توکلی: دولتی‌ها عبرت بگیرید!

متن پیش رو حاصل گفتگوی تفضیلی خبرنگار فردا با دکتر احمد توکلی است.

*عملکرد مجلس یازدهم در حوزه مبارزه با فساد را طی یک ماه نخست از عمرش، چطور ارزیابی می‌کنید؟

برای قضاوت زود است، چون مجلس هنوز فرصت کافی پیدا نکرده است. البته در شرایط فعلی هم نگرانی‌‌هایی است و هم امیدواری‌هایی.نگرانی از این جهت که ممکن است. برخی فریب بخورند. مجرمان یقه‌سفید و متخلفین معمولاً باهوش، خوش‌سخن، قوی و بانفوذ هستند لذا برخی که ممکن است در امر سیاست زیاد تمرین نداشته باشند یا روحیه سازشکارانه داشته باشند، فریب بخورند. تلاش نمایندگان برای برخورد با تخلف هم امیدواری ایجاد می‌کند. مجلس در معرض قضاوت‌ها و رای دادن‌هایی است که از نظر جهت‌گیری آینده ، تعیین‌کننده است و این اهمیت بسیاری دارد.روشن است که وقتی کسی مورد اتهام قرار می‌گیرد باید از خود دفاع کند، ما به این ایرادی نمی‌گیریم. ایراد ما به حرف های نادرستی است که ممکن است برخی نمایندگان را از شناخت حق محروم کند. بر این اساس نمایندگان باید هم مسائل را با دقت مطالعه کنند هم در مقابل حرف‌های غیرمعقول هوشیار باشند.

*آقای دکتر تا اینجای کار ، هر کدام از اقدامات و مواضع مجلس با واکنش‌هایی از سوی اصلاح طلبان همراه بوده است. مثلاً آقای مرعشی گفته اند که بهتر است روحانی مسئله اختلاف بین دولت و مجلس را با رهبری مطرح کند.

این دوستان کارگزار ما و برخی دوستان اصلاح‌طلب خیلی کم‌طاقت هستند و با رفتارشان، معنای دموکراسی را تغییر می‌دهند. فکر می‌کنند صاحبان قدرت باید از اعتراض مصون باشند.

هر اعتراضی حق نیست و ممکن است اشتباه باشد. اگر اعتراضی حق باشد که بیان آن ایراد ندارد. اگر اعتراض اشتباه بود و تحمل کردید و پاسخ دادید مصداق دموکرات هستید اما اینکه اجازه ندهید مخالف‌ها اعتراض کنند و سریع کار را به رهبری بکشانید و بگویید این‌ها مرا اذیت می‌کنند، روند درستی نیست. رهبری نباید هزینه عملکرد بقیه نهادها را بدهند. فرمان دست شما است. نباید بی‌جهت فرافکنی کنند. درست است که قانون اساسی ما بر اساس ولایت‌فقیه نوشته شده اما این به معنی نفی مسئولیت دیگران نیست. عملاً بیشترین قدرت در اختیار دولت است.

البته در مسائل خیلی کلان همه حرف آقا را بهتر گوش می‌دهند اما در عمل دولت است که برای اداره کشور بیشترین قدرت را دارد حالا سوء سیاست و ضعف شدید عملکرد، پذیرش همراه با شیفتگی مدل‌های توصیه شده صندوق بین‌المللی پول و اصرار بی‌منطق بر آن، برخی فسادها در بخش های اجرایی و یا مماشات با آن، بی‌توجهی آشکار به مستضعفان و حمایت از زراندوزان و سوءسریره نفوذی‌ها، منابع محدود ملی به کارایی استفاده نمی‌شود و برای تاراج آن راه باز می‌شود، نباید از مسئولیت شانه خالی کرد.

