سرنوشت هالک بانک در دستان بایدن/ ماجرای حمایت ترامپ از بانکی که تحریم‌های ایران را دور زد

به گزارش نامه نیوز، روز اول مارس سال ۲۰۲۱ ، دادگاهی در نیویورک قرار است بررسی پرونده بزرگترین عامل دور زدن تحریم‌های ایران را آغاز کند. به گفته دادستان پرونده، هالک بانک متعلق به دولت ترکیه با همراهی مقامات ارشد آنکارا به ایران کمک کرده تا ۲۰ میلیارد دلار تجارت تحریمی داشته باشد.

مهمت هاکان آتیلا، از مدیران سابق هالک بانک ترکیه در ماه مه ۲۰۱۸ برای کمک به دور زدن تحریم‌های ایران به ۳۲ ماه زندان محکوم شد. او در نهایت بعد از سپری کردن ۲۸ ماه حبس در ماه ژوئن گذشته آزاد شد و به ترکیه برگشت. آتیلا متهم بود که در تبانی برای دور زدن تحریم‌های ایران نقش داشته است.

در جریان محاکمه رضا ضراب، تاجر ایرانی-ترکیه‌ای به اتهام دور زدن تحریم‌های ایران، وی علیه آقای آتیلا شهادت داد و او را مغز متفکر طرح‌هایی با هدف دور زدن تحریم ایران توصیف کرد.

هالک بانک در ماه مارس سال ۲۰۱۷ در پی دستگیری مهمت هاکان آتیلا گفته بود که تمام فعالیت‌ها و نقل و انتقالاتی که توسط این بانک صورت می‌گیرد، مطابق قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی است. اگر هالک بانک مقصر شناخته شود، پیامد اقتصادی آن برای اقتصاد بسیار متزلزل ترکیه چشم‌گیر خواهد بود، به همین ترتیب پس لرزه‌های سیاسی آن در ترکیه نیز می‌تواند برای رجب طیب اردوغان تبعات منفی وسیعی به همراه داشته باشد.

فارین پالسی در گزارشی مدعی شده ترامپ از ابتدای روی کار آمدن خود در کاخ سفید سعی کرده از هالک بانک حفاظت کند و مانع از پرداخت جریمه‌های سنگین از سوی این بانک دولتی ترکیه شود. در همین راستا دو تن از دادستانان پرونده را اخراج کرده و از اعضای ارشد کابینه خواسته برای جلوگیری از به جریان افتادن این پرونده به وزارت دادگستری فشار بیاورند.

سوال اینجاست که چرا ترامپ که هر کاری برای مقابله با ایران انجام داده در این مدت سعی کرده از بزرگترین حامی ایران در موضوع دور زدن تحریم‌ها حفاظت کند؟ پاسخ ساده از نظر فارین پالسی این است که ترامپ اصلا متوجه جرمی که این بانک مرتکب شده نبوده و فقط خواسته به رفیق قدرتمند خود رجب طیب اردوغان لطفی کرده باشد.

جان بولتون مشاور پیشین امنیت ملی ترامپ در این باره گفته: با اینکه پرونده هالک بانک در حال بررسی است، اما من مطمئن نیستم ترامپ متوجه اقدامات این بانک در دور زدن تحریم‌های ایران و کمک به تقلب مالی به این کشور باشد. اصلا فکر نمی‌کنم ماهیت اتهامات زمینه‌ای در ترامپ درونی شده باشد.

بولتون در ادامه گفته این مساله هم ریشه در اقتدارگرایی و خودشیفتگی ترامپ و رویکرد کاسب مابانه او در سیاست خارجی داشته. او می‌گوید: به عقیده من ترامپ فقط متوجه اقداماتی می‌شد که شی جی پینگ چین، پوتین روسیه و اردوغان ترکیه در کشورهایشان می‌توانند انجام دهند و در غیر این صورت دیگر مجبور به پاسخ گویی درباره اقداماتشان نیستند.

طرحی که دادستان‌ها در پرونده هالک بانک ترسیم کرده‌اند یک اقدام اساسی و بزرگ در دور زدن تحریم‌ها در اواخر سال ۲۰۱۲ میلادی است. این اقدام با اصرار اردوغان نخست وزیر وقت ترکیه انجام شده بوده. به ادعای رضا ضراب تاجر طلای ایرانی-ترکیه‌ای که به اتهام دور زدن تحریم‌های ایران در زندان آمریکا تحت بازداشت است، نقشه آن‌ها این بوده که ایران در ازای فروش نفت و گاز طلا دریافت کند. کالایی که ردگیری ذیل تحریم‌های آمریکا کار بسیار سختی بوده است.

