روایت محمد توسلی از نقش نهضت آزادی در پیروزی انقلاب

به گزارش نامه نیوز، محمد توسلی، دبیرکل نهضت آزادی ایران، در گفت‌وگوی ویدئویی با اعتمادآنلاین درباره نیروهای تاثیرگذار در انقلاب ایران گفت: در انقلاب اسلامی ایران همه ملت ایران حضور داشتند، همه احزاب و گروه‌های سیاسی وجود داشتند، اما ۲ نیرو نقش کلیدی بازی کردند؛ یکی، روحانیت مبارز به رهبری آقای خمینی است که نقش اصلی در بسیج توده‌ها داشتند که هرگز روشنفکران جامعه ما چنین توانی نداشتند که بتوانند این کار را انجام دهند. اما یک بخش دیگر مدیریت انقلاب است. اگر رهبران نهضت آزادی نبودند و سایر نیروهای ملی و مسلمان نبودند که در جمعیت دفاع از آزادی حقوق بشر بودند و نهادهای دیگر که در اسناد تاریخ آمده حضور نداشتند و مدیریت انقلاب را نداشتند، روحانیت هم به تنهایی هرگز قادر نبود چنین دستاوردی داشته باشد.

بخش‌هایی از این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

درایت نهضت آزادی باعث مسالمت‌آمیز بودن رویدادها پیش از پیروزی انقلاب شد

اگر این درایت نشده بود و ما با دیپلماسی و مذاکره به تدریج حمایت آمریکا را برنداشته بودیم، قطعاً رویدادهای حتی بعد از بازگشت آقای خمینی به ایران، معلوم نبود مسالمت‌آمیز باشد. هایزر که به ایران می‌آید هنوز نگاه برخورد خشونت‌آمیز هست. جلوتر که بیاییم. رخداد ۱۷ شهریور تلنگری است که آن جریانی که می‌خواهد با خشونت جنبش اجتماعی ایران را سرکوب کند [نمی‌تواند]. خود من چون در جریان همان روز ۱۷ شهریور بودم می‌توانیم جداگانه راجع‌ به این موضوع صحبت کنیم.

۷۰، ۸۰ نفر در ۱۷ شهریور شهید شدند

*یک پرانتز باز کنیم چون بودید. واقعاً چند نفر در جریان ۱۷ شهریور کشته شدند؟

۷۰، ۸۰ نفر کشته شدند. در قطعه ۱۷ هم هستند کاملاً مشخص است. مجموعه این رویدادهایی که اتفاق افتاده هیچ‌کدام نقطه‌ای نیست که بگوییم فقط یک عامل موثر بوده- من بعداً توضیح خواهم داد- وقتی می‌خواهید انقلاب اسلامی را بررسی کنید در انقلاب اسلامی ایران همه ملت ایران حضور داشتند، همه احزاب و گروه‌های سیاسی وجود داشتند، اما ۲ نیرو نقش کلیدی بازی کردند؛ یکی، روحانیت مبارز به رهبری آقای خمینی است که نقش اصلی در بسیج توده‌ها داشتند که هرگز روشنفکران جامعه ما چنین توانی نداشتند که بتوانند این کار را انجام دهند. اما یک بخش دیگر مدیریت انقلاب است. اگر رهبران نهضت آزادی نبودند و سایر نیروهای ملی و مسلمان نبودند که در جمعیت دفاع از آزادی حقوق بشر بودند و نهادهای دیگر که در اسناد تاریخ آمده حضور نداشتند و مدیریت انقلاب را نداشتند، روحانیت هم به تنهایی هرگز قادر نبود چنین دستاوردی داشته باشد.

مذاکرات ما با آمریکایی‌ها باعث قطع حمایت آمریکا از شاه شد

*یعنی اردیبهشت سال ۵۷ تا بهمن ۵۷ مذاکراتی که شما و دوستان‌تان آقای بازرگان و آقای سحابی با آمریکایی‌ها و مقامات وقت سفارت آمریکا داخل ایران داشتید، کمک کرد ذهنیت و دیدگاه و نگاه آمریکایی‌ها به جنبش اجتماعی و انقلابی مردم ایران اصلاح شود، با واقعیات آشنا شوند و منجر به این شود که کم‌کم حمایت‌شان را از محمدرضای پهلوی و رژیم پهلوی بردارند و این خدمت به انقلاب بود.

حتماً، یعنی بدون این اصلاً امکان‌پذیر نبود.

برای انجام مذاکرات با سولیوان و آمریکایی‌ها با سران انقلاب مشورت نکردیم

*این مذاکرات با بقیه سران انقلاب- کسانی که سران روحانیت بودند- مثل مرحوم هاشمی‌رفسنجانی فقط با آقای بهشتی صحبت کردید یا به خود امام اطلاع دادید؟

با هیچ‌کسی صحبت نشده. در آن شرایط امنیتی اصلاً امکان نداشت این مذاکرات را با کسی مطرح کنیم.

*یعنی تکلیف تاریخی خودتان دانستید که این کار را انجام دهید؟

به لحاظ امنیتی حتی خود ما و حتی خود من با اسم مستعار حضور داشتم.

*همان اسم مستعاری که داشتید؟

نه، به اسم محمد توکلی.

*اینجا شد محمد توکلی؟

بله. در اسناد هم به همین اسم آمده است. در یک مقطعی آقای صادق قطب‌زاده، آقای ریچارد کارتر را معرفی می‌کند او هم دنبال من بوده، آقای استمپل متوجه می‌شود که او، من هستم. در اسناد هم آمده که مشخص می‌شود من با اسم مستعار آمدم.