*نکته قابل توجه دیگر، عملکرد مجلس در سیاست خارجی است. طی یک ماهه گذشته مجلس یازدهم را چطور ارزیابی کردید؟

به طور کلی یک اختلاف مبنایی بین رقبای سیاسی است و یک اشتراک مبنایی. اختلاف مبنایی آنجاست که یک عده قدرت را منشأ حق می‌دانند و معتقد هستند که باید با قدرت کنار آمد، امتیاز داد. در این نگاه چون طرف ما، قدرت دارد باید بیشتر امتیاز داد و کمتر امتیاز گرفت. نگاه دیگر هم این است که قدرت منشأ حق نیست. گرچه وجودش را قبول دارد، اما ایستادگی در برابر امتیازخواهی، مقاومت را ضروری می‌داند. این دو رویکرد دو راهبرد متفاوت در پی دارد. در این مجلس رویکرد مقاومت اکثریت دارد. صرف‌نظر از این اکثریت، منطق نظری دینی و عقلی قوی بر اساس واقعیت‌های وجودی و تاریخی غرب سلطه‌گر، پیروزی‌های الهی جبهه مقاومت حقانیت رویکرد دوم را روشن‌تر ساخت.

*به نظر شما مبنای مجلس یازدهم کدام نگاه است؟ آیا اختلاف دولت و مجلس از همین جا ریشه می‌گیرد؟

همین طور است. اگر آمریکا قابل اعتماد بود و رفتار قابل پیش‌بینی داشت، شاید راهی داشت اما نیست و نمی‌توان با او کنار آمد چون دروغ می‌گوید، عهدشکن است و توطئه می‌کند. دولتی‌ها باید عبرت بگیرند ولی یک منطق عملی هم هست که ما را وادار می‌کند با هم کنار بیایم. به دوستانی که قدرت را در دست دارند می‌گویم حق ندارید فرافکنی کنید. تصمیماتی گرفتید که باید پای آن بایستید. باید طوری از قدرت خارج شوید که منصفان بگویند این‌ها اگر خوب عمل نکردند، خوب بیرون رفتند. مهم است که چه چیزی از خود باقی می‌گذارند.

*توجه مجلس به حوزه اقتصاد را چطور می‌بینید؟ مجلس می‌تواند کار ویژه‌ای در جهت ساماندهی به اوضاع فعلی انجام دهد؟ برداشت شما این است که در یک ماه گذشته چنین اراده‌ای در مجلس وجود داشته است؟

برداشت من این است که مجلس این اراده را دارد و امیدواریم که موفق باشد اما مجلس کار ویژه‌ای نمی‌تواند انجام دهد. مشکلات کشور در اثر فقدان قانون نیست. مسئله اجرا نکردن قوانین است. البته مجلس اگر بخواهد می‌تواند به دولت بفهماند که وقتی ارز گران می‌شود و شما مالیات بر عایدی سرمایه ندارید سوداگری ایجاد می‌شود؛ برخی مسکن را می‌خرند که بفروشند. این افزایش تقاضا ایجاد کرده و قیمت را بالا می‌برد. برخی با احتکار موجب افزایش قیمت می‌شوند. چون مالیاتی هم نمی‌دهند درآمدشان به صورت غیرمتعارف افزوده می‌شود. در حوزه تولید، از تولید تخم‌مرغ و مرغ گرفته تا خودرو، 25 درصد از سود را باید مالیات بدهند. همین باعث می‌شود به جای تولید پولشان را مثلاً در حوزه مسکن ببرند و نتیجه این می‌شود که مسکن گران می‌شود. در حوزه‌های دیگر مثل ارز هم مشکلات زیاد است و دولت نسبت به آن رویکرد درستی ندارد.

*بی‌تفاوتی یک بحث است و بحث دیگر اینکه برخی می‌گویند دولت از وضعیت موجود در بازار ارز استقبال می‌کند و می‌خواهد کسری درآمد خود را جبران کند.