فارین پالسی مدعی است که حتی بعد از هشدار مقامات آمریکایی در سال ۲۰۱۳ به هالک بانک هم این رویه متوقف نشده است. جان اسمیت رییس سابق اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا در این باره گفته: دامنه دور زدن تحریم‌ها و فریب از جانب هالک بانک بسیار وسیع و بی‌سابقه بوده است.

حتی بعد از اینکه هالک‌بانک یک بار پس از حمله نیرو‌های انتظامی ترکیه برای مدتی تعطیل شد هم به سرعت فعالیت خود را از سر گرفت. بر اساس کیفرخواست دادگاه، رضا ضراب برای آزادی خود و همفکرانش در سال ۲۰۱۴ رشوه‌های کلانی پرداخت کرده و بعد دوباره به هالک بانک برگشته و کارش در دور زدن تحریم‌ها را ادامه داده. بر اساس کیفرخواست، اردوغان و دستیارانش به هالک بانک دستور داده‌اند که کارش را از سر بگیرد و بانک هم قبول کرده.

همه این برنامه‌ها تا زمانی که ضراب تصمیم گرفت سفری در ماه مارس ۲۰۱۶ به دیزنی لند میامی داشته باشد ادامه پیدا کرد و در نهایت برنامه‌های او با بازداشتش در آمریکا متوقف شد. تقریبا بلافاصله دولت ترکیه فشار به مقامات آمریکایی برای توقف پرونده را آغاز کرد. این کار ابتدا از کانال جو بایدن معاون اول وقت دولت آمریکا انجام می‌شد. اردغان سعی کرد اوباما را نیز وارد قضیه کند، اما هم بایدن هم اوباما با درخواست اردوغان مخالفت کردند.

اما کمی بعد تحلیف ترامپ انجام شد و در فوریه ۲۰۱۷ رودی جیولانی مشاور کاخ سفید و وکیل شخصی ترامپ و مایکل موکاسی، وکیل سابق جرج بوش به نمایندگی از ضراب به ترکیه سفر کردند تا در مورد این پرونده با اردوغان مذاکره کنند. در ماه مارس ۲۰۱۷ پریت بارارا دادستان دادگاه منطقه جنوب نیویورک که ناظر پرونده هالک بانک بود با اینکه ترامپ قبلا به او تضمین‌های لازم برای ادامه کارش را داده بود اخراج شد. با این حال پرونده به کارش ادامه داد.

اواخر ۲۰۱۷ ترامپ سعی کرد رکس تیلرسون وزیر خارجه وقت آمریکا را قانع کند که وزارت دادگستری را برای توقف پرونده ضراب تحت فشار قرار دهد. تیلرسون مقاومت کرد و اقدام ترامپ را غیر قانونی خواند. تیلرسون به فارین پالسی گفته معتقد است ترامپ ابعاد بزرگ پرونده هالک بانک را متوجه نشده است برای همین سعی کرده برای رییس جمهور توضیح دهد، اما موفق نشده.

جیولانی و موکاسی همچنان به تیلرسون برای توجیه وزارت دادگستری در رابطه با این پرونده، فشار می‌آورند و او به آن‌ها گفته: دارید آب در هاون می‌کوبید، چون هیچ نهادی را در دولت پیدا نمی‌کنید که چنین توصیه‌ای به دولت کند. تیلرسون به جف سشنز دادستان کل وقت هشدار داده که باید انتظار فشار مشابهی از جانب ترامپ را داشته باشد. به گفته تیلرسون سشنز در یک جلسه رسما به ترامپ گفته نمی‌توانند پرونده را متوقف کنند.

به ادعای فارین پالسی چند سال ترکیه و لابی گرانی که در واشنگتن استخدام کرده بود سعی کردند مقامات دولت ترامپ را وادار کنند که تحقیقات درباره هالک بانک را متوقف کند. ترامپ سعی کرده جانشین سشنز را هم مجبور کند پرونده ضراب، آتیلا و هالک بانک را مختومه اعلام کند. این نشریه آمریکایی مدعی شده دخالت‌های شخصی ترامپ در پرونده هالک بانک ادامه داشته و در دسامبر ۲۰۱۸ در جریان نشست گروه ۲۰ در بوینس آیرس، ترامپ و اردوغان دیداری داشته و درباره پرونده تحریم‌ها گفتگو کرده‌اند؛ ترامپ به اردوغان گفته به همه امور رسیدگی خواهد کرد.

