اتفاقی که می‌تواند گره کور توافق هسته‌ای را باز کند/ مذاکره یا جدایی همیشگی؛ آیا برجام زنده میماند؟
پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :
به گزارش با وجود اینکه بسیاری امید داشتند که با ورود جو بایدن به کاخ سفید، روابط ایران و آمریکا بهتر شود و برجام بار دیگر احیاء شود اما شواهد گویای این است که اوضاع هر لحظه پیچیده‌تر شده و بازگشت بایدن به برجام نیز مانند کلافی پیچ در پیچ گشته است.
اما چه شد که اوضاع به اینجا رسید؟ به راستی چرا آمریکا به برجام باز نمی‌گردد و محل نزاع کجا است؟ آنچه مشخص است این است که مساله هر دو طرف این است که طرف مقابل ابتدا به تعهداتش بازگردد. تیم سیاست خارجی بایدن تاکید دارد که تا ایران به تعهداتش بازنگردد، آمریکا هم راضی به بازگشت به برجام نیست. از طرف دیگر، دولت جمهوری اسلامی ایران نیز تاکید دارد که این آمریکا است که ابتدا از برجام خارج شده و به همین دلیل، منطقی است که این کشور ابتدا به تعهداتش بازگردد.
اولین قدم را برداشتن، گره‌ای که به جان برجام افتاده استاین مساله‌ی تقدم، چیزی است که در این چند سال همیشه مساله ساز بوده است. زمانی که ترامپ در سال 2018 از معاهده برجام خارج شد، ایران نیز گام به گام از تعداتش دورتر شد و مساله هسته‌ای تبدیل به یک بحران گشت. با به بن بست خوردن پروژه فشار حداکثری، ترامپ سعی کرد به برجام بازگردد اما غرورش اجازه نمی‌داد پیشگام شود. او بارها به ایران پیغام داد که مایل به مذاکره است اما مقامات ایران انجام هرگونه مذاکره یا ملاقات را منوط به بازگشت بی پیش شرط آمریکا به برجام دانستند. از نظر مقامات ایران، مذاکرات یک بار (در زمان برجام) انجام شده و حالا نوبت اجرای تعهدات بود.
مساله پیش قدم شدن مساله‌ای سخت در روابط ایران و آمریکا شد. در همان زمان بسیاری از رسانه‌های خارجی به این مساله پی بردند و این مساله " قدم نخست" را پررنگ کردند (اینجا بخوانید). با این حال، در دوره 4 ساله‌ی دولت ترامپ، این مساله نه تنها حل نشد بلکه روز به روز بدتر هم شد، تا جایی که در سال 2019 و 2020 دو کشور را تا آستانه یک جنگ بزرگ پیش برد.
چرا نه ایران و نه بایدن گام اول را بر نمی‌دارند؟اما چرا این مساله در دولت بایدن نیز تکرار شده است؟ چرا آمریکا حاضر نیست پیش قدم شده و به برجام باز گردد؟ لازم به ذکر است که مقامات ایران بارها اعلام کرده اند که در صورت بازگشت آمریکا به برجام بدون معطلی به تعهدات هسته ای خود باز می‌گردند اما بایدن و وزیر امور خارجه اش گفته اند حاضر به پذیرش این مساله نیستند و از ایران خواسته اند ابتدا به برجام باز گردد.
علت تزلزل بایدن چیست؟ پیش از این هم بسیاری از این گفته بودند که بایدن برای بازگشت به برجام با بحران‌های مختلفی روبه رو است . مساله موشکی ایران و اصرار آمریکا بر پوشش این مساله توسط برجام و همچنین مخالفت شدید رژیم صهیونیستی با احیاء برجام دو مورد از مهم ترین بحران‌های جو بایدن در بازگشت به توافق هسته‌ای است. بایدن قصد ندارد احیاء کننده برجام نامیده شود و از این طریق، روابطش با اسرائیل و کشورهای عربی بد شود، اما از آن طرف، به علت مشی تعادل گرایانه و همچنین نقشش در شکل گیری برجام بدش نمی‌آید در صورت بازگشت ایران به تعهداتش به برجام باز گردد.
این مساله برای ایران سخت‌تر است. ایران در صورت پیش قدم شدن در بازگشت به تمام تعهدات، وجهه اخلاقی خود را از دست می‌دهد. به هر حال نباید فراموش کرد که این آمریکا بود ابتدا و به صورت غیر قانونی از برجام خارج شد. بعد از این هم، دولت ترامپ با کمپین "فشار حداکثری" عملا مانع اروپا و سایر کشورها در پیشبرد برجام شد. ایران در مقابل این اقدامات، طرح خروج گام به گام از تعهدات هسته‌ای را به اجرا گذاشت. به همین دلیل، بازگشت ایران به تعهداتش (پیش از بازگشت آمریکا به آن) به معنی پذیرش قانونی بودن خروج آمریکا از برجام و فراموشی این مساله است.
برجام، کلیدی که قفل برجام را باز میکنددر این مسیر تنها اروپا می‌تواند ناجی باشد. نباید فراموش کرد که در زمان ترامپ، اروپا یک واسطه بین ایران و آمریکا بود. حالا نیز این نقشِ واسطه پررنگ‌تر شده است. اگر اروپا پیش قدم شده و از طریق آزادسازی روابط اقتصادی‌اش با ایران، خرید نفت و به خصوص تسهیل روابط مالی و بانکی ایران با کشورهای اروپایی گامی در جهت احیاء برجام بردارد، شاید ایران یا آمریکا بتوانند راحت‌تر به برجام بازگردند.
این چیزی است که در اظهارات اکثر سیاستمداران عرصه سیاست خارجی ایران نیز قابل مشاهده است. محمد جواد ظریف (وزیر امور خارجه کشورمان) مدتی قبل پیشنهاد داد که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پا پیش گذاشته و برنامه‌ای برای «بازگشت هماهنگ» ایران و آمریکا به برجام تنظیم کند. این به خوبی نشان می‌دهد که در شرایط کنونی، اروپا بهترین راه حل برای مساله برجام است.
از طرف دیگر اما، اروپا مردد است. مقامات اتحادیه اروپا از طرفی از بازگشت آمریکا به برجام استقبال می‌کنند و از طرف دیگر، برخی مقامات مانند امانوئل مکرون (رئیس جمهور فرانسه) تاکید دارند که کشورهایی مانند عربستان نیز باید در مذاکرات احتمالی برجام شرکت داشته باشند. این سخنان و اظهارات به وضوح در مقابل برجام است و هر لحظه می‌تواند آن را نابود کند.
بنابراین، به نظر می‌رسد که تنها راه نجات برجام، تغییر رفتار اروپا است. اتحادیه و تروئیکا به راحتی می‌توانند اعتماد ایران و دولت جدید را جلب کرده و ضمن نشان دادن حسن نیت خود سنتز مناسبی برای دو سر طیف باشند.
منبع: خبر فوری
دیدگاه تان را بنویسید