ارز تنها دارایی دولت نیست بلکه ابزار سیاست‌گذاری دولت است؛ یعنی دولت موظف است با ابزارهایی مثل ارز بازار را به نحوی مدیریت کند که ارزش پول ملی حفظ شود. به اضافه اینکه ارز فقط دارایی یک دولت نیست و برای دولت آینده هم مهم است. وقتی ارز بالا می‌رود یعنی پول ملی به سرعت ارزش خود را از دست می‌دهد. معنایش این است که تولید ملی به نسبتی که از مواد اولیه خارجی استفاده می‌کند، گران می‌شود. گرانی ناشی از واردات خیلی بد است. مردم نمی‌توانند نخرند زیرا 65 درصد واردات ما مواد اولیه واسطه است. نمی‌توان این واردات را کم کرد زیرا تولید کم می‌شود و این ضد اشتغال و تولید ملی است. این به نفع سرمایه‌داران است و کسانی که دارایی ثابت دارند، ثروتمندتر می‌شوند. افراد فقیر که تعدادشان خیلی بیشتر است ارزش دارایی خود را از دست می‌دهند. 89.58 درصد بنگاه‌های غیر دولتی کشور زیر 10 میلیون تومان سپرده دارند و روشن است که با این مبلغ دو ماه هم نمی‌توانند دوام بیاورد؛ یعنی در یک بستر بسیار ناعادلانه زندگی می‌کنیم که ثمره سیاست‌های غلط سرمایه‌داری بعد از جنگ است. وقتی ارز افزایش می‌یابد به نابرابری دامن زده شده و این وحدت ملی را کاهش می‌دهد. در این شرایط تخلفاتی که برخی کرده‌اند هم معلوم می‌شود و مردم می‌گوید به روح همتان‌ صلوات و این وضع را نخواستیم.

*اجازه دهید از این صحبت شما استفاده کرده و یک سؤال سیاسی دیگر بپرسم. آیا وضعیت موجود موجب می‌شود که جریان اصولگرا پیروز انتخابات 1400 باشد؟

ممکن است این طور شود. این انتخاب بابت تغییری که اصولگرایان ایجاد می‌کنند هم نیست، از اعتراض است. واکنش به رفتار دولت است.

متأسفانه دولت به فکر الآن نیست، به فکر 10 ماه آینده است. درحالی است که الآن باید به فوریت عمل کرد. دولت اگر دیر بجنبد هر اتفاقی ممکن است در کشور رخ دهد. اگر نیروهای سیاسی به ملت، اسلام و ایران وفادار باشند باید به این توجه کنند که دارایی نقدی مردم در طول یک سال و نیم به ثلث و ربع رسیده و نمی‌دانند چه خاکی به سر کنند. وقتی صاحب‌خانه رهن را 50 میلیون به 200 بالا می‌برد، مردم چه کار کنند؟ الآن وضعیت خیلی بد است و سیاستمداران غافل هستند و اغلب دقت ندارند که زمان به سرعت در حال از دست رفتن است.

*جدی‌ترین آسیب و خطر ادامه این شرایط برای کشور چیست؟

مسئله این است که قدرت خرید مردم هیچ تضمینی ندارد و یک بی‌نظمی منطقی حاکم است. در اقتصاد می‌گوییم که در بازار کالا و خدمات، بازار آزاد است و اگر بازار بزرگتر داشته باشد، نرخ‌گذار دارد و اگر نداشته باشد، همه نرخ‌بگیر می‌شوند. این پدیده که الآن در اقتصاد می‌بینیم نشانه عدم حضور دولت است. احساس حاکم این است که دولت اصلاً سرکار نیست و در بازار همه کاری می‌کنند. این وضعیت مردم را مأیوس می‌کند و این خیلی خطرناک است.

*واکنش‌های احتمالی مردم به این یاس چیست؟ قطعاً اگر بخواهیم از یک رخداد بد جلوگیری کنیم باید اول آن را پیش‌بینی کرده باشیم، پیش‌بینی شما از تداوم احساس یاس در جامعه چیست؟

بله باید مسائل را حتی اگر اتفاق نیفتد، پیش‌بینی کرد. باید فرض کنیم با یک پدیده کوتاه مدت مواجه هستیم و اقداماتی کنیم که در کوتاه‌مدت جواب دهد. الآن باید به مردم ضمانت دهید که شما می‌توانید در ماه اینقدر غذا بخورید، اجاره بپردازید و... .