بولتون در این باره در کتابش توضیحاتی داده است. او گفته اردوغان یادداشتی درباره هالک بانک که توسط شرکت «کینگ اند اسپیلدینگ» که یک شرکت حقوقی چند ملیتی است منتشر شده را به ترامپ داده است. ترامپ به سرعت این یادداشت را تورق کرده و گفته معتقد است که هالک بانک بی گناه است.

مشاور امنیت ملی سابق ترامپ گفته با قاطعیت می‌توانم بگویم ترامپ اصلا این یادداشت را مطالعه هم نکرده و فقط تورق کرده است. این هم بخشی از ژست «من خیلی ادم بزرگی هستم و نیازی به خواندن مقالات ندارم و حرفت را باور می‌کنم» ترامپ بوده است.به گزارش فارین پالسی، دولت ترامپ هیچ وقت منافع ملی را در تلاشش برای مختومه کردن پرونده مدنظر قرار نداده است.

تیلرسون به این نشریه آمریکایی گفته: همیشه سر و کله زدن در مواردی که ترامپ در آن‌ها قصد داشت به یک شخصیت اقتدارگرا نظیر اردوغان یا کیم جونگ اون لطفی بکند بسیار سخت بود. موارد دیگری هم بود که اردوغان رسما از رییس‌جمهور درخواست کاری را کرده بود و من و دیگران سعی می‌کردیم مداخله کنیم و به ترامپ توضیح دهیم که به چه دلیل اقدام او نه تنها دشوار بلکه غیر قانونی است.

بانک‌هایی که قبلا به دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران متهم شده بودند نظیر بی ان پی فرانسه، جرایم سنگینی پرداخته‌اند. اما اگر قرار باشد بزرگترین دور زننده تحریم‌ها قسر در برورد قدرت بازدارندگی تحریم‌ها از بین خواهد رفت. تیلرسون به ترامپ هشدار داده و گفته این کار هم از حیث سابقه بی‌نظیر است هم اگر قرار باشد افرادی که بدترین تخلفات ذیل قانون تحریم‌ها را مرتکب شده‌اند تحت تعقیب نباشند پس در آینده قرار است با کسی که کار مشابهی کرده چه کار کنیم؟

حفاظت ترامپ از هالک بانک نشان دهنده روابط گسترده او با آنکارا است. زمانی که ترکیه سیستم دفاع هوایی روسی را خریداری کرد، (اقدامی که بر اساس قانون تحریم‌های آمریکا ممنوع بود) ترامپ سکوت کرد. زمانی که ترکیه از ترامپ خواست تا نیروهایش را از شمال سوریه عقب براند تا تراکیه به راحتی به کرد‌های شمال دسترسی داشته باشد، ترامپ تبعیت کرد.

نیکولاس دنفورث محقق ارشد پژهشکده بنیاد یونان در امور اروپا و سیاست خارجی در این باره به فارین پالسی گفته" در بسیاری از مسائل دوجانبه میان آمریکا و ترکیه، ترامپ از اینکه طرف اردوغان ایستاده بسیار خوشحال است. هم در پرونده هالک بانک هم سلاح‌های روس، ترامپ با تلاشش برای همدستی با اردعان حکومت قانون در آمریکا را تضعیف کرده است."

چند هفته بعد پس از سال‌ها تلاش، ترکیه در توقف پرونده هیات ژوری (هیات منصفه) دادگاه هالک بانک هفته آینده آغاز به کار می‌کند. تیلرسون می‌گوید: نتیجه‌گیری من این است که احتمالا اردوغان دلیل موجهی برای این همه تلاشش جهت توقف پرونده هالک بانک داشته و باید دید چه چیزی تا این حد آن‌ها را نگران کرده است. آیا آن‌ها نگران افشای دخالت‌های خودش در این طرح دور زدن تحریم‌ها بوده‌اند یا چیز‌های دیگری برای برملا شدن وجود دارد.

منبع: رویداد 24