«شام جدید» علیه ایران و ترکیه؟

انتشار مطالب رسانه های خارجی تنها با هدف اطلاع رسانی و اگاهی از تحلیل های آنان در «انتخاب» انجام می شود و به هیچ عنوان به منزله تایید آن از سوی «انتخاب» و « نامه نیوز» نیست.

العرب، نزدیک به عربستان سعودی نوشت: سران عراق، مصر و اردن در نشست سه جانبه ای که روز یکشنبه در بغداد برگزار کردند، به بررسی مسائل اقتصادی، سیاسی و امنیتی پرداختند و همین مساله سوالاتی را در خصوص دستاوردهای احتمالی مصر و اردن برای عراق به دنبال دارد.

در ادامه این مطلب آماده است: روز یکشنبه عراق میزبان نشستی با حضور مصطفی الکاظمی، عبدالفتاح السیسی و پادشاه اردن، ملک عبدالله دوم بود. در این نشست، مسائل مربوط به حمل و نقل زمینی، برق، همکاریهای کشاورزی و ... مورد بررسی قرار گرفت. در حالی که مصر و اردن به عراق بعنوان یک فرصت نگاه می کنند، عراق اما این همکاری را چندان به نفع خود نمی داند. مصر و اردن روی حمایت مالی عربستان نیز حساب کرده اند که به نظر نمی رسد عملی شود. یکی از نمایندگان پارلمان عراق که ترجیح داد نامش فاش نشود، در گفتگو با العرب تصریح کرد: «مصر و اردن نمی توانند چیزی به عراق اضافه کنند و تنها باعث سنگین تر شدن بار اقتصادی آن می شوند.»

رحیم الکعبی، تحلیلگر سیاسی عراقی معتقد است که اوضاع اقتصادی و معیشتی عراق که روز به روز بدتر می شود، نیازمند متحدانی است که قادر به فراهم آوردن راه حل های اقتصادی باشند، اما دولت عراق ظاهرا گزینه دیگری را انتخاب کرده است».

اما حمید الکفایی، پژوهشگر عراقی در حوزه سیاست، بر این عقیده است که مصر و اردن، کشورهای مهمی برای عراق هستند و نزدیکی و همکاری با آنها برای عراق مفید است و باعث تقویت جایگاه منطقه ای و بین المللی آن می شود.

الکفایی در گفتگو با العرب گفت: «دولتهای عربی منطقه خلیج فارس به لحاظ اجتماعی، فرهنگی و جغرافیایی به عراق نزدیکتر از دیگر دولتهای عربی هستند و بهبود روابط با آنها اهمیت زیادی دارد، اما نزدیکی به دولتهای عربی دیگر هم ضرری برای روابط عراق با دولتهای منطقه خلیج فارس ندارد و به نفع آن است، بویژه آنکه با توجه به تهدیدات ایران، این نزدیکی می تواند باعث تقویت عراق شود. فراموش نکنیم که در سایه شرایط موجود، تحکیم روابط با مصر، که از مهمترین و با نفوذ ترین دولتهای عربی در جهان است، می تواند برای عراق بسیار مهم باشد.»

نشست بغداد فرصتی به اردن داد تا روابط طبیعی خود با عراق را که پس از حمله آمریکا به عراق و سرنگونی نظام سابق در این کشور از میان رفته بود، سر و سامان دهد. پیش از این، اردن و عراق توافق کرده بودند تا طرح های اقتصادی را با یکدیگر پیش ببرند که در رأس آنها خط لوله های بصره-العقبه و منطقه اقتصادی مشترک و طرح انتقال برق بود. در زمینه تجارت، که وزنه آن به نفع اردن سنگین تر است، امان پیش بینی می کند صادرات نفت از عراق به اردن، افزایش پیدا کند. این در حالی است که اردن برای سالهای طولانی، قبل از 2003، اغلب مصارف نفتی خود را به صورت رایگان از عراق وارد می کرد.

تحلیلگران احتمال می دهند که اساس فکر این سه دولت برای همکاری، مبتنی بر تمایل به سرمایه گذاری روی جمعیت زیاد مصر، استفاده از ثروت نفتی عراق و موقعیت جغرافیایی اردن بعنوان رابط بین عراق و مصر است.

به گفته محمد محسن ابوالنور، رئیس انجمن عربی تحلیل سیاستها در قاهره، این نشست اهداف علنی دارد که مهمترین آنها همکاری اقتصادی بین سه دولت و استفاده از نقاط قوت هر یک از آنهاست.

وی می افزاید: به نظر می رسد هدف غیر علنی این نشست، مقابله با تلاشهای منطقه ای برای نفوذ به عراق و طرح برنامه هایی برای مقابله با توسعه لابی های ترکیه و ایران در عراق است که با الکاظمی همسو نیستند.

برخی محافل سیاسی اصطلاح «شام جدید» را برای بیان شکل همکاری بین سه دولت عراق، اردن و مصر مطرح می کنند، تا اشاره ای داشته باشند به تغییر در جغرافیای سیاسی که شام را به سوریه ارتباط داده است.

الکاظمی برای اولین بار، تعبیر«شام جدید» را در جریان سفری که در آگوست گذشته به ایالات متحده داشت، مطرح نموده و خاطر نشان کرد قصد دارد وارد یک طرح اقتصادی با قاهره و امان شود تا تشکل منطقه ای ایجاد شود که بتواند با چالشها مقابله کند. همین اصطلاح از زبان مسئولان هر سه دولت در زمان های مختلف تکرار شده، به این معنا که طرح شام جدید از مدتها پیش در حال برنامه ریزی بوده و منتظر فضای مناسبی برای آغاز است که احتمالا این فضا در بغداد مهیا می شود.