گزینه جدید انتقال پایتخت

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

در فاصله سال‌های ۹۶ تا کنون که زلزله تهران با منشأ گسل شهریار در ساعات آخر شب ۲۹ آذر ۹۶، بسیاری از مردم را آواره خیابان‌ها کرد تا هفته قبل که این بار گسل شمال شرق تهران در دماوند، سبب لرزاندن پایتخت شد، بارها موضوع ساماندهی یا انتقال پایتخت و همچنین نوسازی بافت‌های فرسوده مطرح شده است.

مراکز تحقیقاتی، پژوهشی و دانشگاهی متعدد و رسمی و وابسته به نهادهای حاکمیتی نیز تا کنون گزارش‌های مختلفی درباره امکان یا عدم امکان جابه جایی پایتخت و مرکز اداری-سیاسی کشور منتشر کرده اند که بعضاً با موافقت یا مخالفت همراه بوده یا راهکارهایی برای بهینه سازی کیفیت زندگی در تهران مطرح شده است.

دستور روحانی به وزیر راه برای انتقال پایتخت

با این حال، آنچه بیش از همه در روزهای اخیر خبرساز شد و گزینه جابه جایی پایتخت را بار دیگر بر سر زبان‌ها انداخت، نامه قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا (ص) به رئیس جمهور مبنی بر توانایی این نهاد عمرانی برای انتقال پایتخت به شهری دیگر بدون تحمیل هزینه به دولت و سپس ارجاع این نامه از سوی رئیس جمهور به وزیر راه و شهرسازی به عنوان دبیر شورای عالی ساماندهی و انتقال پایتخت بود.

موضوعی که اگرچه فعلاً با سکوت مقامات دولتی و وزیر راه و شهرسازی مواجه شده، اما ابوالفضل ابوترابی عضو ناظر مجلس در شورای عالی ساماندهی پایتخت آن را تأیید کرد ولی از ذکر نام گزینه‌های جایگزینی با تهران به عنوان پایتخت به دلیل ایجاد رانت‌های متعدد برای زمین خواران، خودداری کرد؛ هرچند که پایتخت شدن احتمالی اصفهان را هم تکذیب کرد.

پرند؛ شهر بدون زلزله؟

یکی از شهرهایی که هم در نزدیکی تهران است و هم اراضی گسترده‌ای برای ساخت و ساز دارد که قابلیت جانشینی پایتخت را در خود جای داده باشد، شهر جدید پرند در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی است.

محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در بازدیدی که زمستان ۹۷ در نخستین ماه‌های حضورش در وزارت راه و شهرسازی از شهر جدید پرند داشت، با ادعای برخی مقامات محلی این شهر جدید که پرند را تنها شهر بدون زلزله ایران می‌نامیدند، مخالفتی نکرد.

پیش از این نیز بارها برخی مقامات محلی، از شهر جدید پرند در جنوب غرب تهران به عنوان تنها شهر بدون گسل کشور و گزینه احتمالی انتقال مرکز اداری-سیاسی کشور یاد کرده بودند.

اما نقشه‌های لرزه شناسی سازمان زمین شناسی، این ادعا را رد می‌کند؛ این شهر را دو گسل با قدرت لرزه زایی بالا به نام‌های «رباط کریم» و «کوشک نصرت» فرا گرفته اند. هر چند که دومی به استان قم نزدیک تر است تا جنوب غربی استان تهران؛ اما در هر صورت آسودگی خیال از عدم وقوع زلزله در این منطقه را مشوش خواهد کرد.

سمنان؛ گزینه مورد علاقه ۲ رئیس جمهور

مرکز استانی که زادگان دو رئیس جمهور است، به دلیل علایق شخصی آنها، معمولاً محتمل‌ترین گزینه برای انتقال پایتخت از دولت نهم به بعد مطرح می‌شود؛ هر چند که موضوعاتی چون نزدیکی به تهران، داشتن اراضی بایر در جنوب این شهر، همجواری با دو استان خوش آب و هوای مازندران و گلستان در شمال این استان، قرار گرفتن در مسیر پُر تردد از غرب و جنوب به مشهد و برخی دلایل دیگر، برای توجیه این گزینه یاد می‌شود.

اما نه مشکل گسل و زلزله خیز بودن این شهر حل شده و نه مشکل کم آبی؛ به خصوص که موضوع انتقال آب از دریای خزر به این استان که با دستور و پیگیری شخص رئیس جمهور مطرح شده، با مخالفت گسترده طرفداران محیط زیست به دلیل نابودی جنگل های شمال کشور در اثر انتقال آب به این شهر مواجه شد؛ مشکلی که در صورت انتقال پایتخت، با ابعاد پیچیده‌تری روبه رو شده که چاره‌ای برای رفع آن در کوتاه مدت وجود ندارد.

نوسازی بافت فرسوده تهران مقدم بر جابجایی پایتخت

بسیاری از کارشناسان معتقدند هزینه‌های ساماندهی بافت‌های ناکارآمد و فرسوده پایتخت و نوسازی ساختمان‌ها و مقاوم سازی آنها در برابر زلزله، به مراتب از هزینه جابه جایی پایتخت کمتر است.