4 صدم سپرده‌گذاران 52 درصد از اعتبارات را دریافت می‌کنند و 99.6 درصد بقیه 48 درصد اعتبارات را دارند. این نابرابری دهشتناک است و خیلی خطرناک است. این را باید در کوتاه‌مدت دید و چاره کرد. وضعیت نابرابری و تبعیض به نحوی است که استخدام برخی با مردم عادی فرق دارد. داماد رئیس‌جمهور را می‌کنند کارمند رسمی شرکت نفت. درس خوانده اما چرا باید تنها جوانی باشد که به پژوهشگاه شرکت نفت برود. من به آقای توفیقی تلفن زدم. او را یک اصلاح‌طلب درست می‌دانستم اما اگر این به این دستور تمکین کند، اسمش را خط می‌زنم. چرا داماد رئیس‌جمهور استخدام رسمی شود و دیگران بعد از چهار، پنج سال، استخدام قراردادی هم نشوند؟! این تبعیض مردم را بیچاره می‌کند و کرده است. باید این مسائل را در کوتاه‌مدت حل کرد. من معتقدم باید حتماً کارت هوشمند غذا توزیع شود. تحقیق هم کرده‌ام. وزارت ارتباطات گفت دو ماه وقت می‌خواهد که آماده کند. با این کارت فرد می‌رود خرید و پول از حساب دولتی و حساب خریدار به حساب فروشنده واریز می‌شود.

*دولت توان ارائه این کمک‌های کوتاه مدت را دارد؟

چرا ندارد؟ همین مالیات بر عایدی سرمایه را وضع کند و پول درآورد. مرکز پژوهش‌های مجلس برآورد کرده که 100 هزار میلیارد تومان از این محل قابل تأمین است. خیلی کارهای دیگر هم می‌توان کرد که نتایج مثبت آن از نتایج منفی‌اش بیشتر است. همین الآن وزارت نفت در حال ساختن ساختمان روی زمین‌های گران‌قیمت است. چرا این کار را می‌کند؟ اگر همین حالا دولت کارهای غلط خود را نکنند، وضع بهتر می‌شود. اگر می‌گویند پول نداریم حتماً ارزیابی درستی از هزینه و درآمد ندارند. این توان را دارند که به مردم کمک کنند به شرطی که اسراف نکنند. به اضافه اینکه ما مسلمان هستیم و معتقدیم که روزی را خدا می‌رساند.

*به عنوان سؤال آخر بفرمایید که اگر تمهیدات لازم اندیشیده نشود و وضعیت فعلی ادامه یابد، واکنش مردم چیست؟ آیا ممکن است که باز هم مثل دو، سه سال گذشته شاهد اعتراضاتی باشیم؟

حتماً همین طور است. من معتقدم که فرصت کم است و باید در راستای تأمین حداقل معاش مردم و مبارزه با فساد و افزایش اعتماد عمومی کار کنند. مسئله اعتماد خیلی مهم است. احیای اعتماد باید سرلوحه کارها باشد و با اقدامات نرم هم ممکن نیست. باید حتماً شوک به جامعه وارد شود و با کسانی که اسباب وضع فعلی هستند به تعبیر مقام معظم رهبری کسانی که این طرف میز نشسته‌اند و مقصرتر هستند، برخورد کرد. مردم این را که اجازه دهیم مقصرترها زیر باد کولر استراحت کنند و کمتر مقصرها را مجازات کنیم؛ عدالت نمی‌دانند و حق هم دارند. باید آیین دادرسی را بدون هیچ تمییزی اعمال کرد و به مردم نشان داد که افرادی که خدمت می‌کنند با آنان که خیانت می‌کنند فرق دارند.