقی‌مانده بود که یکی هم آسیب دیده بود و چهار فروند دیگر به ایران گریختند. پس از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ و انحلال ارتش عراق جنگنده‌های باقی‌مانده روسی و چینی از خدمت خارج شده و دولت جدید برای جایگزینی آن‌ها جنگنده اف-۱۶ را خریداری کرده البته گزارش‌هایی هم در مورد احتمال خرید میگ-۲۹ از روسیه منتشر شده‌است.

MiG-29 Fulcrum-A اولین نمونه ساخته شده از این هواپیما که در سال ۱۹۸۲ وارد خدمت شد.

MiG-29B-12 Fulcrum-A نمونه اصلاح شده صادراتی برای ملت‌های عضو پیمان ورشو که فاقد امکانات لازم برای حمل بمب اتمی است و دارای رادار اصلاح شده برای افزایش قابلیت‌های آن و سیستم (ECM) برای مقابله باجنگ الکترونیک و سیستم (IFF) برای شناسایی دوست از دشمن (Identification Friend or Foe) است. هواپیماهای میگ۲۹ ایران از این نوع هستند.

MiG-29UB-12 Fulcrum-B نمونه آموزشی دوسرنشینه که فاقد رادار و توپ مسلسل است.

MiG-29S این نمونه تا حد بسیار زیادی مشابه به نمونهMiG-29B-12 "Fulcrum-A است با تفاوت‌هایی که شامل تقویت سیستم کنترل پرواز و اضافه کردن چهارکامپیوتر جدید که باعث تقویت ثبات پروازی و کنترل‌پذیری بهتر می‌شود. امکان شلیک در حال سوختگیری و همچنین تقویت توپ مسلسل به این مدل اضافه شده‌است.

MiG-29S-13 Fulcrum-C مشابه مدل قبلی با این تفاوت که دماغه هواپیما تا حدی بزرگتر است و ظرفیت سوخت‌گیری بالاتری دارد. MiG-29SM "Fulcrum-Cمشابه مدل قبلی با توانایی حمل موشک‌های هوا به زمین و بمب‌های هدایت تلویزیونی و هدایت لیزری.

MiG-29K "Fulcrum-D نمونه ساخته شده برای نیروی دریایی که به تجهیزاتی از قبیل بال‌های تا شونده و دنده‌های آرستور است که در اصل برای استفاده در ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف ولی طرح این هواپیما بر اثر مشکلات مالی لغو شد.

MiG-29M / MiG-33 "Fulcrum هواپیمای پیشرفته چندمنظوره با تغییرات اساسی در چارچوب بدنه و مکانیک پرواز که از موتور پرقدرت آردی-۳۳ استفاده می‌کند.

MiG-29SMT این نمونه در حقیقت بهینه‌سازی میگ۲۹ اس است که در آن قطعات قدیمی هواپیما با قطعات نرم‌افزاری پیشرفته‌تر میگ۲۹ام یا همان میگ۳۳ جایگزین شده‌اند. با افزودن به حجم مخازن داخلی این هواپیما بدون استفاده از مخازن خارجی تا برد ۲۱۰۰ کیلومتر قادر به انجام مأموریت است. کابین این هواپیما دارای دو نمایشگر بزرگ مسطح کریستال مایع تمام رنگی و دو نمایشگر مسطح تک‌رنگ کوچک بهینه‌سازی شده و راداربهینه‌سازی شده N019MP است که به برد و قابلیتهای هوا به زمین آن می‌افزاید. این نمونه همچنین از موتورتوربوفن آردی-۴۳ کلیموف استفاده می‌کند. میزان حمل مهمات در این مدل۴۵۰۰ کیلوگرم است که نسبت به مدل قبلی۵۰۰ کیلو افزایش داشته‌است. روسیه، هند و یمن از این مدل استفاده می‌کنند.

مشخصات عمومی میگ ۲۹ از این قرار است:

خدمه: یک

طول: ۱۷/۳۷ متر (57 ft)

پهنای بال: ۱۱/۴ متر (37 ft 3 in)

ارتفاع: ۴/۷۳ متر (15 ft 6 in)

بال: مساحت ۳۸ m² (409 ft²) وزن خالی: ۱۱٫۰۰۰کیلوگرم (۱۱تن) (24,250 lb)

وزن بارگیری: ۱۶۸۰۰ کیلوگرم(۱۶٫۸تن) (37,000 lb)

بیشینه وزن برخاست: ۲۱۰۰۰کیلوگرم(۲۱تن) (46,300 lb) پیشرانه: ۲×

afterburning turbofans Klimov RD-33 , 8,300 kgf (۵۰ کیلونیوتن خشک و ۸۱ کیلونیوتون با پس‌سوز) هرکدام عملکرد

سرعت بیشینه: ماخ ۲/۲۵ (۲۴۰۰ km/h, 1490 mph) در ارتفاع کم: ۱۵۰۰ km/h, 930 mph

برد: ۷۰۰ km (۴۳۰ mi)

برد ترابری: ۲۱۰۰ km (۱۸۰۰ mi) یک مخزن سوخت اضافه

سقف پروازی: ۱۸۰۱۳ m (۵۹۱۰۰ ft)

نرخ اوج‌گیری: initial 330 m/s average 109 m/s 0-6000 m (۶۵۰۰۰ ft/min)

بارگیری بال: ۴۴۲ kg/m² (۹۰٫۵ lb/ft²) نسبت نیرو به وزن: ۱٫۱۳

جنگ‌افزار: یک توپ۳۰ میلی‌متری GSh-۳۰-۱ با یکصد گلوله تا ۳۵۰۰ کیلو مهمات شامل ترکیبی از موشکهای هوا به هوای نیمه هدایت شونده راداری (SARH) and AA-8 "Aphid", AA-10 "Alamo", AA-11 "Archer", AA-12 "Adder", FAB 500-M62, FAB-1000, TN-100, ECM Pods, S-24, AS-12, AS-14.

تجهیزات پروازی: رادارهای فازوترون N019, N010

منبع: خبرفوری