شاید نمونه بسیار کوچک آن، اجرای موفق طرح مقاوم سازی خانه‌های روستاهای استان کرمان به عنوان یکی از استان‌های دارای گسل‌های با قدرت لرزه زایی بالا، در برابر زلزله است که سبب شد تا زلزله بهار امسال در شمال استان کرمان، علی رغم قدرت نسبتاً بالای آن، تلفاتی نداشته و خسارات مالی آن نیز به حداقل برسد.

نمونه‌های جهانی تغییر پایتخت؛ موفق یا شکست خورده؟

این در حالی است که موافقان انتقال پایتخت، موفق بودن اجرای آن در ترکیه (استانبول به آنکارا)، پاکستان (کراچی به اسلام آباد)، کانادا (ونکوور به اتاوا) و چند کشور دیگر شرقی یا غربی را یادآور می‌شوند.

مخالفان نیز با رد ادعای موفق بودن جابجایی پایتخت در کشورهای مذکور، معتقدند مشکلات گسترده کراچی و استانبول هنوز پابرجاست و حتی مالزی دو سال پس از انتقال پایتخت از کوالالامپور به پوتراجایا، بار دیگر مجبور شد از تصمیم قبلی عدول و کوالالامپور را مجدداً مرکز اداری-سیاسی خود اعلام کند.

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات مسکن: گسل‌ها همه مناطق کشور را احاطه کرده اند

در همین زمینه، علی بیت اللهی، درباره گزینه‌های احتمالی انتقال پایتخت اظهار داشت: معمولاً یکی از گزینه‌هایی که مطرح می‌شود، کلانشهرها و شهرهای بزرگ است در حالی که کلانشهرهای ما با مشکلات متعددی روبه رو هستند؛ اگر بخواهیم این شهرها را پایتخت کنیم، اولاً جمعیت تهران کم نمی‌شود و ثانیاً جمعیت این شهرها افزایش می‌یابد.

وی افزود: اگر دولت قصد انتقال پایتخت را داشته باشد، قرار نیست ساختمان‌های موجود در تهران تخریب شوند؛ بلکه قرار است وزارت خانه‌ها و سازمان‌ها در پایتخت جدید با ساخت و ساز گسترده احداث شوند که هزینه بالایی دارد؛ ساختمان‌های باقی مانده هم در تهران، جاذب سریع جمعیت هستند و جمعیت تهران کمتر نمی‌شود.

شناسایی یک منطقه جدید با حداقل لرزه خیزی

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: مناطق مختلف کشور را از نظر زلزله خیز بودن بررسی کرده ام تنها یک منطقه در ۵۰ کیلومتری شمال همدان به سمت استان قزوین وجود دارد که کم خطرترین بخش کشور از نظر زلزله خیر بودن است.

وی با تأکید بر اینکه اگر قرار باشد پایتخت به مناطق مرکزی منتقل شود، هم مناطق کویری زیادی داریم و هم با عبور انواع گسل‌ها از فلات مرکزی مواجهیم؛ ضمن اینکه فرونشست، بدی آب و هوا و معضل کم آبی شدید را هم نباید فراموش کرد.

بیت اللهی گفت: اگر قرار باشد پایتخت اداری-سیاسی را به سواحل جنوبی برای جبران کم آبی از طریق استحصال آب از دریا منتقل کنیم، علاوه بر آنکه مشکل گسل‌های زلزله خیز در سواحل جنوبی همچنان باقی است، مشکل گرمای شدید در نیمه نخست سال هم سبب افزایش بیش از حد مصرف انرژی می‌شود.

وی با بیان اینکه هر گونه تلاش برای انتقال پایتخت اشتباه است، تصریح کرد: گزینه منطقه ۵۰ کیلومتری شمال همدان، گزینه‌ای است که تحقیقات من نشان می‌دهد و در هیچیک از جلسات رسمی شورای عالی انتقال پایتخت مطرح نشده است. در این زون، روستاهای زیادی است و اراضی آن کشاورزی بوده و بعضاً در دامنه کوه هم هست؛ ولی مشکل دوری از مناطق شرقی کشور برای این منطقه باقی می‌ماند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: انتقال پایتخت به قدری بالاست که اگر این هزینه را برای ساماندهی بافت‌های فرسوده و نامناسب شهری تهران مصرف کنیم، نتیجه بهتری از انتقال پایتخت خواهیم گرفت.

ادعای «شهرِ بدون زلزله بودنِ پرند»، صحت ندارد

وی در پاسخ به این پرسش که آیا این ادعا که پرند، تنها شهر بدون زلزله ایران و دور از انواع گسل هاست؟، گفت: این ادعا، صحیح نیست و حوالی پرند، گسل رباط کریم را داریم؛ ضمن اینکه اگر قرار باشد پایتخت از تهران به پرند منتقل شود، سرنوشت این شهر نیز مانند کرج شده و عملاً در پی گسترش این شهر، به تهران پیوست می‌شود همچنین پرند با مشکل کم آبی مواجه است.